اگر آرتروز زانو شما را از فعالیت‌های روزمره خود، چه پیاده‌روی باشد و چه بازی تنیس، باز دارد به نظر می‌رسد وقت آن است که به فکر عمل تعویض مفصل زانو باشید. تخمین زده می‌شود سالانه 720،000 نفر تحت این عمل جراحی قرار می‌گیرند و تقریبا 5٪ از زنان بالای 50 سال با پروتز زانو ورزش می‌کنند. تعویض مفصل زانو ممکن است به عنوان راه حل ایده‌آل برای بازیابی تحرک و حفظ استقلال شما باشد. اما چه زمانی باید این عمل را انجام دهید؟
زمان صحیحی برای عمل پروتز زانو وجود ندارد. زمان انجام این عمل بستگی به میزان درد و ناتوانی شما قبل از عمل جراحی بستگی دارد. برای تعیین زمان مناسب پروتز زانو باید مزایا و خطرات این روش را در نظر بگیرید و آن را با درد و ناتوانی خود مقایسه کنید تا بتوانید به نتیجه معقولی برسید.
همچنین باید اقدامات دیگری برای کاهش درد و تقویت زانوی خود انجام دهید، مانند انجام فعالیت‌های کم فشار مانند شنا و دوچرخه سواری، فیزیوتراپی، و کاهش وزن (در صورت داشتن اضافه وزن).
عمل پروتز زانو
عمل پروتز زانو یک عمل مهم است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. اگرچه تکنیک‌ها متفاوت هستند اما معمولاً در همه آن‌ها انتهای استخوان ران (استخوان فمور) و استخوان ساق پا (استخوان تیبیا) برداشته می‌شود، و پاتلا (کشکک زانو) تعویض می‌شود. مفصل مصنوعی زانو به استخوان ران و استخوان ساق پا متصل می‌شود.
اگرچه فقط چند روز در بیمارستان خواهید بود اما ممکن است چندین ماه طول بکشد تا بهبودی کامل حاصل شود. شما همچنین در طی دو هفته اول به فیزیوتراپی احتیاج خواهید داشت که در آن تمریناتی را برای تقویت زانو و خم و صاف کردن آن به راحتی یاد خواهید گرفت. به خاطر داشته باشید که شما باید به انجام دستورالعمل‌های فیزیوتراپیست خود متعهد باشید و حتما تمرینات را چند بار در روز انجام دهید.
مزایای جراحی تعویض مفصل زانو و گذاشتن پروتز
داشتن انتظارات واقع بینانه برای جراحی پروتز زانو بسیار مهم است. عمل تعویض زانو قدرت زن بیونیک را به شما نمی‌دهد اما باید نتایج و مزایای زیر را داشته باشد:
- تسکین درد. بیش از 80٪ افرادی که عمل پروتز زانو انجام داده‌اند، از کاهش چشمگیر سطح دردشان خبر می‌دهند.
- تحرک بیشتر. شما باید بتوانید تمام کارهای روتین یک زندگی عادی را انجام دهید مثل پیاده روی، بالا رفتن از پله‌ها و رانندگی. همچنین باید بتوانید فعالیت‌های کم برخورد مانند شنا، دوچرخه سواری، گلف، و رقص را انجام دهید. برخی افراد حتی قادر هستند که ورزش تنیس خود را از سر بگیرند، اگرچه چنین فعالیت‌هایی می‌تواند سایش زانو را تسریع کند.
- افزایش انعطاف‌پذیری. باید بتوانید پای‌تان را خم و صاف کنید و حتی زانو بزنید اما ممکن است دامنه حرکتی شما از زمان قبل از عمل بیشتر نباشد.
- ماندگاری زیاد. میزان شکست در عمل پروتز زانو در حدود 5/0٪ در سال است. احتمال نیاز به تعویض دوم قبل از 15 یا 20 سال حدود 10٪ است.
بهترین زمان برای انجام عمل پروتز زانو
مزایای عمل پروتز زانو برای افراد مختلف متفاوت است. بستگی به این دارد که چقدر درد دارید، چقدر فعالیت شما کم شده است و تا چه مدت می‌توانید با این وضعیت ادامه دهید. انتخاب بسیار شخصی است. اگر در دهه 50 زندگی خود عمل تعویض مفصل زانو انجام دهید، احتمالاً در سن بالاتر و اگر از نظر سلامتی ضعیف‌تر باشید به یک عمل دوم احتیاج خواهید داشت. برخی از افراد عمل پروتز زانو را برای کاهش این خطر به تأخیر می‌اندازند اما اگر آن را خیلی به تاخیر بیاندازید، عضلات ران شما ضعیف می‌شود و این خود باعث سخت‌تر شدن بهبودی می‌شود. به علاوه، بیماری‌های مزمن که با افزایش سن به وجود می‌آیند، می‌توانند خطر عوارض جراحی را افزایش دهند.
جلوگیری از خطرات و عوارض بعد از عمل پروتز و تعویض مفصل زانو
بعد از عمل، شما تقریباً 45 – 90 دقیقه برای مراقبت به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد. فشار خون، نبض، تنفس و درجه حرارت بدن شما به طور مکرر بررسی می‌شود. به گردش خون و احساس در پاهای شما توجه خواهد شد. مهم است که در صورت بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا درد در پاها یا زانوها به پرستار خود بگویید. وقتی بیدار شدید و وضعیت شما تثبیت شده و به اتاق خود منتقل می‌شوید.
اگرچه شرایط از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است اما شما احتمالاً بعد از عمل با برخی یا همه موارد زیر مواجه خواهید شد:
- محل عمل جراحی شما پانسمان خواهد شد. این پانسمان از مچ پا تا قسمت میانی ران ادامه دارد و باعث پاکیزگی و جذب ترشحات می‌شود. این پانسمان 5 روز بعد از عمل برداشته می‌شود.
- IV، قبل از عمل شروع می‌شود و تا زمانی که بتوانید به اندازه کافی مایعات بخورید ادامه خواهد داشت. زمانی که بتوانید مایعات مصرف کنید ممکن است IV به یک سالین لاک تغییر یابد. سالین لاک یک لوله استریل کوچک است که یک رگ را برای دریافت آنتی‌بیوتیک در دسترس نگه می‌دارد و امکان حرکت آسان‌تر را فراهم می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ها هر 8 ساعت به مدت دو دوز تجویز می‌شوند (3 دوز در کل ، 1 مرحله قبل و 2 مرحله بعد از عمل)
- یک عارضه جانبی بیهوشی اغلب مشکل در ادرار کردن بعد از عمل است. به همین دلیل، برخی از بیماران ممکن است به لوله استریل به نام کاتتر فولیک که به مثانه وارد می‌شود، احتیاج داشته باشند تا از عبور ادرار اطمینان حاصل شود. کاتتر شب عمل جراحی برداشته می‌شود.
- شما باید آستین‌های جوراب ساق بلند فشرده‌سازی (IPC) بپوشید که به دستگاهی متصل شده‌اند که هوا را در پلاستیک و اطراف پاهای شما به گردش درمی‌آورد. این جوراب‌ها برای جلوگیری از ایجاد لخته‌های خون بعد از عمل بر روی پاهای شما پوشیده می‌شوند. همچنین به شما داروها و دستورالعمل‌های ورزشی (حرکت مچ پا به بالا و پایین) داده می‌شود که به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند.
- بعد از عمل ممکن است به دلیل بی‌حسی یا داروها دچار حالت تهوع و استفراغ موقت شوید. برای به حداقل رساندن این مشکل ممکن است داروهای ضد تهوع مصرف شود.
- رژیم غذایی شما با توجه به شرایط شما پیشرفت می‌کند. برای شروع از تکه‌های یخ و مایعات مثل آبمیوه یا سوپ استفاده می‌کنند.
- برای کمک به جلوگیری از عوارض مانند احتقان یا ذات‌الریه، تمرینات تنفس عمیق و سرفه مهم است. بعد از عمل، این تمرینات باید هر یک یا دو ساعت انجام شود. از طریق بینی خود نفس عمیق بکشید. سپس به آرامی نفس خود را از دهان بیرون بدهید. این کار را سه بار تکرار کنید و سپس دو بار سرفه کنید.
- ممکن است یک مثلث فلزی (ذوزنقه) در بالای تخت خواب شما قرار داده شده باشد تا در حرکت در اطراف تخت به شما کمک کند. شما را به حرکت در رختخواب و بدون استفاده از این ذوزنقه تشویق می‌کنند. این امر شما را برای استقلال داشتن در خانه آماده می‌کند.
کنترل درد بعد از پروتز زانو
بیشتر بیماران بعد از عمل تا حدی در ناحیه زانو درد دارند که با داروهای ضد درد به طور موثری درمان می‌شوند. در طی یک هفته بعد این درد کاهش می‌یابد و تقریباً دو یا سه هفته بعد از عمل، بیماران احساس بهتری خواهند داشت.
به محض اینکه مصرف غذا را شروع کردید، پزشک معالج داروهای ضد درد خوراکی را برای شما تجویز می‌کند. این کار به کنترل بهتر درد کمک خواهد کرد. ادامه مصرف این داروها بسیار مهم است زیرا جلوگیری از درد آسان‌تر از تسکین دادن آن است. اگر بعد از مصرف دارو درد شما همچنان ادامه داشت، به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید تا روش‌های متفاوتی برای کنترل درد شما در نظر بگیرند.
برخی از بیماران بعد از عمل ناراحتی کمر را تجربه می‌کنند. این درد تا حدودی به دلیل عدم تحرک طولانی مدت قبل، حین و بعد از عمل ایجاد می‌شود. تغییر موضعی موقعیت به رفع ناراحتی کمک می‌کند و از زخم شدن پوست جلوگیری می‌کند.
معمولاً برای جلوگیری از لخته شدن خون در پا پس از عمل تعویض مفصل زانو، به بیماران داروهای رقیق کننده خون داده می‌شود. مصرف این دارو باید تا حدود 5 هفته بعد از عمل ادامه داشته باشد.
ورزش و توانبخشی بعد از گذاشتن پروتز زانو
هنگامی که از عضلات خود استفاده نمی‌کنید، ضعیف می‌شوند و در نتیجه در حمایت و حرکت بدن عملکرد خوبی نخواهند داشت. عضلات پای شما احتمالاً ضعیف هستند زیرا به دلیل مشکلات زانو به اندازه کافی از آن‌ها استفاده نکرده‌اید. عمل جراحی پروتز زانو می‌تواند مشکل زانوی شما را برطرف کند اما ماهیچه‌ها ضعیف باقی می‌مانند و فقط با ورزش منظم تقویت می‌شوند. در انجام این حرکات به شما کمک می‌شود و چگونگی انجام آن‌ها را به شما آموزش می‌دهند اما مسئولیت انجام ورزش بر عهده شماست.
- فیزیوتراپی شب عمل جراحی شما شروع می‌شود، مشروط بر اینکه عوارض جانبی بعد از عمل نداشته باشید. بسته به نحوه از بین رفتن اثر بی‌حسی شما ابتدا در لبه تختخواب خود می‌نشینید و سپس می‌ایستید و احتمالاً راه می‌روید.
- در جلسات فیزیوتراپی خود با استفاده از عصا یا واکر قدم خواهید زد و وزن خود را به همان اندازه که پزشک به شما نشان داده روی پای خود می‌اندازید. شما همچنین بر روی یک برنامه ورزشی که برای تقویت پا و افزایش حرکت زانوی شما طراحی شده است کار خواهید کرد.
- پیشرفت کلی، میزان درد، و وضعیت برش پای شما مشخص خواهد کرد که چه زمانی باید فیزیوتراپی خود را آغاز کنید. شما تا رسیدن به اهداف زیر با فیزیوتراپی کار خواهید کرد:
- استقلال در وارد و خارج شدن از رختخواب
- استقلال در راه رفتن با عصا یا واکر بر روی یک سطح صاف
- استقلال در بالا و پایین رفتن از 3 پله
- استقلال در برنامه ورزش خانگی خود
- قادر به خم کردن زانوی خود به اندازه 90 درجه باشید
- قادر به صاف کردن زانوی خود باشید
پزشک و متخصص شما ممکن است این اهداف را تا حدودی تغییر دهند تا متناسب با شرایط خاص شما باشد.
میزان بازیابی قدرت و دامنه حرکت شما، تا حدودی به این بستگی دارد که به چه میزان از برنامه فیزیوتراپی خود پیروی می‌کنید. این بخش از توانبخشی شما کاری است که باید خودتان برای خودتان انجام دهید و نه کاری که شخص دیگری برای شما انجام دهد. حدود سه ماه طول می‌کشد تا زانوی شما بهبود یابد تا جایی که بتوانید به فعالیت‌های کامل خود بازگردید. بدیهی است که برخی از بیماران بسته به سن، وضعیت سلامتی، انگیزه شخصی و پاسخ به برنامه توانبخشی، سریع‌تر بهبود می‌یابند و برخی دیگر دیرتر.
شما برای انجام یک برنامه ورزش خانگی که توسط فیزیوتراپیست شما طراحی شده، راهنمایی می‌شوید. به یاد داشته باشید که پیاده‌روی جایگزینی برای تمرینات شما نیست. اگر یک تمرین باعث درد طولانی مدت می‌شود، باید تمرینات خود را کوتاه کنید. در صورت ادامه درد با فیزیوتراپیست یا پزشک خود تماس بگیرید.
آیا راه رفتن و یا فعالیت‌های روزمره پس از پروتز زانو نرمال است؟
همانطور که پزشک یا متخصص فیزیوتراپی شما را راهنمایی می‌کنند به راه رفتن با عصا یا واکر ادامه دهید. پزشک شما مشخص خواهد کرد که چه وزنی را می‌توانید روی پروتز زانوی خود قرار دهید.
پیاده‌روی یکی از بهترین اشکال فیزیوتراپی و تقویت عضلات است. با این حال، پیاده‌روی جایگزین برنامه ورزشی که در بیمارستان به شما آموزش داده می‌شود نیست. موفقیت این عمل تا حد زیادی بستگی به چگونگی انجام تمرینات و تقویت عضلات ضعیف دارد.
بعد از جراحی پروتز زانو باید از انجام چه کارهایی اجتناب کرد؟
بله، موارد زیادی وجود دارد که باید از آن‌ها آگاه باشید. زانوی جدید شما برای از بین بردن درد و افزایش عملکرد شما طراحی شده است. حرکات خاص فشار ناخواسته‌ای را بر روی زانوی جدید شما قرار می‌دهد. برای داشتن امنیت بیشتر، باید از این اتفاقات جلوگیری کرد. این امر به ویژه در چند ماه اول بعد از عمل بسیار مهم است.
در زیر خلاصه‌ای از اقدامات احتیاطی که باید بعد از عمل پروتز زانو دنبال کنید آورده شده است:
- می‌توانید سوار اتومبیل شوید به شرط آنکه هر یک ساعت از ماشین پیاده شوید و کمی قدم بزنید.
- بطور کلی شما می‌توانید چهار تا شش هفته بعد از عمل دوباره رانندگی را از سر بگیرید. هنگام ورود به اتومبیل صندلی را عقب ببرید، بنشینید و سپش صندلی را تا وسط ماشین تا حدی جلو بکشید که با زانوهای شما در حدود 12 اینچ فاصله داشته باشد. یک کیسه پلاستیکی روی صندلی به شما کمک می‌کند تا با خیال راحت از داخل خودرو خارج شوید.
- فعالیت جنسی می‌تواند طبق دستورالعمل پزشک از سر گرفته شود.
- معمولاً می‌توانید طی شش تا 12 هفته یا طبق دستور پزشک به محل کار خود برگردید.
- فقط می‌توانید از دوش استفاده کنید و تا زمانی که جراح دستور ندهد نمی‌توانید از وان استفاده کنید.
علاوه بر این، هنگام مراجعه به پزشک و دندانپزشک مهم است که به آن‌ها اطلاع دهید که عمل تعویض مفصل زانو انجام داده‌اید. برای انجام برخی اقدامات دندانپزشکی و پزشکی به آنتی بیوتیک نیاز خواهید داشت. اگر از قبل کارت هشدار پزشکی ندارید، از پزشک خود بخواهید این کارت را برای شما صادر کند. این احتیاط دائمی است.
بهبود زخم بعد از پروتز زانو
پانسمان ضد آب خود را به مدت 5 روز روی زخم خود نگه دارید تا برش شما تمیز و خشک بماند. همچنین در هنگام بازگشت به خانه، در مورد علائم هشداردهنده هوشیار باشید. در صورت وجود تورم، افزایش درد، ترشح از محل برش، قرمزی در اطراف برش یا تب، به مدت 30 دقیقه از یخ استفاده کنید و پای خود را بالا نگه دارید. اگر تغییری نکرد با جراحان خود تماس بگیرید. بخیه‌ها بعد از یک یا دو هفته برداشته می‌شوند. اگر برش شما به هم چسبیده است، چسب را برندارید و آن را جدا نکنید، بگذارید خودش از بین برود.
پیشگیری از عفونت پروتز زانو
اگر در هر زمان (حتی سال‌ها بعد از عمل) دچار عفونت مانند گلودرد استرپتوکوکی یا ذات‌الریه شدید، به پزشک خود اطلاع دهید. برای جلوگیری از عوارض گاه به گاه عفونت در ناحیه زانو، باید سریعاً آنتی‌بیوتیک تجویز شود.
این امر همچنین در صورت کشیدن دندان یا انجام کار دندانپزشکی نیز صدق می‌کند. به پزشک عمومی یا دندانپزشک اطلاع دهید که جراحی پروتز زانو داشته‌اید.
آیا بعد از جراحی تعویض مفصل و گذاشتن پروتز باید مجددا به پزشک مراجعه کرد؟
اولین ویزیت پیگیری شما 10-14 روز پس از ترخیص است. در این ویزیت شما معاینه می‌شوید و آزمایش اشعه ایکس را انجام می‌دهید. قرارهای ملاقات بعدی در 6 هفته، 12 هفته، شش ماه، یک سال و دو سال بعد از عمل انجام می‌شود. پس از آن، شما باید هر سه سال یک بار به پزشک مراجعه کنید.
به یاد داشته باشید: پزشک، فیزیوتراپیست و پرستاران شما در تلاشند که داشتن یک زانوی بدون درد و کاربردی را برای شما ممکن کنند. موفقیت واقعی تعویض مفصل زانو تا حدودی به شما بستگی دارد، به خصوص اینکه چقدر با جدیت ورزش می‌کنید و مراقب خود هستید.
