فلج بل، ناشی از ضعف عضلات صورت به دلیل التهاب عصب صورت است. در هنگام عبور التهاب از جمجمه به سمت مغز، اطراف عصب صورت التهاب میگیرد. این التهاب ممکن است با فشار بر روی عصب هنگام عبور از جمجمه، آن را فشرده کند. در نتیجه، عصب به طور موقت یا کامل متوقف میشود تا التهاب بهبود یابد. با از کار افتادن عصب، عضلاتی که توسط آن کنترل میشوند نیز فلج میشوند. فلج بل به طور ناگهانی و معمولاً در یک طرف صورت رخ میدهد. این بیماری معمولاً در افرادی با سنین ۱۰ تا ۴۰ سال ظاهر میشود و علت آن به طور دقیق مشخص نیست، اما در بیشتر موارد عفونت ویروسی مسئول تولید این التهاب است. در اکثر افراد، بهبودی کامل خود به طور معمول در ۲ تا ۳ ماه اتفاق میافتد. احتمال بروز فلج بلز در همه افراد وجود دارد و احتمال مبتلا شدن به آن در بین زنان و مردان یکسان است. به بیماران مبتلا به فلج بل توصیه میشود که حتما از دورههای فیزیوتراپی استفاده کنند. فیزیوتراپیست یک سری تمرینات برای توقیت عضلات صورت را به شما آموزش میدهد تا هماهنگی و دامنه حرکات آنها را بهبود بخشد. علاوه بر این، رویکردهای فیزیوتراپی در تعدادی از موارد فلج بل موفقیت آمیز بوده است.
کلیه اپیزودهای ضعف یا فلج صورت باید فوراً توسط پزشک معاینه شود زیرا احتمال سکته مغزی در این افراد وجود دارد. اگر چنانچه قبلا سابقه ابتلا به فلج بل را دارید و دوباره به اپیزودی مشابه دچار شدهاید حتما برای معاینه مجدد به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی آن شناسایی شود. سایر دلایل ضعف صورت میتواند شامل موارد زیر باشد:
- سکته مغزی
- تومور
- سایر عفونتها مانند مننژیت
- ضربه یا تروما
- سایر بیماریهای عصبی مانند مولتیپل اسکلروز
اگر در گفتار مشکل دارید (گفتار نامفهوم یا تغییر در سرعت مکالمه) و یا دچار ضعف در بازو یا پاها، بیحسی، هستید و یا حس سوزن سوزن شدن یا مشکل در تعادل یا راه رفتن دارید به بخش اورژانس یا پزشک مراجعه کنید .
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک سلامت امید با شماره تلفنهای ۶۶۰۱۵۲۱۱ - ۶۶۰۱۵۲۱۷ - ۶۶۰۱۴۱۵۸ تماس حاصل فرمایید.
چه عواملی باعث فلج بل میشوند؟
اگرچه دلایل مستقیم و اصلی آن هنوز ناشناخته است اما اعتقاد بر این است که فلج بل در نتیجه ورم و التهاب عصبی است که کنترل کنندهی عضلات در یک طرف صورت است. این عصب ملتهب شده از یک مجرای باریک استخوانی در مسیر صورت عبور میکند. هنگامی که این عصب ملتهب و متورم شود این مجرای باریک آن را تحت تأثیر قرار داده و بر روی کنترل فرد بر روی عضلات هماهنگ کننده حرکات چشم و دهان تأثیر میگذارد. غالبا میتوان در فلج بل ردی از عفونت ویروسی یافت. ویروسهای زیادی وجود دارد که میتوانند در ابتلا به فلج بل نقش داشته باشند. برخی از این ویروسها عبارتند از:
- ویروس هرپس سیمپلکس (عامل ایجاد تبخال)
- آبله مرغان و زونا
- مونونوکلئوز
- سیتومگالوویروس
- بیماری تنفسی
- اوریون
- آنفولانزا
- مرض پا و دهان (ویروس کوکساکی)
علائم فلج بل چیست؟
ضعف صورت که معمولاً یک طرفه است و به سرعت در طی چند ساعت به سرعت رشد میکند. این ضعف ممکن است که به تدریج و طی چند روز بدتر شود. اثرات ضعف، بسته به اینکه عصب تا جزئی یا کاملاً متأثر شده باشد، متفاوت است. این موارد شامل موارد زیر است:
-
- ممکن است صورت به یک طرف کچ شود بطوری که وقتی فرد لبخند میزند تنها نیمی از صورت وی حرکت میکند.
- ممکن است جویدن غذا در طرف آسیب دیده صورت مشکل شود. ممکن است غذا بین لثه و گونههای فرد گیر بیفتد. در این حالت ممکن است که نوشیدنی و بزاق دهان از یک گوشه دهان جاری شود.
- در این حالت معمولا ممکن است که فرد قادر به بستن چشمان خود نباشد. لذا این امر میتواند باعث ایجاد آبریزش و یا خشکی چشم شود.
- ممکن است فرد مبتلا نتوانید پیشانی خود را چروک کنید، سوت بزنید یا لپ خود را باد کند.
- فرد مبتلا ممکن است در گفتار دچار مشکل شود زیرا عضلات کناری صورت در شکلگیری برخی از کلمات کمک میکنند. برای مثال گفتن کلماتی که با یک P شروع میشوند به همراهی این عضلات نیازمندند.
- فلج بل در اکثر موارد بدون درد است و یا اگر هم دردناک باشد تنها دردی خفیف دارد. با این حال، برخی از افراد در نزدیکی گوشهای خود دچار درد میشوند که ممکن است تا چند روز نیز ادامه داشته باشد.
- ممکن است که شنیدن صداهای بلند ناراحت کننده باشد و حتی صداهای عادی نیز بلندتر از حد معمول به نظر برسند. دلیل این امر این است که احتمالا یک عضله ریز در گوش از کار افتاده باشد.
- حتی ممکن است که فرد در سمتی که زبان وی موثر از این قضیه شده است قدرت چشایی خود را از دست دهد.
حتی اگر فلج بل به طور عادی و نرمال نیز دوره خود را طی کند باز هم لازم است به محض بروز علائم به پزشک مراجعه کنید. دلیل این امر هم این است که این نوع فلج میتواند نشانه سکته مغزی یا سایر شرایط جدی باشد.
فلج بل چگونه تشخیص داده میشود؟
آزمایش خاصی برای تشخیص فلج بل وجود ندارد اما معمولا بدین منظور پزشک از شما میخواهد تا عضلات صورت خود را حرکت دهید تا ببیند که چه کارهایی میتوانید انجام دهید و از عهدهی انجام چه کارهایی برنمیآیید. سایر شرایط مانند بیماری لایم، ابتلا به انواع عفونتها و سکته مغزی نیز میتوانند علائم مشابهی ایجاد کنند بنابراین ممکن است که تشخیص فلج بل زیاد واضح و روشن نباشد. در این موارد، ممکن است که برای آزمایش آسیب عصبی پزشک انجام الکترومیوگرافی (EMG) را توصیه کند. همچنین ممکن است برای اطمینان از نبود سایر منابع احتمالی فشار روی عصب صورت از MRI یا سی تی اسکن استفاده شود.
چگونه فیزیوتراپی میتواند به درمان فلج بل کمک کند؟
فیزیوتراپی یکی از موثرترین روشهای درمان و بدون جراحی برای فلج بل میباشد. از عمدهترین و اصلیترین درمان فیزیوتراپی برای رفع این عارضه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
حرکات ورزشی صورت برای درمان فلج بل
ورزش به تقویت عضلات خاص صورت کمک میکند و باید روزی ۴ تا ۵ بار در مقابل آینه یا طبق توصیه فیزیوتراپیست انجام شود. همچنین آینه به شما کمک میکند تا از جبران بیش از حد مشکل به وجود آمده در سمت دیگر صورت از طریق حرکت دادن طرف سالم صورت به شکل اغراق آمیزی جلوگیری شود. تمرینات صورت به منظور حفظ آمادگی مغز در زمینهی پالسهای الکتریکی مورد نیاز برای کنترل عضلات مختلف صورت انجام میشود. این کار به شما کمک میکند تا هنگام بهبودی و درمان فلج بل بتوانید مجددا از عضلات صورت خود استفاده کنید. تمرینات صورت برای فلج بل شامل انجام اقدامات اساسی با گروههای مختلفی از عضلات در سراسر صورت است. بایدها و نبایدهای تمرینات صورت عبارتند از:
بایدها:
- میتوان تمرینات صورت را در خانه انجام داد.
- باید صبور باشید و به آرامی عضلات را بکار بگیرید.
- باید روزانه بیش از سه بار این تمرینات را انجام دهید.
- تکرارها و تعداد دفعات تمرین باید با توجه به وضعیت بهبودی تغییر کند.
- در هنگام ورزش به صورت خود توجه کنید. بر روی دید و حس طرف سالم صورت متمرکز شوید و سپس از نظر ذهنی آن را در سمتی از صورت که دچار فلج بل شده تجسم کرده و سعی کنید آن را در بخشهای کوچک بازآفرینی کنید.
- جلسات ورزشی را کوتاه کنید اما در صورت امکان تعداد تمرینات را بیشتر کنید. کمیت به اندازه کیفیت مهم نیست بنابراین هنگام خستگی تمرین را متوقف کنید. چند بار به طور صحیح ورزش کردن به مراتب بهتر است از این که بارها و بارها آن را نادرست انجام دهید.
نبایدها :
- به هنگام انجام این تمرینات، نباید زیاد به خود فشار بیاورید یا نگران این باشید که مبادا نتوانید همه آنها را با موفقیت انجام دهید.
- به زور سعی نکنید تا نشان دهید که دو طرف سمت متقارن هم شوند. اگر متوجه شدید که حرکتی باعث میشود تا عضلات دیگری را که نباید از جای خود تکان بخورند را از جای خود میکشید کمی از آن عقب بکشید و آن را در آن نقطه ثابت نگه دارید و عضلاتی را که باید ثابت و بیحرکت باشند را آرام کنید.
تمرینات و حرکات صورت
بصورت ریلکس در جلوی آینه بنشینید. به آرامی ابروها را بالا بکشید.
ابروها را کنار هم بکشید بطوری که انگار اخم کردهاید. بینی خود را بالا بکشید.
به آرامی سعی کنید که گوشههای دهان یک گوشه دهان را بالا بکشید.
را به سمت بیرون بکشید.
لپهای خود را باد کنید. لبها را غنچه کنید.
تمریناتی برای کمک به بستن چشم
به پایین (کف اتاق) نگاه کنید. به کمک انگشت اشاره پلکهای خود را ببندید.
با دست مخالف به آرامی ابروی خود را در امتداد خط ابرو بالا بکشید. این کار باعث آرام شدن پلک شده و از خشک شدن آن پیشگیری میکند.
چشمان خود را تا جایی که میتوانید ببندید. به کمک انگشتان دست به آرامی پلکها را به هم بچسبانید
تحریک الکتریکی
یکی دیگر از روشهای فیزیوتراپی استفاده از تحریک الکتریکی است. برخلاف تمرینهای صورت که بیشتر در خانه انجام میشوند برای انجام تحریک الکتریکی باید به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید. در تحریک الکتریکی از مقادیر کمی الکتریسته برای فعال کردن عضلات صورت استفاده میشود. این کار باعث میشود که عضلات فرد منقبض شود طوری که انگار تکانههای الکتریکی ارسالی از جانب مغز باعث فعال شدن آنها میشود. در طی مراحل فلج بل که صورت فرد دچار بیشترین فلج شده است شاید تحریک الکتریکی تنها راه فعال کردن این عضلات صورت باشد.
ماساژ دستی
میتوان ماساژ را همراه با سایر گزینههای درمانی انجام داد. میتوان از ماساژ دستی برای بهبود آگاهی ادراکی فرد استفاده کرد. ماساژهای دستی روی صورت عبارتند از:
- افلوراژ
- ماساژ شانه و گردن با انگشتان دست
- ماساژ هکینگ (این تکنیک با ساعد باز و با کمک کنار دست انجام میشود)
- ماساژ ضربه زدن
- ماساژ استروک (به کمک کل دست یا انگشتان انجام میشود.)
سایر روشهای درمانی شامل موارد زیر است:
- برای کاهش درد ناحیه فلج را در معرض گرمای مرطوب قرار دهید.
- نوشیدن با نی را امتحان کنید.
- در طرفی از دهان غذا بخورید که احساس راحتی بیشتری میکنید.
نکات مهم
نگرانی اصلی افراد اطمینان از محافظت از چشم و مرطوب نگه داشتن آن است. احتمالاً بهتر است که در شب از چشمبندهای نرم، مخصوص جراحی و چسبی برای اطمینان از بسته بودن چشم در هنگام خواب استفاده کنید. میتوانید با زدن عینک مناسب از چشمها در برابر ورود گرد و غبار و آلودگی محافظت کرد زیرا ممکن است که باد ذرات گرد و غبار را وارد چشم کند.
خوردن و مخصوصا نوشیدن برای افراد مبتلا به فلج بل بسیار ناخوشایند است. تنها روش مؤثر و مطمئن برای اینکه مواد غذایی و مایعات در دهان باقی میماند این است که لبها را در گوشه آسیب دیده دهان به کمک انگشتان دست بسته نگهدارید. اگرچه ممکن است که این کار ناخوشایند و ناپسند باشد اما بهتر ریختن مواد غذایی و جاری شدن آنها از لب و لوچه است.
