پروتز دیسک گردن:مراقبتهای قبل و بعد عمل دیسک مصنوعی گردن

دیسک گردن آسیب دیده در جراحی پروتز دیسک گردن برداشته می‌شود و با دیسک مصنوعی جایگزین می‌شود. قبل از آن که این روش جراحی ابداع شود، جراح دیسک آسیب دیده را برمی‌داشت و مهره‌های بالا و پایین را به هم جوش می‌داد تا از حرکت جلوگیری کند. اما مزیت جراحی پروتز دیسک گردن نسبت به جراحی قدیمی دیسک گردن این است که اجازه حرکت بیشتری را به بیمار می‌دهد و فشار کمتری را به مهره‌های باقیمانده تحمیل می‌کند.

آناتومی گردن

ستون فقرات گردنی از 7 استخوان به نام مهره‌های گردنی تشکیل می‌شود که روی هم قرار گرفته‌اند و ناحیه گردن را به وجود آورده‌اند. دیسک‌های گردن  محافظ‌هایی هستند که بین مهره‌های گردنی قرار دارند و مانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند تا گردن بتواند به راحتی حرکت کند.

همچنین مهره‌های گردنی مجرای محافظی را برای بخش فوقانی نخاع ایجاد می‌کنند. این بخش از نخاع حاوی آن دسته از عصب‌های نخاعی است که حس و حرکت بالاتنه را تامین می‌کنند.

چنانچه فضای بین مهره‌ها بیش از حد باریک شود، بخشی از مهره یا دیسک گردن به نخاع یا عصب‌های نخاعی فشار می‌آورد و به درد، بی‌حسی یا ضعف دامن می‌زند. چنانچه درمان‌های غیرجراحی کمکی به رفع این علائم نکند، جراحی دیسک مصنوعی توصیه می‌شود.

ضرورت انجام جراحی پروتز دیسک گردن

از بین رفتن فضای بین مهره‌های گردن در اثر دژنراسیون یا ساییدگی دیسک گردن عارضه شایعی است. دیسک گردن به مرور زمان متلاشی و برآمده می‌شود و اکثر سالمندان بالای 60 سال دچار ساییدگی دیسک می‌شوند. بااین حال پزشکان نمی‌دانند که چرا علائم ساییدگی دیسک گردن در برخی افراد شدیدتر است. علائم ساییدگی دیسک گردن عبارت است از:

• گردن درد
• خشکی و سفتی گردن
• سردرد
• دردی که رو به پایین در شانه‌ها یا بازوها منتشر می‌شود.
• ضعف شانه‌ها، بازوها، دست‌ها یا پاها
• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن بازوها

خطرها و عوارض جراحی پروتز دیسک گردن

هرچند در تمام عمل‌های جراحی احتمال بروز عوارض وجود دارد، اما جراحی پروتز دیسک گردن عمل نسبتاً ایمنی محسوب می‌شود. بیماران قبل از جراحی باید فرم رضایتنامه‌ای را امضا کنند که خطرها و مزایای جراحی در آن توضیح داده شده است.

تعویض دیسک یکی از روش‌های جدید جراحی ستون فقرات است که اطلاعات اندکی درباره خطرها و عوارض احتمالی بلندمدت آن در دست است. بنابراین بهتر است با پزشک معالج خود درباره نقاط ضعف و قوت این عمل در مقایسه با روش‌های جراحی قدیمی مهره‌های گردنی مشورت کنید.

خطرهای احتمالی جراحی دیسک گردن به شرح زیر است:

• واکنش نشان دادن به بیهوشی
• خونریزی
• عفونت
• آسیب عصبی
• نشت مایع نخاعی
• تغییر صدا
• سکته مغزی
• مشکلات تنفسی
• دشواری در بلع
• از بین نرفتن علائم پس از انجام جراحی
• شل شدن یا شکستن دیسک مصنوعی
• نیاز به انجام جراحی مجدد

البته بسته به شرایط خاص هر بیمار ممکن است احتمال بروز عوارض دیگری نیز وجود داشته باشد. حتماً نگرانی‌هایتان را قبل از موافقت با انجام عمل با پزشک معالجتان در میان بگذارید.

آمادگی قبل از جراحی پروتز دیسک گردن

از پزشک معالجتان سوال کنید که چگونه باید برای انجام عمل آماده شوید. توصیه‌های عمومی مربوط به آمادگی قبل از جراحی دیسک مصنوعی گردن به شرح زیر است:

• تمام داروهای مصرفی خود، از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی را به جراح اطلاع دهید. احتمالاً پزشک دستور می‌دهد که مصرف آسپرین یا دیگر داروهای رقیق کننده خون را که خطر خونریزی را افزایش می‌دهد، قطع کنید.
• چنانچه سابقه حساسیت نشان دادن به بیهوشی عمومی در خانواده‌تان وجود دارد، موضوع را به پزشک معالجتان اطلاع بدهید.
• اگر سیگاری هستید، سیگار را از مدتی معینی قبل از جراحی تا مدتی بعد از جراحی باید ترک کنید.
• از چند ساعت قبل از جراحی باید ناشتا باشید. معمولاً از نیمه شب قبل از جراحی دیگر اجازه ندارید چیزی بخورید یا بیاشامید.
• از پزشک معالجتان سوال کنید که آیا اجازه دارید داروهای معمولتان را روز جراحی با یک جرعه آب مصرف کنید یا خیر.

مراحل جراحی پروتز دیسک گردن

قبل از شروع جراحی سرمی به بیمار تزریق می‌شود که حاوی مایعات و داروهای آرامش‌بخش و خواب‌آور است. جراحی پروتز دیسک معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. بیمار دارو را از راه سرم دریافت می‌کند و به خواب می‌رود، سپس لوله‌ای برای محافظت از مجاری هوا و کمک به تنفس بیمار در گلویش قرار داده می‌شود. عمل اصلی چند ساعت زمان می‌برد. عمل معمولاً طبق مراحل زیر انجام می‌شود:

• مانیتورهایی برای کنترل قلب، فشار خون و میزان اکسیژن به بیمار متصل می‌شود.
• ناحیه‌ای از گردن که قرار است برش روی آن ایجاد شود، با محلوی ضدعفونی کننده پاک می‌شود.
• جراح برشی یک تا دو اینچی را کنار یا جلوی گردن ایجاد می‌کند.
• جراح ساختارهای مهم گردن را با احتیاط کنار می‌زند تا بتواند استخوان‌های مهره‌ها و دیسک گردن را ببیند.
• سپس دیسک گردنی را که باید تعویض شود، از جای خود خارج می‌کند.
• جراح دیسک مصنوعی را در فضای خالی دیسک قرار می‌دهد.
• برش با بخیه جذبی از زیر پوست بسته می‌شود. سپس پوست با دقت روی بخیه‌ها کشیده می‌شود و بخیه زده می‌شود تا جای زخم به حداقل برسد.
• پانسمان سبکی روی زخم بسته می‌شود و گردنبند طبی نرم یا سختی برای محدود کردن حرکت گردن روی آن بسته می‌شود و بیمار به ریکاوری منتقل می‌شود.

البته ممکن است مراحل عمل شما کمی با مراحل بالا تفاوت داشته باشد. از پزشک معالجتان بخواهید که مراحل عمل را برایتان توضیح بدهند.

عوارض و مراقبت‌های بعد از جراحی دیسک مصنوعی گردن

بیمار در ریکاوری تحت نظر گرفته می‌شود تا به هوش بیاید. درد بعد از جراحی عادی است و برای تسکین آن دارو در ریکاوری به بیمار داده می‌شود.

اکثر بیماران باید یک یا دو روز در بیمارستان بستری شوند. مراقبت‌های زیر در مدت بستری انجام می‌شود:

• بیمار تا زمانی که بتواند خودش مایعات بنوشد، مایعات را از طریق سرم دریافت می‌کند.
• بعد از آن که بیمار توانایی نوشیدن مایعات را پیدا کرد، به تدریج می‌تواند رژیم غذایی معمول خود را از سر بگیرد.
• بیمار در صورت لزوم می‌تواند باز هم مسکن مصرف کند.
• پرستار پانسمان را کنترل می‌کند و به بیمار کمک می‌کند که از تخت پایین بیاید و به سرویس بهداشتی برود.
• احتمالاً گردنبند طبی برای استفاده در مدت بستری به بیمار داده می‌شود.
• از بیمار خواسته می‌شود که به محض آن که این توانایی را در خود احساس کرد، از تخت پایین بیاید و راه برود.

دوران نقاهت و توانبخشی در خانه برای تمام بیماران یکسان نیست، اما به طور کلی انتظار می‌رود که:

• بیمار برای مدت دیگری از گردنبند طبی نرم یا سخت استفاده کند.
• بتواند مانند همیشه غذا بخورد.
• برای کشیدن بخیه‌ها به جراح مراجعه کند.
• فیزیوتراپی را چند هفته بعد از جراحی شروع کند.
• بتواند فعالیت‌های روزمره‌اش را بعد از گذشت 4 تا 6 هفته از سر بگیرد.

در صورت بروز مشکلات زیر با جراح معالجتان تماس بگیرید:

• تب
• سردرد
• خونریزی، قرمزی، ورم یا ترشح زخم جراحی
• دردی که با مصرف مسکن آرام نشود.
• بی‌حسی یا ضعف
• دشواری در بلع
• گرفتگی یا تغییر صدا
• مشکلات تنفسی

جراح معالج دیگر توصیه‌های مراقبتی مربوط به عمل را اعلام می‌کند.

سوالات رایج عمل پروتز دیسک گردن

شانس موفقیت این جراحی چقدر است؟

چنانچه عمل دیسک مصنوعی گردن به دست جراحی مجرب انجام شود، شانس موفقیت آن در اکثر موارد بالا است. نرخ موفقیت عمل در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن، استعمال دخانیات یا آسیب دیدن دیسک‌ها در چند سطح کاهش می‌یابد.

چه مسکن‌هایی را می‌توانم در خانه مصرف کنم؟ این مسکن‌ها چه عوارضی دارند؟

مسکن‌های مخدر بعد از جراحی پروتز دیسک گردن برای اکثر بیماران تجویز می‌شود. از جمله عوارض جانبی این داروها می‌توان به یبوست، حالت تهوع، استفراغ، خواب آلودگی، سردرد و اختلال در قدرت قضاوت و تصمیم‌گیری اشاره کرد. هرچند بیمارانی که مسکن‌های مخدر را برای درمان درد حاد دریافت می‌کنند، عموماً به این داروها اعتیاد پیدا نمی‌کنند، بااین حال نباید قدرت اعتیادآوری این داروها را نادیده گرفت.

بعد از عمل پروتز دیسک گردن چه محدودیت‌هایی دارم و این پرهیزها را تا چه مدت باید رعایت کنم؟ 

بیمارانی که جراحی پروتز دیسک گردن انجام می‌دهند، باید محدودیت‌هایی را در ارتباط با فعالیت‌ها و میزان کاری که می‌توانند انجام بدهند، رعایت کنند. این محدودیت‌ها معمولاً به موازات بهبود یافتن بیمار کمتر می‌شود. جوش خوردن استخوان معمولاً سه ماه طول می‌کشد و بیماران بعد از گذشت این مدت می‌توانند محدودیت‌ها را به تدریج با توجه به میزان بهبودی و قدرت خود و رفع علائم کاهش دهند.

چه مدت بعد از جراحی می‌توانم حمام کنم؟

معمولاً از بیماران خواسته می‌شود که تا زمان جوش خوردن و التیام یافتن زخم جراحی، یعنی به مدت دو تا سه هفته در وان دراز نکشند. دوش گرفتن بعد از 72 ساعت و با وجود پانسمان ضدآب مجاز است. اگر آب به زخم رسیده باشد، می‌توان پانسمان را تعویض کرد. از بیماران خواسته می‌شود که به مدت دو تا سه هفته از مالیدن ناحیه جراحی خودداری کنند. ناحیه جراحی را می‌توانید با ضربات آرام حوله خشک کنید.

چه مدت باید مرخصی بگیرم؟

بیمارانی که کار اداری و پشت میزنشینی دارند، می‌توانند سه تا شش هفته بعد از جراحی پروتز دیسک گردن، بسته به کنترل درد و میزان بهبود در محل کار حاضر شوند. بیمارانی که کار فیزیکی سخت دارند، باید بارهای سنگین بلند کنند یا با دستگاه‌ها و ماشین‌آلات سنگین کار کنند، باید سه تا چهار ماه یا حتی بیشتر مرخصی بگیرند.

مزایای جراحی پروتز دیسک گردن تا چه مدت دوام دارد؟

چنانچه دیسک مصنوعی به درستی جایگذاری شود و بیمار کاملاً درمان شود، نتایج عمل معمولاً تا پایان عمر استمرار خواهد داشت. بیمارانی که بعد از عمل دیسک مصنوعی گردن دچار مشکل می‌شوند، باید تحت نظر پزشک باشند.

چرا قبل از جراحی پروتز دیسک گردن باید MRI، سی تی اسکن یا رادیوگرافی انجام بدهم؟

بررسی‌های تخصصی به منظور تایید تشخیص اولیه بر روی بیماران دچار مشکل ستون فقرات انجام می‌شود. معمولاً در ابتدا عکس رادیوگرافی گرفته می‌شود، این عکس فقط استخوان‌ها را نشان می‌دهد. سپس در صورت لزوم MRI برای بررسی آناتومی نخاع و عصب‌های نخاعی و یافتن محل وجود مشکل انجام می‌شود. گاهی اوقات نیز پزشک دستور انجام سی تی اسکن می‌دهد ـ آناتومی استخوانی در سی تی اسکن بهتر دیده می‌شود.

برخی بیماران به ویژه افرادی که اجازه انجام MRI ندارند، باید اسکن CAT انجام بدهند. گاهی اوقات ماده حاجب در امتداد نخاع تزریق می‌شود و سپس CAT اسکن انجام می‌شود؛ این روش سی تی میلوگرافی گفته می‌شود.

بعد از جراحی پروتز دیسک گردن باید بریس یا گردنبند طبی ببندم؟

بستن بریس یا گردنبند طبی بعد از عمل برای اکثر بیماران لازم نیست. حتی اگر بستن کمربند یا گردنبند طبی ضرورت داشته باشد، مدت استفاده از آن با توجه به روند بهبود بسیار کوتاه خواهد بود.

آیا احتمال فلج شدن بعد از جراحی پروتز دیسک گردن وجود دارد؟

به ندرت پیش می‌آید که ریشه‌های اعصاب و نخاع در زمان جراحی ستون فقرات آسیب ببیند. البته خطر بروز آسیب عصبی و فلج شدن به لطف پیشرفت‌های به دست آمده و استفاده از بزرگنمایی و ابزار اصلاح شده به شدت کاهش یافته است.

آیا جراحی پروتز دیسک گردن، کمکی به درمان اسپوندیلولیستزی می‌کند؟

زمانی جراحی برای اصلاح اسپوندیلولیستزی یا سر خوردن یک مهره روی مهره دیگر پیشنهاد می‌شود که درمان‌های غیرجراحی کمکی به رفع این ناهنجاری نکرده باشد. نیازی نیست که ناهنجاری کاملاً از بین برده شود، نکته مهم این است که فشار مهره یا دیسک از روی عصب برداشته شود و مهره‌ها برای فیوژن آماده شود.

چنانچه سرخوردگی مهره به ناحیه کمر مربوط باشد، ضرورتی برای رفع کامل آن وجود ندارد، به خصوص اگر بیمار لیستزی درجه بالا داشته باشد، رفع کامل ناهنجاری توصیه نمی‌شود. نکته مهم این است که فشار از روی ریشه‌های عصبی و نخاع برداشته شود و محیط سالمی برای جوش دادن استخوان‌ها به یکدیگر فراهم شود.

آیا بعد از طی شدن دوران نقاهت می‌توانم مانند گذشته ورزش کنم؟

چنانچه یک یا دو مهره گردنی به هم جوش داده شده باشد، می‌توانید بعد از بهبودی کامل و گذراندن دوره نقاهت و توانبخشی ورزش کنید. اما اگر بیش از دو مهره به هم جوش داده شده باشد یا جراحی بر روی مهره‌های گردنی فوقانی انجام شده باشد، بهتر است ورزش‌های تماسی را بعد از عمل انجام ندهید. در شرایطی که فقط دیسککتومی بسته و کم‌تهاجمی انجام می‌شود و مهره‌ها به هم جوش داده نمی‌شود، بیمار می‌تواند بعد از بهبودی کامل و گذراندن دوره توانبخشی دوباره ورزش کند.

چطور می‌توانم از ضرورت یافتن جراحی جلوگیری کنم؟

جراحی معمولاً نخستین درمانی نیست که برای بیماران دچار درد ارجاعی، گردن درد، گزگز یا بی‌حسی توصیه می‌شود. اما بیمارانی که علائم تخریب سریع سیستم عصبی، از قبیل ضعف، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع یا مشکل راه رفتن در آنها مشاهده می‌شود، متقاضی جراحی فوری یا اورژانسی به شمار می‌آیند. بقیه بیماران ابتدا از طریق روش‌های غیرجراحی مانند درمان دارویی همراه با فیزیوتراپی یا بدون آن و مدالیته‌های دیگر تحت درمان قرار می‌گیرند. صرفاً زمانی جراحی توصیه می‌شود که تمام این مدالیته‌ها امتحان شود و نتیجه‌ای از آنها گرفته نشود.