تزریق داخل مفصلی یا تزریق استروئید درون مفصل روشی است که در آن پزشک داروهای استروئید را به طور مستقیم در فضای مفصل تزریق میکند تا به درمان سندروم آرتروز دردناک و التهابی بپردازد. آسیب‌دیدگی معمولاً باعث واکنش التهابی در بدن میشود. در این وضعیت، سلول‌های آسیب‌دیده و بافت‌های زائده آزاد میشوند. این زائده‌ها عملکرد آنتی‌ژنی دارند و واکنش ایمنی بدن را تحریک میکنند که به افزایش تعداد گلبول‌های سفید منجر میشود. همچنین، در صورت آسیب‌دیدگی، جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده افزایش می‌یابد و ماکروفاژها همراه با گلبول‌های سفید و پروتئین‌های پلاسما به این ناحیه می‌روند. حضور ماکروفاژها، گلبول‌های سفید و پروتئین‌های پلاسما و تجمع مایع منجر به بروز قرمزی، درد و التهاب میشود که همه این علائم نشان‌دهنده وجود التهاب هستند.
در بیمارانی که مصرف داروی مسکن و داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب تاثیری در بهبود آنها نداشته باشد پزشک تزریق درون مفصلی را به منظور کنترل درد توصیه میکند. کورتیکواستروئیدها شبیه هورمون‌هایی هستند که به طور طبیعی توسط بدن به منظور کنترل التهاب تولید میشوند. تزریق استروئید درون مفصل با کاهش تعداد سلول‌های متعددی از قبیل ماکروفاژها، گلبول‌های سفید و واسطه‌های التهابی بدن به کاهش التهاب کمک میکند. پزشک از تزریق استروئید درون مفصل به منظور کاهش درد و التهاب و همچنین بهبود دامنه حرکات مفصل آسیب دیده استفاده می‌نماید.
تزریق درون مفصلی چگونه انجام میشود؟
قبل از تزریق استروئید پزشک به ضد عفونی کردن پوست ناحیه مورد نظر به کمک الکل می‌‌پردازد سپس از دستگاه سونوگرافی استفاده می‌نماید تا اطمینان حاصل کند تزریق را در ناحیه مناسب انجام میدهد. با این حال پزشک و از آناتومی طبیعی بدن به منظور مشخص کردن محل قرار گیری سونگ استفاده میکند. سپس پزشک سرنگ سایز مناسب را به منظور تزریق صحیح انتخاب میکند. پزشک برای تزریق استروئید در مفاصل بزرگتر از سرنگ بزرگ و برای مفاصل کوچک تر از سرنگ کوچک استفاده خواهد کرد.
سپس داروی کورتیکواستروئید که گاهی اوقات با داروی بی حسی ادغام میشود به درون مفصل آسیب دیده تزریق خواهد شد. دارو باید به آرامی وارد فضای مفصل شود با این حال در صورت مشاهده هرگونه مقاومت، ممکن است چرخش سرنگ یا جابجا کردن آن ضرورت پیدا کند تا فرآیند تزریق به طور صحیح انجام گردد. پزشک از تزریق دارو، سرنگ را خارج میکند و در صورت نیاز ناحیه مورد نظر را به کمک بانداژ می‌پوشاند. معمولاً فرایند تزریق استروئید درون مفصل حدود ۵ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
سایر انواع تزریق استروئید درون مفصل
انواع مختلفی از استروئید وجود دارد که برای تزریق درون مفصل مورد استفاده قرار می‌گیرند که میزان ماندگاری و اثرگذاری هر یک از آنها با دیگری متفاوت می‌باشد. قابلیت حل شدگی یک فاکتور بسیار مهم است که ماندگاری و اثرگذاری داروی استروئیدی را مشخص میکند. داروی استروئیدی انتخاب شده برای تزریق درون مفصل، دارای قابلیت حل شدگی نیست تا طول عمر آن افزایش پیدا کند.
- استروئیدهای رایجی که برای تزریق در مفصل انتخاب میشوند عبارتند از پردنیزولون، هیدروکورتیزون استات، متیل پردنیزولون استات، تریامسیلونون، تریامسیلونون هگزاستونید، و tebutate
- پزشک باید تصمیم بگیرد که از چه نوع استروئیدی استفاده کند و برای تزریق درون مفصل آیا به استفاده از داروی بی حس کننده نیز نیاز دارد یا خیر. این تصمیم معمولاً با توجه به شواهد موجود و نظر شخصی پزشک گرفته میشود. هنگامی که استروئید با داروی بی حسی ترکیب شد و به درون مفصل تزریق گردید اکثر بیماران می‌گویند که درد آنها به سرعت بهبود پیدا کرده است، پس از آن دچار یک دوره درد شدید میشوند زیرا اثر داروی بی حسی از بین رفته و داروی استروئیدی شروع اثر گذاری می‌نماید. تسکین درد به مدت طولانی از جمله مزایای حاصل از تزریق استروئید می‌باشد. پزشک قبل از تزریق دارو نکات لازم را در خصوص مراحل درمان، برای بیمار توضیح میدهد.
- ممکن است پزشک به منظور تسکین درد از داروهای دیگری نیز استفاده کند مانند هیالورونان، که از گلوکورونیک اسید و ان- استیل گلوکزامین ساخته شده است و درون مایع مفصلی، غضروف، زجاجیه چشم و بند ناف یافت میشود. این ترکیب به لغزنده شدن مفاصل بدن کمک میکند و به عنوان ضربه گیر عمل می‌نماید.
تزریق بوتاکس و پلاسمای غنی از پلاکت
متخصصین ارتوپدی، در برخی موارد برای کاهش درد و درمان برخی از دردها از بوتاکس و پی ار پی برای بیمار استفاده میکنند:
- تزریق بوتاکس میتواند در افراد مبتلا به آرتروز پیشرفته زانو باعث تسکین درد شود.
- تزریق پلاسمای غنی از پلاکت نیز نتایج مطلوبی را به وجود می‌‌آورد. برای انجام این روش پزشک از نمونه خون بیمار استفاده میکند و خون و مشتقات خونی را به کمک دستگاه سانتریفیوژ از یکدیگر جدا می‌نماید سپس پلاسمای غنی از پلاکت را به کمک سرنگ مخصوص به درون مفصل تزریق میکند. تحقیقات نشان داده است که تزریق پلاسمای غنی از پلاکت میتواند به بهبود درد و بهبود عملکرد جسمی بیماران مبتلا به استئوآرتریت و همچنین ترمیم کلاژن مفاصل کمک کند.
برخی از افراد پس از انجام این روش‌های درمانی به طرز قابل توجهی بهبود پیدا میکنند اما برخی دیگر بهبود نخواهند یافت و فقط روند پیشرفت آرتروز آنها کند میشود.
تزریق داخل مفصل برای چه افرادی مناسب است؟
می‌‌توان به کمک تزریق درون مفصلی به درمان اختلالات زیر پرداخت:
- بیماری التهابی مفصل
- آرتریت روماتوئید
- آرتریت پسوریاتیک
- نقرس
- التهاب تاندون
- التهاب بورس
- سندروم تونل کارپال
- استئوآرتریت
عوارض تزریق داخل مفصل
عوارض جانبی حاصل از تزریق‌های داخل مفصلی معمولاً خفیف هستند و شایع ترین عوارض تزریق‌های داخل مفصلی به مشکلات حرکتی، درد مفصل، داغ شدن ناحیه تزریق و درد و سفتی مفصل ارتباط دارد. در صورت بدتر شدن درد یا تورم و بهبود نیافتن آنها باید با پزشک خود تماس بگیرید. برخی از عوارض جانبی حاصل از تزریق داخل مفصلی که شیوع کمتری دارند به شرح زیر می‌باشد:
- خونریزی
- سوزش
- سردی
- تاول زدن
- تغییر رنگ پوست
- احساس فشار
- کهیر زدن
- خارش یا راش پوستی
- به وجود آمدن گره
- بی حسی
- سوزن سوزن شدن
- زخم شدن
نکته مهمی که همه بیماران باید بدانند این است که تزریق‌های داخل مفصلی با برخی عوارض جانبی همراه هستند و در حدود یک درصد از موارد تزریق استروئید باعث شعله ور شدگی بیماری خواهد شد. این واکنش پس از تزریق استروئید به وجود میآید و مایع درون مفصل تجمع پیدا میکند که با بروز تورم و درد همراه خواهد شد که پزشک به سرعت این مشکل را تشخیص میدهد. نباید شعله ور شدگی حاصل از تزریق را با شعله ور شدگی موقت اشتباه گرفت زیرا شعله ور شدگی موقت معمولاً طی مدت چند ساعت پس از تزریق به وجود میآید و طی مدت ۲ روز برطرف می‌گردد.
در صورت بروز عوارض جانبی چه باید کرد؟
در صورتی که شما دچار هرگونه عارضه جانبی ناخوشایند از قبیل افزایش درد یا تورم در محل تزریق شده اید یا هر مشکل دیگری دارید باید به پزشک خود اطلاع دهید. از درمان عوارض جانبی شدید در منزل خودداری کنید. اگرچه عوارض جانبی حاصل از تزریق‌های استروئیدی داخل مفصل نادر هستند برخی از بیماران به استروئید واکنش نشان می‌دهند. در صورت مشاهده هرگونه علامت آلرژی از قبیل تنگی نفس و اختلال در بلعیدن مواد غذایی، کهیر، خارش شدید یا التهاب و قرمزی در محل تزریق باید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی یا تسکین آنها چه باید کرد؟
پس از تزریق بیمار باید به مدت ۲ روز از فشار آوردن به مفصل خود اجتناب کند از انجام دادن هر گونه فعالیتی که به مفصل زانو فشار وارد میکند از قبیل دویدن، تنیس، برداشتن وزنه، فوتبال یا ایستادن روی پاها به مدت طولانی خودداری کند. استفاده از کمپرس یخ میتواند باعث تسکین تورم خفیف مفصل شود اما در صورتی که پس از تزریق استروئید تورم بهبود پیدا نکرد یا بدتر شد باید به پزشک اطلاع داد.