تاریخ: ۱۴ دی ۱۳۹۸
قطع عضو اندام تحتانی عامل اصلی معلولیت میلیون ها نفر در سراسر جهان است. برآورده می‌شود که
بیش از ۶۰۰۰۰۰ نفر در جهان وجود دارد که به نوعی دچار معلولیت یا قطع عضو اندام‌های تحتانی شامل ترانسفورمورال ، ترانسیبالی یا مفصل ران هستند. افراد مبتلا به قطع عضو ترانس فمورال تقریباً نیمی از جمعیت آمپوته اندام تحتانی را تشکیل می‌دهند و اکثر قطع عضوها ناشی از بیماری قلبی و عروقی می‌باشد. غالبا می‌توان به کمک پروتز پای مصنوعی قطع عضو ترانس فمورال را درمان کرد.
معمولاً پس از نصب پروتز، بیمار بایستی برای بررسی‌های بعدی و ارزیابی پروتز به پزشک مراجعه کند. واضح‌تر می‌توان گفت که در مراحل اولیه، پزشک جلسات مراجعتی متعددی برای بیمار تنظیم می‌کند. چنانچه در این فاصله دچار مشکلی شدید می‌توانید با کلینیک سلامت امید تماس بگیرید و نوبت رزرو کنید. پس از گذشت مدتی از نصب پروتز پای مصنوعی، پزشک از بیمار می‌خواهد که هر زمان که لازم شد می‌تواند به وی مراجعه کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک سلامت امید می‌توانید با شماره تلفن‌های ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۱ – ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۷ – ۰۲۱۶۶۰۱۴۱۵۸ تماس حاصل فرمایید.
پروتز ترانس فمورال (بالای زانو)
قسمت‌های مختلف پروتزهای بالای زانو به شرح زیر است:
سوکت
سوکت بخشی از پروتز است که استامپ (عضو باقیمانده) در آن قرار می‌گیرد. معمولاً سوکت پروتز بالای زانو از مواد ترموپلاستیک یا لمینت و متناسب با استامپ (عضو باقیمانده) بیمار ساخته و قالب‌ریزی می‌شود. گاهی ممکن است برای ایمنی بیشتر در اطراف کمر بیمار مجبور باشد که از کمربندی متصل به بالای پروتز استفاده کند.
مفصل زانو
مفصل زانو انواع مختلفی دارد؛ برخی از آنها متحرک هستند و برخی دیگر طراحی شده‌اند تا در حالت پیاده‌روی به طور ثابت قفل شوند و در زمان نشستن قابلیت باز شدن از حالت قفل را داشته باشند.
لطفاً توجه داشته باشید که مفاصل پروتز زانو فقط در صورتی که قطع عضو در قسمت مفصل طبیعی زانو یا قسمت‌های بالاتر از آنها اتفاق افتاده باشد کاربرد دارد.
لوله شین
این قسمت از پروتز بین سوکت یا مفصل زانو پروتزی و پای مصنوعی قرار می‌گیرد. جنس این لوله از یک ماده قوی و سبک وزن مانند فیبر کربن، آلومینیوم یا تیتانیوم است.
کف و مچ پای مصنوعی
از آنجا که انواع مختلف کف و مچ پای مصنوعی وجود دارد لذا متخصص پروتز به شما کمک می‌کند تا مناسب‌ترین ترکیب را باتوجه به نیازهایتان انتخاب کنید.
دسته‌بندی زانوهای پروتز
بطور کلی سه دسته زانوی پروتزی وجود دارد: پاهای مکانیکی غیرفعال، پاهای غیرفعال مکانیکی کنترل شده توسط میکروپروسسور و وسایل فعال مکانیکی و کنترل شده توسط میکروپروسسور.
پاهای غیرفعال مکانیکی
تولیدکنندگان زیادی هستند که می‌توانند به راحتی پاهای غیرفعال مکانیکی را در اختیار افراد قرار دهند لذا تهیه آنها کار آسانی است. این دسته از پروتزهای مصنوعی پا از لحاظ هزینه و طراحی دارای انواع مختلفی هستند. در چنین پروتزهایی، حرکت مفصل پروتزی به خواص اجزای مکانیکی آن مانند دریچه‌های هیدرولیکی، سیستم‌های اتصال، دریچه‌های پنوماتیک یا اتصالات کشویی متکی است. در این نوع از پروتزها فرد بایستی برای کنترل پروتز، حرکات جبرانی را با تنه، لگن و اندام باقیمانده خود انجام دهند. با این حال در این نوع از پروتزهای به هیچ سنسوری نیاز نیست.
پروتزهای غیرفعال کنترل شده توسط میکروپروسسور
پروتزهای غیرفعال کنترل شده توسط ریزپردازنده از حسگرها و یک میکرو کامپیوتر برای کنترل حلقه بسته استفاده می‌کنند. یک کنترل کننده دارای حالت محدود اطلاعات و قدرت را از سنسورهای متصل به پروتز دریافت می‌کند و سپس فاز راه رفتن را تشخیص داده و از طریق دمپر هیدرولیک و یا تغییر میدان مغناطیسی مقاومت یا همان امپدانس مکانیکی مفصل زانو را تنظیم می‌کند. در هر مرحله از راه رفتن امپدانس مفصل مورد نظر بر اساس مطالعات راه رفتن طبیعی از پیش تعیین می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که پروتز رایانه‌ای با امپدانس متنوع در مقایسه با پروتز غیرفعال معمولی باعث کاهش مصرف انرژی، بهبود نحوه‌ی راه رفتن و کاهش بکارگیری مفصل ران در حین حرکت می‌شود.
نه پاهای پروتز غیرفعال، مکانیکی، و نه پروتزهای کنترل شده توسط میکروپروسسور، توانایی تولید نیروی مثبت را ندارند. این ویژگی باعث کاهش قابل توجه قدرت عملکرد این پروتزها در بازگرداندن عملکردهای حرکتی طبیعی مانند بالا رفتن از پله، سرازیری و راه‌رفتن به عقب، که برای آنها به نیروی مثبت و قابل توجهی در مفاصل زانو، مچ پا یا هر دو نیاز است، می‌شود. علاوه بر این، پروتزهای مکانیکی غیرفعال توانایی جابجایی خودکار در شرایطی که وزن قابل تحمل نیست، را ندارند و نیاز است که به صورت دستی توسط کاربر جابجا شوند.
پاهای پروتز مکانیکی فعال وکنترل شده با میکروپروسسور
پای مصنوعی کنترل شده توسط میکروپروسسور اخیراً از نظر تجاری به بازار عرضه شده است و چندین نمونه اولیه دیگر نیز در مراحل مختلف توسعه قرار دارند. این دسته از پروتزها از یک استراتژی کنترل سطح بالا مشابه به پروتزهای مکانیکی منفعل و کنترل شده توسط میکروپروسسور بهره می‌برند. کنترل‌کننده‌های سطح بالا سیگنالهایی را که از حسگرهای مکانیکی تعبیه شده در پروتز یا از ارتزهای قرار گرفته بر روی اندام باقیمانده صادر می‌شود را تفسیر می‌کنند. پس از آن، وضعیت فعلی دستگاه اطلاعات کنترل را در اختیار کنترل کننده‌های سطح پایین‌تر، نیرو، گشتاور یا امپدانس قرار می‌دهد تا اطمینان از عملکرد صحیح محرک مطمئن شود. توانایی تولید نیروی مکانیکی مثبت باعث افزایش تعداد حالت‌های حرکتی می‌شود که بیمار می‌تواند بکاربگیرد. با این حال، قبل از دستیابی به این مهم ابتدا پیشرفت در سیستم کنترل الزامی است.
گاهی ممکن است که برای برآورد فعال‌سازی عصبی به رمزگشایی سیگنالهای الکترومیوگرافیکی سطح (EMG) نیاز باشد. چندین دهه است که از این سیگنال‌ها برای استخراج اطلاعات کنترل پروتزهای اندام فوقانی می‌شود. همچنین سیگنالهای EMG برای استفاده‌ی هدفمند در پروتزهای کنترل شده در بالا و زیر زانو نیز بکاربرده می‌شود
پوشیدن و نصب پروتز
برای نصب پروتز پای مصنوعی باید طبق دستورالعمل‌های متخصص مربوطه و یا فیزیوتراپیست عمل کرد. بایستی در روزهای اولی که در منزل با پای مصنوعی خود راه می‌روید به طور مرتب پوست عضو باقیمانده را چک کنید. به عبارتی دیگر هر ۵ دقیقه یک بار پروتز را درآورده و جای آن را روی پوست نگاه کنید. دلیل این کار این است که مبادا پوست این قسمت از بدن دچار زخم یا آسیب‌دیدگی شده باشد. برای بررسی دقیق پوست عضو باقیمانده می‌توانید از یک آینه دستی استفاده کنید. به کمک آینه می‌توانید جاهایی مانند انتها و پشت اندام قطع شده که امکان دیدن ندارید را به راحتی بررسی کنید.
- اگر چنانچه متوجه شدید که پوست این قسمت از بدن سرخ شده است پروتز خود را درآورده و تا زمانی که رنگ آن به حالت طبیعی برنگشته آن را نپوشید. اگرچنانچه به هر دلیلی رنگ پوستتان به حالت طبیعی برنگشت و کماکان قرمز ماند از پوشیدن پروتز خودداری کرده و به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت وجود هرگونه تاول یا زخمی بر روی پوست این قسمت از بدن تا زمانی که به پزشک مراجعه نکرده‌اید از استفاده از پروتز پای مصنوعی اجتناب کنید. اگر چنانچه در خصوص وجود تاول یا زخم ایجاد شده نگران هستید با پزشک خود تماس بگیرید.
- اگر پوست شما توانایی تحمل پروتز را دارد، می‌توانید به تدریج مدت زمان پوشیدن آن را ۵ دقیقه افزایش دهید. فراموش نکنید که حتی اگر همه چیز به خوبی پیش رفت و هیچگونه مشکلی با پوشیدن پروتز نداشتید باز هم وسوسه نشوید و از نصب پروتز برای مدت طولانی و بدون نگاه کردن به پوست زیر آن در روزهای اول جدا خودداری کنید.
تغییر کردن استامپ (عضو باقیمانده)
اگر چنانچه به تازگی دچار قطع عضو شده‌اید باید انتظار این را داشته باشید که شکل و اندازه باقیمانده عضو تغییر کند. پس از عمل جراحی عضو باقیمانده دچار ورم خواهد شد. با فروکش کردن ورم می‌توانید از جوراب‌های مخصوص برای راحتی نصب پروتز در آینده استفاده کنید. متخصص پروتز تعداد جوراب‌هایی را که باید بپوشید را به شما می‌گوید. از آنجا که شکل عضو باقیمانده شروع به تغییر می‌کند لذا ممکن است کم کم پوشیدن سوکت برایتان راحت شود. پس از این اتفاق به متخصص پروتز مراجعه کنید تا سوکت شما را تغییر دهد. اگر چنانچه استامپ (باقیمانده عضو) به میزان قابل توجهی تغییر کرده باشد در این صورت شاید لازم باشد که یک سوکت جدید تهیه کنید. همچنین چنانچه پزشک داروی دیورتیک (قرص آب) برایتان تجویز کرد حتماً قبل از مراجعه به کلینیک دارو را سر زمان خود مصرف کنید. مصرف به موقع دارو به کاهش ورم استامپ و نهایتا نصب پروتز بر روی پا کمک خواهد کرد.
چگونه باید از پروتز بالای زانو مراقبت کرد؟
می‌توانید برای افزایش طول عمر و مراقبت از پروتز خود از دستورالعمل‌های زیر پیروی کنید:
- هر شب زمانی را صرف بررسی و تمیز کردن سوکت و آستر آن (در صورت داشتن استر) کنید. برای این کار می‌توانید با یک پارچه مرطوب داخل آن را تمیز کنید. در طول شب آن را در جایی بگذارید تا بطور کامل خشک شود. تمیز نگه داشتن سوکت خطر بروز مشکلات پوستی را کاهش می‌دهد.
- از قرار دادن پروتز به مدت طولانی در زیر آب خودداری کنید مگر اینکه طراحی آن طوری باشد که سازگار با این محیط‌ها باشد. حتی در اندام‌های مدرن ساخته شده از فیبر کربن، پیچ و مهره‌ها هنوز از جنس فلز هستند لذا قرار گرفتن آن در زیر آب ممکن است منجر به زنگ زدن شود.
- سعی نکنید که خودتان پروتز پای مصنوعی را ترمیم یا تنظیم کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر و این که چه مواردی را خودتان می‌توانید به تنهایی در منزل انجام دهید و در چه مواقعی باید به پزشک و مرکز درمانی مراجعه کنید با کلینیک سلامت امید تماس بگیرید. هر چند که گاهی لازم است که تغییرات کوچکی در پروتز ایجاد شود اما فراموش نکنید که دستکاری تنظیمات مکانیکی پروتز می‌تواند آسیب جدی به پروتز وارد کند و حتی اگر این تغییرات به درستی انجام نشود ممکن است عواقب خطرناکی به همراه داشته باشد.
- همواره پیشگیری بهتر از درمان است بنابراین حتی اگر مشکلی هم با پروتز خود نداشتید باز هم بهتر است که سالی یک بار پروتز خود را برای معاینه به کلینیک امید بیاورید.
- کوتاه کردن آستر یا قرار دادن پدهای اضافی در هر قسمتی از سوکت می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی در استامپ و پوست شده و مشکلات ایمنی به همراه دارد.
- از روغن‌کاری، گریس کاری یا مالیدن هر گونه مواد شیمیایی دیگری بر روی پروتز پا خودداری کنید زیرا این کار می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی برخی از قسمت‌های سوکت شود. اگر چنانچه پروتزتان سر و صدا می‌کند و یا آسیب دیده و خراب است حتما با خدمات پروتز تماس بگیرید.
- از قرار دادن پروتز پای مصنوعی در کنار رادیاتور خودداری کنید زیرا ممکن است این کار باعث تغییر شکل آن شود. سعی کنید که همیشه از قرار دادن پروتز در معرض حرارت زیاد اجتناب کنید.
گاهی شاید تمیز کردن قسمت‌های بیرونی پروتز اندکی دشوار باشد. برای تمیز کردن قسمت‌های بیرونی از آب و صابون و قسمت‌های داخلی سوکت از یک پارچه مرطوب استفاده کنید. اگر چنانچه نتوانستید لکه روی پروتز را پاک کنید یا اگر کاور آن آسیب دیده بود می‌توانید از آن را تعویض کنید.
چگونه می‌توان از آسیب‌دیدگی پا جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی پا نکات زیر را رعایت کنید:
- کفش‌های مناسبی بپوشید که فضای کافی برای انگشتان و پاشنه پا داشته باشد.
- از راه رفتن با پای برهنه خودداری کنید.
- به هنگام گرفتن ناخن‌های پا بسیار مراقب باشید.
- از بریدن و یا کندن پوست‌های خشک یا زبر شده با تیغ‌های تیز و برنده اجتناب کنید.
- به هنگام استحمام، قبل از قرار دادن پا در زیر دوش ابتدا دمای آب را بررسی کنید .
مضر بودن سیگار برای سلامتی فرد
حتی کشیدن چند نخ سیگار نیز می‌تواند بر روی گردش خون شما تأثیر بگذارد.در واقع، کشیدن سیگار به باقیمانده پا و همچنین ریه‌ها و قلب شما آسیب می‌رساند پس بهتر است سعی کنید که سیگار کشیدن را ترک کنید و با حداقل مصرف آن را کاهش دهید.