تاریخ: ۲۳ آذر ۱۳۹۸
جراحی تعویض مفصل زانو یک روند است که در آن بخش مختلف و آسیب دیده از مفصل زانو جایگزین میشود. هدف اصلی از این جراحی، برطرف کردن درد و بهبود قابلیت حرکت زانو است. این نوع جراحی به عنوان جراحی لایه‌برداری زانو یا آرتروپلاستی زانو نیز شناخته میشود. سالانه بیش از ۶۰۰ هزار جراحی تعویض مفصل زانو در ایالات متحده انجام میشود و اکثر بیماران در رده سنی ۵۰ تا ۸۰ سال قرار دارند. بیش از ۹۰ درصد از آنها شاهد کاهش درد و بهبود قابلیت حرکت زانو خود خواهند بود. با رعایت دستورات پزشک در مورد مراقبت‌های پساعملی، تا ۱۵ سال پس از جراحی تعویض مفصل زانو، تا ۹۰ درصد از موارد نتیجه بسیار خوبی خواهند داشت و حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد از بیماران حاصل شده خواهند توانست نتایج خوب را تا ۲۰ سال آینده حفظ کنند.
معمولاً افرادی که متقاضی جراحی تعویض مفصل زانو هستند بین سنین ۴۰ تا ۶۰ سال قرار دارند و از لحاظ جسمانی در شرایط خوبی به سر می‌‌برند و از امتحان کردن روش‌های مراقبتی برای کنترل درد ناشی از آرتروز زانو مانند دارو درمانی، استفاده از بریس یا محدود کردن فعالیت جسمانی خسته شده‌اند. این بیماران فقط در یک قسمت از زانوی خود دچار آرتروز یا تحلیل رفتگی هستند. در جامعه حدود ۱۰ درصد از بیماران متقاضی انجام این روش درمانی هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک سلامت امید با شماره تلفن‌های ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۱ – ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۷ – ۰۲۱۶۶۰۱۴۱۵۸ تماس حاصل فرمایید.
علل نیاز به تعویض مفصل زانو چیست؟
برخی از علل شایع تعویض مفصل زانو به شرح زیر می‌باشد:
- استئوآرتریت یک نوع آرتروز است که به بالا رفتن سن ارتباط دارد و به علت تحلیل رفتگی مفصل زانو به وجود میآید. این اختلال بیشتر در بیمارانی که ۵۰ سال به بالا سن دارند به وجود میآید اما میتواند افراد جوان را نیز درگیر کند. استئوآرتریت به علت التهاب و تحلیل رفتگی و تخریب تدریجی غضروف بین مفاصل به وجود میآید. با گذر زمان غضروف از بین می‌رود استخوان‌ها شروع به سایش روی یکدیگر خواهند کرد. استخوان برای جبران این وضعیت شروع به رشد میکند و تعدادی زائده استخوانی به وجود میآید که این امر باعث بروز اصطکاک و درد بیشتر خواهد شد.
- آرتریت روماتوئید که آرتریت التهابی نیز نامیده میشود اختلالی است که در آن غشای اطراف مفصل زانو کلفت و ملتهب میشود. آسیب دیدگی‌های مزمن التهابی غضروف باعث بروز درد و سفتی مفصل خواهد شد.
- آرتروز پس از ضربه یک نوع آرتروز است که به علت آسیب دیدگی شدید زانو به وجود میآید. هنگامی که استخوان‌های اطراف زانو می‌شکنند یا رباط دچار پارگی میشود این وضعیت بر روی غضروف زانو تاثیر خواهد گذاشت.
تشخیص علائم نیاز به تعویض مفصل زانو
اغلب اولین علامت نیاز به تعویض مفصل زانو احساس درد، ناپایداری زانو و کاهش انعطاف پذیری مفصل زانو است. آرتروز زانو که باعث بروز درد و ناپایداری زانو میشود اغلب با گذر زمان و به دنبال ضربه یا پارگی مینیسک یا اختلالی که نکروز یا مرگ بافت استخوان نام دارد به وجود میآید. آسیب دیدگی زانو اغلب طی مدت چند دهه به وجود میآید و به فعالیت‌های جسمانی سنگین، فعالیت‌های ورزشی که تماس جسمانی در آنها زیاد است، تصادفات خودروی یا آرتریت روماتوئید جوانان ارتباط دارد.
در هنگام انجام عمل جراحی چه اتفاقی رخ میدهد؟
پزشک در قسمت فوقانی زانوی شما یک برش را ایجاد میکند تا بتواند به قسمت آسیب دیده مفصل دسترسی داشته باشد. طول استاندارد این برش میتواند حدود ۲۵ سانتی متر باشد اما در یک روش کم توجهی میتوان برشی به اندازه ۱۰ سانتی متر را ایجاد کرد. در طول جراحی، پزشک کشکک را کنار می‌زند و غضروف و استخوان آسیب دیده را تخلیه میکند و پس از آن قطعات فلزی و پلاستیکی را جایگزین بافت خارج شده خواهد کرد. این قطعات در کنار هم دوباره ساختار زانو را طراحی می‌کنند تا زانو بتواند عملکردی طبیعی داشته باشد. در اکثر موارد جراحی تعویض مفصل زانو چیزی حدود یک و نیم تا دو ساعت طول می‌کشد.
در جراحی تعویض مفصل زانو از چه قطعاتی استفاده میشود و چگونه در زانو قرار داده میشوند؟
ایمپلنت مورد استفاده در جراحی تعویض مفصل زانو از جنس فلز یا پلاستیک است که پزشک برای کار گذاشتن آنها درون استخوان از دو روش استفاده میکند: یا از سیمان استخوان استفاده میکند که انجام این کار حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد یا از یک روش دیگر که سیمان کمتری دارد و از ترکیباتی که دارای پوشش متخلخل هستند و به درون بافت رشد می‌کنند یا به استخوان متصل میشوند استفاده خواهد کرد. در برخی موارد پزشک در یک عمل جراحی از هر دو روش استفاده خواهد کرد.
پس از جراحی چه اتفاقی رخ میدهد؟
پس از جراحی و به هوش آمدن شما شاهد بانداژی خواهید بود که روی زانوی شما قرار داده شده است و یک لوله که به تخلیه مایعات اضافی از مفصل کمک میکند به پای شما وصل شده است. پزشک پای شما را در ارتفاع بالای قرار میدهد که توسط دستگاه به آرامی کشیده میشود و در همان حالت خوابیده که قرار دارید پای شما را به آرامی می‌چرخاند. احتمالا پزشک دستور استفاده از سوند را خواهد داد تا برای دفع ادرار نیازی به رفتن به سرویس بهداشتی نداشته باشید. معمولاً پس از جراحی یا یک روز بعد سوند خارج میشود. شما باید از بانداژ فشاری یا جوراب مخصوص استفاده کنید تا زانوی شما را بپوشاند و باعث گردش بهتر خون شود و با گردش بهتر ریسک تشکیل لخته خون را به حداقل برساند. پزشک به تجویز داروی آنتی بیوتیک موضعی خواهد پرداخت و برای کاهش ریسک لخته شدن خون از داروهای رقیق کننده خون استفاده خواهد کرد. تعداد زیادی از افراد در دوران پس از جراحی دچار درد معده میشوند که این فرآیند طبیعی است و پزشک یا پرستار برای تسکین درد معده به آنها دارو خواهد داد.
تسکین درد پس از جراحی تعویض مفصل زانو
اگرچه احساس درد پس از عمل جراحی طبیعی است باید به سرعت و حداکثر طی مدت ۴ تا ۵ روز تسکین پیدا کند. روزی که جراحی انجام میشود فرایند مسدود کردن عصب نیز انجام خواهد شد یا آنکه پزشک در طول جراحی از داروهای بی حسی با اثر گذاری بلند مدت استفاده میکند تا به تسکین درد پس از جراحی کمک شود. پزشک همچنین به تجویز داروهای مسکن می‌پردازد تا به کنترل درد شما کمک کند. این داروها پس از عمل یا به صورت خوراکی یا وریدی تجویز خواهند شد. پس از آنکه شما از بیمارستان مرخص شدید به جای مسکن وریدی باید از قرص مسکن خوراکی استفاده کنید. پس از اتمام دوران بهبود شما باید شاهد کاهش قابل توجه به درد در زانوی خود باشید اما هیچ راهی برای پیش بینی دقیق نتایج حاصل از جراحی وجود ندارد و برخی از بیماران تا یک سال کامل از عمل دچار درد زانو خواهند شد. شما می‌توانید در صورت تمایل پس از عمل از فیزیوتراپی یا اصلاح در سبک زندگی خود بهره بگیرید تا به طرز قابل توجهی از میزان درد شما کاسته شود و ایمپلنت زانو مطابقت بهتری با این ساختار داشته باشد.
استفاده از دستگاه CPM در منزل
پس از جراحی پزشک به شما توصیه میکند که در منزل و در همان حالتی که به پشت دراز می‌کشید از دستگاه CPM استفاده نمایید. ممکن است پزشک با همین دستگاه شما را از بیمارستان مرخص کند و ممکن است چنین چیزی صدق نکند و پزشک یا متخصص فیزیوتراپی درخواست ارسال یک دستگاه را به منزل شما بدهند. این دستگاه به افزایش حرکات زانو در هفته‌های اول پس از عمل کمک خواهد کرد. معمولاً هدف از کاربرد این دستگاه کاهش تشکیل بافت اسکار و افزایش دامنه حرکات زانو جراحی شده است. استفاده از این دستگاه کاملاً ضروری است اما پزشکان اخیراً به این نتیجه رسیده‌اند که دیگر استفاده از این دستگاه همانند گذشته ضرورتی ندارد به علاوه پزشکان استفاده از وسایل کمکی از قبیل واکر یا عصا را برای کمک به راه رفتن تجویز خواهند کرد.
چه روش‌هایی به غیر از جراحی تعویض مفصل زانو وجود دارد؟
بر اساس شدت میزان آسیب دیدگی زانو میتوان از روش‌های دیگری برای درمان مشکلات زانو استفاده کرد اما عمل جراحی تعویض زانو با نتایج بهترین همراه خواهد بود. برخی از روش‌های جایگزین برای این عمل جراحی به شرح زیر می‌باشند:
- جراحی تعویض کشکک زمان انجام میشود که کشکک دچار آسیب دیدگی باشد. این جراحی طی مدت کوتاهی انجام میشود و دوران بهبود کوتاهی نیز دارد.
- در یک روش دیگر پزشک یک برش کوچک را در قسمت جلوی زانو ایجاد میکند تا از طریق آن بتواند وسایل تخصصی را وارد زانو نماید و به مانور اطراف بافت زانو بپردازد. انجام دادن این روش خطر کمتری برای زانو دارد و دوران بهبود پس از آن نیز کوتاه است و شما دچار درد کمتری خواهید شد.
- انجام عمل جراحی با هدایت تصویری روشی است که از تصاویر کامپیوتری و پرتوهای فروسرخ برای جراحی استفاده می‌کنند و چند جراح به انجام عمل می‌پردازند.
- جراحی آرتروپلاستی روشی است که از یک آرتروسکوپ که یک تلسکوپ کوچک از استفاده میکند و از طریق تعدادی برش کوچک وارد زانو شده و جراح به کمک مواد ضدعفونی کننده به خارج کردن ذرات ریز استخوان می‌پردازد. انجام این روش در بیمارانی که دچار آرتروز شدید هستند توصیه نمی‌شود.
- استئوتومی یک جراحی باز است که استخوان ساق پا برش داده میشود و دوباره به جای اصلی خود برگردانده میشود. پس از انجام این روش دیگر وزن بدن بیمار فقط به یک قسمت از زانوی او منتقل نخواهد شد. میتوان از این روش برای درمان افرادی استفاده کرد که دچار آرتروز هستند تا جراحی تعویض مفصل زانو را در آنها به عقب انداخت.
- در یک روش دیگر پزشک غضروف جدیدی را از سلول‌های خود بیمار به ناحیه آسیب دیده انتقال میدهد. این سلول‌ها در آزمایشگاه و به صورت مصنوعی تولید میشوند. این روش در مواردی که فرد دچار تصادف شده است بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سوالات رایج درباره تعویض مفصل زانو
من متقاضی جراحی تعویض بخشی از مفصل زانو هستم چرا جراحی تعویض کامل مفصل زانو در من انجام نمی‌شود؟
- اگر شما متقاضی جراحی تعویض بخشی از مفصل زانو هستید بهتر است بدانید که در مقایسه با جراحی تعویض کامل مزایای بسیار زیادی را به دست خواهید آورد. اولین مزیت این روش این است که تعداد زیادی از بافت‌های بدن شما از قبیل بخش وسیعی از سطح مفصل، غضروف و رباط‌های زانو در هنگام انجام جراحی حفظ میشوند که این امر به تسریع فرایند بهبود و کوتاه شدن زمان توانبخشی کمک خواهد کرد. تحقیقات نشان داده که حتی پس از گذشت ده سال یا بیشتر همچنان جراحی تعویض بخشی از مفصل زانو در ۹۰ درصد از بیماران با نتایج خوبی همراه بوده است و ایمپلنت نصب شده بدون هیچ گونه مشکلی به فعالیت خود ادامه داده است.
- اگر شما در نهایت به تعویض کامل مفصل زانو در زانویی که قبلاً جراحی تعویض بخشی از مفصل در آن انجام شده است نیاز داشته باشید میتوان از جراحی ترمیمی استفاده نمود. مطالعات نشان داده که جراحی دوم با عوارض کمتری همراه خواهد بود.
آیا امکان تعویض هر دو مفصل به صورت همزمان وجود دارد؟ آیا تعویض بخشی از مفصل هر دو زانو به صورت همزمان انجام میشود؟
پاسخ این سوال مثبت است و جراح ارتوپد معمولاً این کار را انجام میدهد و از این روش تحت عنوان جراحی تعویض مفصل دوگانه در هر دو زانو یاد میشود. حتی میتوان این جراحی را به صورت همزمان و به کمک دو تیم جراحی انجام داد که در اکثر موارد این امر باعث افزایش زمان جراحی نخواهد شد و شما به همان یک تا ۲ ساعت زمان نیاز خواهید داشت. تعویض بخشی از مفصل هر دو زانو و به ندرت به صورت همزمان انجام میشود زیرا اکثر بیمارانی که متقاضی انجام این روش هستند دچار تحلیل رفتگی هر دو زانو نمی‌باشند و فقط یک زانوی آنها آسیب دیده است. اما در صورتی که بیمار متقاضی مناسبی برای جراحی تعویض بخشی از مفصل هر دو زانو باشد میتوان در یک جلسه به انجام تعویض هر دو مفصل پرداخت.
دوران بهبود پس از عمل به چه صورت است؟
زمان لازم برای بهبودی پس از آن در همه افراد یکسان نیست و این امر در افراد مختلف متفاوت است. در اکثر موارد شما به مدت یک ماه پس از عمل باید از عصا یا واکر برای راه رفتن استفاده کنید سپس پزشک به شما اجازه میدهد که به مدت چند هفته بدون نیاز به این وسایل کمکی در اطراف منزل خود قدم بزنید و به تدریج انجام فعالیت‌های معمولی بپردازید. شما می‌توانید تا زمانی از این وسایل استفاده کنید که بدون لنگیدن راه بروید و معمولاً این فرآیند چیزی حدود ۳ ماه یا کمی بیشتر طول خواهد کشید.
آیا مراجعه به متخصص فیزیوتراپی ضروری است؟
پاسخ این سوال مثبت است زیرا فیزیوتراپی در فرآیند بهبودی پس از جراحی نقش مهمی را ایفا میکند. شما باید هرچه زودتر پس از عمل به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید تا روند بهبودی شما تسریع شود. معمولاً شما به ۲ تا ۳ مرتبه فیزیوتراپی در طول هفته نیاز خواهید داشت. گاهی اوقات لازم است متخصص فیزیوتراپی به منزل شما بیاید تا برنامه درمان را انجام دهد البته می‌توانید خودتان هم به مرکز فیزیوتراپی مراجعه کنید و زمینه پیشرفت حرکات زانوی خود را فراهم کنید.
بهترین حرکات زانو و حرکاتی که باید از انجام آنها خودداری کنم کدام هستند؟
شما باید هر روز زمانی را به انجام دادن حرکات کششی و حرکات چرخشی زانوی خود اختصاص دهید تا زانوی شما تقویت شود. بهترین روش برای انجام دادن حرکات کششی این است که در حالت خوابیده یک عدد حوله را دور مچ پای خود قرار دهید و حوله را به سمت خود بکشید. برای انجام دادن حرکات چرخشی نیز می‌توانید روی یک صندلی یا دوچرخه ثابت بنشینید و زانوهای خود را خم کنید. از استفاده از بالش یا قرار دادن حوله لوله شده به مدت طولانی زیر زانوی خود اجتناب کنید.
چرا قبل از جراحی مراجعه به دندانپزشک ضروری است؟
همه بیمارانی که قرار است جراحی تعویض مفصل زانو در آنها انجام شود و هم چنین بیمارانی که قرار است جراحی تعویض دریچه قلب انجام دهند باید به دندانپزشک مراجعه کنند تا از عدم وجود عفونت و آبسه دندان در آنها اطمینان حاصل شود. دلیل این امر این است که عفونت در یک قسمت از بدن به مفصل یا دریچه جدید منتقل میشود و باعث بروز عفونت در این نواحی خواهد شد ریسک بروز عوارض جانبی را مطرح خواهد کرد.
آیا پس از جراحی تعویض مفصل زانو میتوانم کوهنوردی کنم یا به یوگا بروم؟
پس از جراحی تعویض کامل مفصل زانو محدودیتهایی در حرکات شما اعمال خواهد شد. به طور کلی پس از جراحی زانو انجام دادن برخی حرکات از قبیل پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری، یوگا و تمرینات ورزشی سبک یا ایروبیک در آب، اسکی و مواردی از این قبیل کاملا سودمند است.
آیا میتوانم مفصل جدید زانو را احساس کنم؟
معمولاً شما مفصل جدید زانوی خود را احساس نخواهید کرد. برخی از بیماران متوجه میشوند که گاهی اوقات سطوح ایمپلنت‌های مصنوعی به هم برخورد می‌کنند اما معمولاً مفاصل جدید عملکرد و حسی شبیه مفصل طبیعی زانو را به وجود خواهند آورد. جراحی تعویض زانو فقط جایگزین سطح مفصلی میشود که آسیب دیده است. سطوح جدید مفصل زانو به رفع درد و سفتی ناشی از مشکلات زانو کمک خواهند کرد. در صورتی که در جراحی قبلی یا آسیب دیدگی در گذشته بافت اسکار یا هر نوع آسیب دیدگی در غضروف و تاندون‌های اطراف مفصل به وجود آمده باشد این ساختارها همچنان دچار سفتی و درد خواهند شد و این وضعیت به علت حرکت کردن آنها در اطراف مفصل طبیعی زانو تشکیل خواهد شد.
میزان دوام و ماندگاری مفصل جدید چقدر است؟
پاسخ این سوال به نوع ایمپلنت مورد استفاده بستگی دارد و باید عوامل مختلفی از قبیل سن شما، شرایط فیزیکی، وزن بدن و سطح فعالیت جسمانی را در نظر گرفت. از آنجایی که این قطعات از مواد بسیار محکمی ساخته میشوند و به خوبی جای مفصل قبلی را می‌گیرند تعویض قسمتی از مفصل زانو و کاشت ایمپلنت میتواند بیش از ۱۰ سال کارایی داشته باشد و ماندگاری تعویض کامل مفصل زانو بیش از ۳۰ سال است.
در صورت بروز عفونت در مفصل جدید زانو چه اتفاقی رخ میدهد؟
بروز عفونت عمیق در تعویض مفصل زانو یک عارضه بسیار حاد است و معمولاً باید مفصل خارج گردد تا عفونت به طور کامل درمان شود. در دورانی که مفصل زانو خارج میشود به بیمار داروهای آنتی بیوتیک بسیار قوی داده میشود و از ایمپلنت سیمانی حاوی آنتی بیوتیک استفاده میشود تا فضا و حرکات مفصل حفظ شود. پس از آن که عفونت به طور کامل برطرف شد میتوان از ایمپلنت جدید زانو استفاده کرد.
آیا تعویض مفصل زانو مانعی برای انجام اسکن ام آر آی است؟
پاسخ این سوال منفی است اما اگر هدف از انجام اسکن ام آر آی بررسی ساختارهای نزدیک ایمپلنت زانو باشد ایمپلنت فلزی باعث ایجاد اختلال در تهیه تصاویر واضح از این ناحیه خواهد شد.