تاندون آشیل یک نوار بزرگ از بافت است که عضلات پشت پا را به پاشنه متصل میکند. تاندونیت آشیل هنگامی رخ میدهد که این بافت دچار آسیب و التهاب شده و درد در پاشنه را ایجاد میکند.
انجام یک دوره درمان توانبخشی همراه با درمانهای خانگی، معمولاً به بهبودی تاندونیت آشیل کمک میکند. اگر درمانهای اولیه تأثیرگذار نبودند، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. اگر تاندونیت آشیل درمان نشود و شدت پیدا کند، ممکن است باعث درد شدید، مشکل در راه رفتن، پیچیدن تاندون و در نهایت پارگی جزئی یا کامل تاندون شود که نیازمند جراحی است. اگر صدایی شبیه به تقه از پشت پاشنه خود شنیدید یا احساس کردید، ممکن است پارگی تاندون باشد و باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علل بروز تاندونیت آشیل
ابتلا به تاندونیت آشیل میتواند علل احتمالی زیادی داشته باشد از جمله:
- بیش-تمرینی: زمانی که فشار زیادی به تاندون آشیل وارد میکنید، ممکن است ملتهب شود و پارگی های بسیار جزئی در بافت آن ایجاد شود. التهاب تاندون آشیل در بسیاری از موارد ناشی از زیاد تمرین کردن یا انجام تمرینات پرفشار در مدت زمان کم است. دویدن بیش از حد نیز میتواند موجب تاندونیت آشیل شود.
- تغییر روتین ورزشی: این امری طبیعی است که شما به تدریج مدت و شدت تمرینات خود را بالا ببرید. اما اگر این تغییرات ناگهانی یا زودهنگام باشد و بدن با ان هنوز انطباق نیافته باشد، ممکن است تاندونها دچار التهاب شوند.
- گرفتگی عضلات ساق پا: گرفتگی یا عدم انعطاف کافی عضلات ساق پا نیز میتواند از علل احتمالی باشد. تحقیقات همچنین نشان داده که ضعیف بودن عضلات ساق پا نیز با التهاب تاندون آشیل در ارتباط است.
- تغییر دادن کفش: تغییر دادن سبک کفشی که میپوشید مثلا پوشیدن کفشهای مینیمالیست (کفشهای تخت با کفی و لژ بسیار کم) به جای کفشهای ورزشی با کفی ضخیم و نرم، میتواند باعث التهاب تاندون آشیل شود.
- تغییر تکنیک یا استایل دویدن: تغییر سبک دوسدن مثلا دویدن با پای برهنه یا تکنیک دویدن مثلا دویدن با پنجه ی پا میتواند احتمال بروز تاندونیت آشیل را بالا ببرد.
- صافی کف پا: کف پای صاف و نبود قوس کافی درکف پا موجب وارد شدن فشار بیشتر به روی تاندون آشیل در هنگام راه رفتن یا دویدن میشود.
- چرخش مچ به داخل یا پرونِیشن: اگر مچ پای شما هنگام راه رفتن یا دویدن کمی به سمت داخل مایل است، این موضوع ریسک بروز آسیبهایی مانند تاندونیت آشیل را بالا میبرد. تحقیقات نشان داده که علت این امر، اختلال در خونرسانی به تاندون است.
- داشتن اضافهوزن: داشتن شاخص توده بدنیِ بالا (BMI) یا در واقع داشتن اضافهوزن، یکی دیگر از عوامل خطر برای التهاب تاندون است. افرادی با اضافه وزن، تا ۲.۶ برابر و افرادی که دارای چاقی مفرط هستند تا ۶.۶ برابر بیشتر مستعد ابتلا به تاندونیت آشیل هستند.
در صورتی که انعطاف بدنی شما خصوصا در ناحیه ساق پا خوب نباشد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به تاندونیت آشیل هستید.
علائم
نشانهها و علائم تاندونیت آشیل معمولا به تدریج ظاهر میشوند و شامل موارد زیر میشوند:
- درد و احساس خشکی در پاشنه پا: احساس درد و خشکی در مچ پا (درد مچ پا) به خصوص بعد از مدتی نشستن یا هنگام بیرون آمدن از تخت، یکی از علائم شایع است. این درد به تدریج با حرکت دادن پا و راه رفتن کم میشود یا کاملا از بین میروند. اما زمانی که فعالیت را متوقف میکنید درد بازمیگردد و حتی ممکن است بدتر باشد.
- تورم پا که در طول روز بیشتر میشود: همچنین ممکن است تورم خفیف یا برآمدگی کوچکی در محل تاندون آشیل وجود داشته باشد. وجود یا عدم وجود تورم و میزان ان، بستگی به این دارد که چه مدت از آسیب شما میگذرد.
- ضخیم شدن تاندون آشیل: ممکن است متوجه برآمدگی و ضخیم شدن تاندون آشیل خود شوید که به آن تاندینوپاتی میگویند.
- خار پاشنه: اگر مشکل خار پاشنه دارید، احتمال آن وجود دارد که به تاندونیت آشیل نیز مبتلا باشید.
تشخیص
تشخیص تاندونیت آشیل معمولا با انجام معاینه فیزیکی در ناحیه پا و مچ پا آغاز میشوند. پزشک به دنبال علائم تاندونیت مانند تورم، ضخیم شدن تاندونو خار پاشنه میگردد. در صورتی که پزشک مشکوک به تاندونیت آشیل باشد، ممکن است انجام تستهای بیشتر را تجویز کند تا تشخیص مطمینی داشته باشد. انجام رادیو گرافی (با اشعه ایکس)، سونو گرافی (با اولتراسوند) و عکس برداری MRI میتواند به تشخیص تاندونیت و شدت آسیب وارد شده کمک کند.
درمان
روشهای درمان غیرجراحی در اغلب موارد موفق است و موجب برطرف شدن درد میشود. در ادامه با انواع روشهای درمان تاندونیت آشیل آشنا میشویم.
استراحت
بسیار مهم است که انجام فعالیتهایی که موجب درد پاشنه پا میشوند را بسیار محدود یا کاملا متوقف کنید. شما باید از جهش کردن، دویدن و فعالیتهای مشابه که به تاندون فشار وارد میکند،خودداری کنید. البته استراحت مطلق لازم نیست و انجام فعالیتهای روزمره را ادامه دهید. بهتر است به جای انجام فعالیتهای ورزشی سنگین، فعایت های سبکی مانند شنا، دوچرخهسواری یا راه رفتن (مسیرهای کوتاه) را انتخاب کنید. این کار موجب کاهش درد در پاشنه و ساق پا شده و به روند بهبودی شما کمک میکند. ترجیحا از کفشهایی با کفی نرم که قسمت پاشنه آنها ضخیمتر است، استفاده کنید.
کمپرس سرد
قرار دادن کمپرس سرد در محل آسیبدیده به کاهش درد کمک میکند. هر بار برای ۲۰ دقیقه کمپرس سرد را روی محل قرار دهید. میتوانید این کار را هر چند بار که می خواهید در طول روز انجام دهید. در صورتی که پوست شما بیحس شد، کمپرس سرد را بردارید.
اعمال فشار
برای حفظ راستای صحیح مچ پا و محدود کردن دامنه حرکتی آن می توانید از یک باند کشی، چسب ورزشی یا مچبند طبی استفاده کنید. وسایل و محصولات مختلفی در این زمینه وجود دارند که مخصوص تاندونیت آشیل تولید شدهاند مانند مچبند طبی مخصوص تاندونیت آشیل یا جورابهای ساپورتیوِ مخصوص.
بالا گرفتن پا
در روزهای اولی که آسیب دیدهاید پای خود را بالا قرار دهید به صورتی که بالاتر از سطح قفسه سینه باشد. این کار موجب بیرون آمدن جریان خون از پا و کاهش تورم میشود.
دارودرمانی برای تاندونیت آشیل
داروها تنها برای کاهش درد و التهاب ناشی از تاندونیت تجویز میشوند. هیچ دارویی برای درمان تاندونیت آشیل وجود ندارد یا به تسریع روند بهبودی کمکی نمیکند.
NSAIDs (داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی)
داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی میزان درد و التهاب را کاهش می دهند. داروهای غیر تجویزی مانند ایبوبروفن، ناپروکسن، آسپرین یا پماد ترولامین به کاهش درد و تورم کمک می کند. دردهای شدیدتر با داروهای تجویزی قویتر برطرف میشوند. افرادی که خونریزی یا مشکلات گوارشی دارند میتوانند از سلکوسیب استفاده کنند. افردی که مشکلات قلبی یا کلیوی دارند باید حتما در مورد مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنند. برای افرادی که نمیتوانند داروهای NSAIDs مصرف کنند، استفاده از استامینوفن توصیه میشود.
کورتیکاستروئید
تجویز کارتیکاستروئید (داروهای حاوی استروئید) تنها در صورتی انجام میشود که درد بیمار غیر قابل تحمل است یا کارایی پای او به شدت افت کرده است. در این صورت پزشک دز کمی از متیل پردنیزولون یا کورتیزون یا سایر داروهای استروئیدی را همراه با بیحسی موضعی (مانند بوپیواکائین) به محل آسیب دیده تزریق میکند. تاثیرات تسکین درد در این روش آنی است و معمولا تا ۶ هفته ادامه دارد.
پشتیبانی و تثبیت پا
استفاده از تجهیزات ریکاوری ورزشی به روند بهبودی تاندون بسیار کمک میکند. یک متخصص بیماریها پا می تواند با ساخت یک کفی طبی سفارشی کمک بسیاری به کاهش درد تاندون آشیل بکند. این کفی طبی مانع از چرخش پاشنه پا در هنگام ایستادن و راه رفتن میشود. بریس یا آتلهای مچ پا نیز به خوبی مچ پا را پشتیبانی میکنند و ان را در راستای مناسب نگه میدارند. جورابهای مخصوص نیز نه تنها به حفظ راستای مناسب مچ پا کمک میکنند بلکه جریان خون در راستای تاندون را بهبود میدهند. در نهایت، آتلهای مخصوص شب، مچ پا را در هنگام خواب بیحرکت نگه میدارند.
درمان با امواج خارجیِ شاک وِیو
اگر درمانهای محافظه کارانه موثر نبودند ممکن است پزشک انجام شاک وِیوتراپی را تجویز کند که به کاهش درد و بهبود عملکرد تاندون کمک میکند. در روش شاک ویو تراپی یا ESWT امواج صوتی با انرژی بالابه محل تاندون فرستاده میشوند و ممکن است ریشههای عصبی این ناحیه را بسوزانند.
ورزش
در صورتی که تاندون آشیل شما دچار التهاب شده است، بسیار حیاتی است که تمریناتی به منظور حفظ دامنه حرکتی مچ پا و بهبود ثبات آن انجام دهید. تقویت عضلات ساق پا، میزان فشار روی تاندون را کاهش میدهد. ممکن است در حین و بعد از انجام تمرینات کمی درد در ناحیه پاشنه پا احساس کنید. این درد هرگز نباید شدید باشد و همیشه باید میزان درد، پس از انجام دادن تمرینات به حالت قبلی خود (قبل از انجام تمرین) بازگردد. به طور کلی نیز میزان درد شما نباید در یک روز بیشتر از روزهای قبلی باشد. برای دستیابی به نتایج مطلوب بسیار مهم است که تمرینات را به روش صحیح انجام دهید.
حرکات کششی
انجام کششهای ملایم در ناحیه ران و ساق پا بخش مهمی از روند درمان التهاب تاندون است. شما می توانید این کششها را روی زمین صاف یا در حالت استاده روی لبه یک پله انجام دهید. همیشه تمرینات کششی را به آرامی انجام دهید و هر حرکت را برای ۳۰ تا ۴۵ ثانیه نگه دارید.
تقویت عضلات
انجام تمرینات قدرتی برای تقویت بخشی اساسی از روتین ورزشی شماست و موجب میشود که تاندون آشیل بهتر بتواند فشارهای وارد شده در حین انجام فعالیتهای روزمره را تحمل کند. رسیدن به میزان قدرت عضلانی مطلوب بین ۳ تا ۶ ماه زمان میبرد تا ورزشکار بتواند فعالیتهای سنگین ورزشی خود را دوباره از سر بگیرد.
جراحی
جراحی تنها برای ۱۰ تا ۳۰ در صد از موارد تجویز میشود که پس از گذراندن ۶ ماه درمانهای محافظه کارانه همچنین بهبود پیدا نکرده اند. طی این عمل، متخصص جراح ارتوپدی بخش آسیبدیده از تاندون را برمیدارد و مجددا تاندون را به هم متصل می کند. میزان موفقیت این عمل جراحی بالای ۷۰ درصد است اما این عمل معمولا با عوارضی همراه است.
