اسکولیوز مادرزادی: درمان انحراف ستون فقرات مادرزادی با بریس و جراحی

اسکولیوز مادرزادی، ناهنجاری ستون فقرات است که در آن در اثر نقص موجود در زمان تولد، انحنای جانبی در ستون فقرات ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است ستون فقرات چرخیده یا پیچ بخورد و دنده‌ها به همراه آن کشیده شوند و یک منحنی چند بعدی تشکیل شود. اسکولیوز مادرزادی در هر ۱۰۰۰۰ نوزاد تنها در یکی رخ می‌دهد و بسیار کمتر از اسکولیوز ایدیوپاتیک شایع است. همچنین ممکن است اسکولیوز مادرزادی با ناهنجاری‌های صفحه چپ راستی یا ساجیتال، مانند کیفوز و لوردوز نیز همراه باشد.

دلایل اسکولیوز مادرزادی (CS)

اسکولیوز مادرزادی (CS) می‌تواند به دلیل نواقص زیر در دوره رشد جنین ایجاد شود:

• شکل نگرفتن صحیح استخوان‌های ستون فقرات
• تشکیل جزئی استخوان‌های ستون فقرات
• جدا نشدن طبیعی استخوان‌ها
• عدم وجود یک یا چند استخوان در ستون فقرات

اگرچه CS می‌تواند قبل از تولد آغاز شود اما اغلب مشاهده مشکلات مربوط به آن تا زمانی که کودک به سن مشخصی نرسیده است، دشوار است. کودکان دچار CS ممکن است مشکلات بهداشتی دیگری مانند مشکلات مثانه و یا کلیه را نیز نشان دهند.

انواع اسکولیوز مادرزادی (CS) 

منحنی جبرانی

ستون فقرات یک کودک، علاوه بر منحنی اسکولیوز اصلی ممکن است در جهت مخالف منحنی اسکولیوز نیز دچار انحنا باشد که برای جبران انحنای اسکولیوز و برای حفظ موقعیت ایستاده ستون فقرات ایجاد شده است. این انحنای اضافه، نتیجه تلاش ستون فقرات برای جبران انحنای CS با خم شدن به جهت مخالف، در پایین یا بالای انحنای اسکولیوز است.

جدا نشدن استخوان‌ها

ستون فقرات در حین رشد به شکل یک ستون واحد از بافت است که بعدها به دیسک‌ها تقسیم می‌شود. اگر این اتفاق به طور طبیعی رخ ندهد، ممکن است یک یا چند مهره با یکدیگر ادغام شوند. این وضعیت می‌تواند باعث جلوگیری از رشد یک طرف ستون فقرات کودک شود که منجر به قوس ستون فقرات می‌گردد و به تدریج بدتر می‌شود.

تشکیل ناقص

گاهی اوقات ممکن است استخوان‌های ستون فقرات قبل از تولد به طور کامل شکل نگیرند. این وضعیت می‌تواند منجر به تشکیل استخوان‌هایی با زوایای تیز در ستون فقرات شود که اغلب با رشد کودک بدتر می‌شوند. این مشکل می‌تواند در یک یا چند ناحیه از ستون فقرات رخ دهد. گاهی اوقات وقتی چند دیسک جزئی وجود داشته باشد، می‌توانند یکدیگر را متعادل کنند و در نتیجه باعث پایداری بیشتر ستون فقرات شوند.

ترکیبی از نیم مهره و میله

مشکلات رشد می‌توانند زمانی رخ دهند که عدم انفصال مهره‌ها (میله / مهره های بهم چسبیده) در یک طرف ستون فقرات و مهره ناقص در طرف دیگر در کنار هم قرار گیرند. (مهره ناقص زمانی ایجاد می شود که تنها یک طرف مهره‌های بدن در دوران رشد شکل بگیرد. در حالی که «میله» به علت جداشدن ناموفق مهره‌ها از یکدیگر ایجاد می‌‌شود) هنگامی که این اتفاق می‌افتد، در سنین پایین برای جلوگیری از وخیم شدن این وضعیت جراحی اسکولیوز توصیه می‌شود.

اگر دارای علائم ‏CS باشم، چطور می‌توانم متوجه شوم؟

حتی اگر CS از بدو تولد وجود داشته باشد، علائم آن تا بزرگ شدن کودک به راحتی تشخیص داده نمی‌شود. علاوه بر این هر قدر اسکولیوز مادرزادی بدون مراقبت و درمان باقی بماند، بدتر می‌شود. معمولاً CS از طریق سابقه بیمار، معاینات جسمی و تصاویر اشعه ایکس تشخیص داده می‌شود. پزشک در معاینه به دنبال موارد زیر می‌گردد:

• ناهمواری یا عدم یکنواختی: تیغه‌های شانه، خط کمر و باسن اغلب در ارتفاعات مختلفی قرار می‌گیرند. همچنین ممکن است دنده‌ها از یک طرف بدن بیشتر از طرف دیگر بیرون زده باشند. همچنین ممکن است به نظر برسد که کودک شما دائماً به یک طرف تکیه می‌دهد. در بعضی موارد ممکن است اندام‌ها تحت تأثیر قرار بگیرند و باعث بروز ناهنجاری در دست‌ها، بازوها یا پاها شود.
• مشکلات عصبی: در برخی موارد مشکلات اعصاب نخاعی می‌تواند منجر به ضعف، از بین رفتن هماهنگی و بی‌حسی شود. اختلالاتی که معمولاً این سیستم را تحت تاثیر قرار می‌دهند شامل فلج مغزی، اسپینابیفیدا و دیستروفی عضلانی هستند.
• مشکلات ادراری: از آنجا که کلیه‌ها همزمان با ستون فقرات تشکیل می‌شوند، ممکن است در این ناحیه و مثانه نیز مشکلاتی وجود داشته باشد. احتمال وقوع مشکلات کلیوی و ادراری در کودکان مبتلا به اسکولیوز مادرزادی ۲۵ درصد است.
• مشکلات قلبی: قلب نیز مانند کلیه‌ها همزمان با ستون فقرات شکل می‌گیرد. در نتیجه کودکان دچار اسکولیوز به احتمال ۱۰ درصد در این سیستم نیز مشکل خواهند داشت.
• سایر مشکلات : کودکان مبتلا به CS ممکن است روی پوست کمر خود چال یا قسمت‌های پر مو داشته باشند. همچنین ممکن است مشکلات دیگری مربوط به عضلات، استخوان‌ها یا مفاصل نیز رخ دهد. اگرچه CS اغلب دردناک توصیف نمی‌شود اما ممکن است کودک درد در اندام‌های تحتانی را نیز تجربه کند. گاهی اوقات بیماران اسکولیوز مشکل شنوایی را نیز گزارش می‌کنند.

اگر فکر می‌کنید فرزند شما هر یک از علائم فوق را از خود نشان می‌دهد، توصیه می‌شود از یک پزشک معالج مشاوره بگیرید.

آزمایش و تشخیص

اصطلاح اسکولیوز مادرزادی اندکی گمراه کننده است. زیرا به این معنا است که انحنای ستون فقرات از بدو تولد وجود داشته است؛ در حالی که در واقع در هنگام تولد در تمام بیماران مبتلا به اسکولیوز مادرزادی، تنها ناهنجاری‌های استخوانی وجود دارد. ممکن است اسکولیوز تا زمان زیادی بروز نکند. اسکولیوز معمولاً دردناک نیست؛ بنابراین اگر انحنای ستون فقرات در بدو تولد تشخیص داده نشود، ممکن است تا زمان بروز علائم واضح، کشف نشده باقی بماند که ممکن است اواخر بزرگسالی باشد. تشخیص زودهنگام برای دریافت نتایج بهینه بسیار اهمیت دارد.

پزشک برای تشخیص اسکولیوز مادرزادی، سابقه خانوادگی بیمار را بررسی کرده و  معاینات فیزیکی فرزند شما را انجام می‌دهد و ممکن است از آزمایش‌های تشخیصی زیر نیز استفاده کند:

• تصویربرداری EOS: این تکنیک، یک فناوری تصویربرداری است که از دوز بسیار کم اشعه برای ایجاد مدل‌های سه بعدی از دو تصویر مسطح استفاده می‌کند. تصاویر EOS برخلاف CT اسکن، در حالی که کودک سرپا ایستاده است گرفته می‌شوند. زیرا به دلیل موقعیت وضعی حمل وزن، تشخیص آن بهتر خواهد بود.
• اشعه ایکس: یک ابزار تشخیصی اولیه برای نشان دادن استخوان‌های غیرطبیعی ستون فقرات و زوایای دقیق انحنای آن در بیماری اسکولیوز است.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI: از این روش نیز در اسکولیوز مادرزادی برای تشخیص مشکلات درون استخوان‌ها استفاده می‌شود. این دستگاه از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و کامپیوتر برای تولید تصاویر جزئی از اندام‌ها و ساختارهای درونی بدن استفاده می‌کند. دستگاه MRI کودک شما را در معرض اشعه قرار نمی‌دهد.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری: CT سی تی اسکن از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتر برای تولید تصاویر مقطعی (برشی) از بدن استفاده می‌کند. سی تی اسکن در تشخیص مشکلات قفسه سینه مفید است.

کودکان مبتلا به اسکولیوز مادرزادی گاهی اوقات مشکلات سلامتی دیگر، مانند مشکلات معده، کلیه، قلب و اعصاب یا مشکلات مثانه را نیز دارند. این مشکلات به این دلیل است که سایر ارگان‌های بدن نیز همزمان با رشد ستون فقرات ایجاد می‌شوند و ممکن است مشکلات و وقفه در رشد را نیز همزمان با ستون فقرات تجربه کنند.

بنابراین ممکن است برای تشخیص هرگونه ناهنجاری در اعضای داخلی بدن شما از سونوگرافی استفاده از امواج صوتی دارای فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری مانند عکس‌های گرفته شده در دوران بارداری و در حین رشد جنین- نیز استفاده شود.

اگر اسکولیوز مادرزادی در دوران نوزادی تشخیص داده شود، ممکن است درمان آن در اوایل ۶ ماهگی آغاز شود.

درمان‌ها

اسکولیوز مادرزادی را می‌توان به روش‌های مختلف جراحی و غیر جراحی درمان کرد. نوع درمانی که برای فرزند شما را انتخاب می‌شود به نوع شرایط ، شدت مشکل و سایر مشکلات سلامتی فرزندتان بستگی دارد. تمام این عوامل به پزشک شما اجازه می‌دهند تا بهترین گزینه درمانی برای فرزند شما را انتخاب کند.

بستن بریس – رایج‌ترین درمان غیر جراحی

به طور کلی برای منحنی‌های کمتر از ۲۵ درجه، نظارت مداوم توسط پزشک ارتوپدی کودکان توصیه می‌شود. اگر پزشکان تایید کنند که منحنی‌های ستون فقرات کودک در حال بدتر شدن هستند، ممکن است بستن بریس‌های ستون فقرات توصیه شود. بستن بریس باعث کاهش فشار روی کمر فرزند شما شده و به صاف شدن ستون فقرات او کمک می‌کند. هدف نهایی بستن بریس، جلوگیری از پیشرفت و افزایش منحنی است.

در کودکانی که انحنای ستون فقرات آنها بین ۲۵ تا ۴۰ درجه است، درمان توصیه شده به شرایط فردی کودک بستگی دارد. ممکن است بستن بریس یا درمان جراحی برای کودک شما توصیه شود. در منحنی های ۴۰ درجه یا بیشتر ، همیشه جراحی ستون فقرات توصیه می‌شود.

گزینه‌های جراحی برای اسکولیوز مادرزادی

جراحی ستون فقرات می‌تواند اسکولیوز مادرزادی را به‌طور چشمگیری بهبود ببخشد اما می‌تواند یک تجربه بسیار استرس زا برای کودکان و خانواده‌های آنها باشد. رایج‌ترین روش جراحی برای اسکولیوز مادرزادی، گذاشتن میله‌های در حال رشد و فیوژن ستون فقرات است. تعیین اینکه کدام روش جراحی برای فرزند شما مناسب است، به سن کودک، بلوغ اسکلتی بدن او و برخی از ملاحظات پزشکی خاص بستگی دارد.

اگر فرزند شما مشکلات سلامتی دیگری مانند مشکلات قلبی، مشکلات ریوی یا کلیوی نیز داشته باشد، تیم ارتوپدی با متخصصان قلب و عروق، متخصصان ریه، نفرولوژی و سایر متخصصان، برای بررسی روش‌های درمانی و انتخاب ترتیب آنها همکاری خواهند کرد.

 میله‌های در حال رشد

برای کودکان مبتلا به اسکولیوز مادرزادی، جراحی ستون فقرات برای کاشت میله‌های در حال رشد دو مزیت دارد: اصلاح انحنای ستون فقرات و ممکن ساختن ادامه رشد ستون فقرات.

جراحی کاشت میله‌های در حال رشد از طریق پشت ستون فقرات انجام می‌شود. در بیشتر موارد منحنی کمر کودک با یک یا دو میله زیر پوستی بسته می‌شود تا از وارد شدن آسیب به بافت‌های رشد ستون فقرات پیشگیری شود. میله‌ها در دو نقطه بالا و پایین منحنی، به ستون فقرات متصل می‌شوند. میله‌های در حال رشد به هدایت رشد ستون فقرات و راندن آن به مسیر صاف کمک می‌کنند.

هر شش ماه یک بار کودک به بیمارستان باز می‌گردد تا میله‌ها بسط و گسترش داده شوند تا از این طریق با رشد کودک هماهنگ باشند و به صاف کردن ستون فقرات ادامه دهند. در بیشتر موارد اگر کودک از حداکثر سطح انبساط میله‌های کاشته شده بیشتر رشد کند، لازم است میله ها تعویض شوند.

فیوژن ستون فقرات

پس از متوقف شدن رشد کودک یا در صورتی که کاشت میله‌های در حال رشد یک گزینه درمانی مناسب برای کودک شما نباشد، ممکن است برای تثبیت دائمی ستون فقرات کودک شما جراحی فیوژن ستون فقرات توصیه شود. در این روش جراحی بی‌خطر، ستون فقرات با ایمپلنت‌های فلزی صاف شده و مهره‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند تا انحنای ستون فقرات به تدریج صاف و ثابت شود.

یک گزینه دیگر:  VEPTR

در برخی موارد، ممکن است اسکولیوز مادرزادی فرزند شما بر رشد دنده‌ها و ریه او نیز تأثیر بگذارد. در این صورت ممکن است فرزند شما به سندرم نارسایی قفسه سینه نیز مبتلا شود ، که به این معنا است که ممکن است ریه‌های فرزند شما برای رساندن اکسیژن به بدن او، به اندازه کافی باز نشوند. سندرم نارسایی قفسه سینه در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد. یک وسیله جراحی مبتکرانه که دنده‌های تیتانیومی پروتزی قابل بسط عمودی (VEPTR) نامیده می‌شود، ضمن گسترش فضای موجود برای ریه‌ها، به دنده‌ها، ستون فقرات و ریه‌های کودک اجازه بسط یافتن و باز شدن می دهد. VEPTR مانند میله‌های رشد کننده، با رشد کودک و رسیدن به بلوغ اسکلتی، با جراحی تنظیم می‌شود.

با تشخیص زودهنگام اسکولیوز مادرزادی و درمان آن، نتایج درمانی کودکان می‌تواند قابل توجه باشد. در این صورت کودکان می‌توانند به عملکرد عادی یا تقریبا عادی دست یابند و زندگی شاد و مولدی داشته باشند.

پیشبینی

در ابتدا وقتی بیماری در کودک شما تشخیص داده شد، نمی‌توان هیچ حدس قریب به وقوعی درباره چگونگی پیشرفت ناهنجاری ستون فقرات زد. با این حال، همانطور که پیشتر گفته شد، علائمی وجود دارند که پزشکان می‌توانند با بررسی آن‌ها وضعیت فرزند شما را ارزیابی کنند. اغلب ناهنجاری‌های  ناحیه قفسه سینه با رشد بیمار بدتر می‌شوند. هنگامی که در یک طرف ستون فقرات چندین مهره ناقص وجود دارد، منحنی به تدریج با رشد ستون فقرات افزایش پیدا می‌کند. وجود یک مهره جدا نشده در طرف مقابل مهره ناقص، احتمال افزایش انحنا در طول زمان را بیشتر می کند. از آنجا که سریعترین رشد بدن در 5 سال اول زندگی و در دوران نوجوانی اتفاق می‌افتد، در این دوره پیشرفت (CS) باید از نزدیک مورد بررسی قرار گیرد. نتایج این وضعیت تا حد زیادی به افزایش انحنای ستون فقرات فرزند شما و مداخله زودهنگام بستگی دارد.