خار پاشنه یک برآمدگی استخوانی است که در زیر استخوان پاشنه پا ایجاد می شود. این زائده معمولاً در اثر رسوب کلسیم و فشار طولانی مدت روی بافت های اطراف پاشنه پا به وجود می آید. خار پاشنه ممکن است بدون درد باشد یا با درد همراه باشد، به خصوص زمانی که بافت های اطراف ملتهب می شوند
علائم خار پاشنه
افراد مبتلا به این عارضه، هر دو نوع درد مبهم و تیرکشنده را تجربه می‌کنند. علائم این عارضه عبارتند از:
- درد در انتهای پاشنه یا نزدیک آنجا
- افزایش درد بعد از ورزش (در حین آن نه)
- درد در قوس پا
- دردی که صبح ها بعد از بیدار شدن از خواب و یا بعد از بلند شدن (پس از طولانی مدت نشستن)، بدتر می‌شود.
- پاشنه پا متورم
- دردی که برای ماه ها به طول می‌انجامد
- سفتی تاندون آشیل پا ( ۸۰% مبتلایان این مورد را تجربه می‌کنند). تاندون آشیل، عضلات ساق پا را به پاشنه پا متصل می‌کند.
علل خار پاشنه
فشار بیش از حد و نیز آسیب های ناشی از کشیدگی، فاشیا کف پای شما را دچار التهاب یا پارگی می‌کند. متأسفانه، هیچ دلیل قابل تشخیصی برای برخی از موارد وجود ندارد. با این حال، شما بیشتر در معرض ابتلا به خارپاشنه هستید اگر:
- شما دارای قوس کف پا و یا کف پای صاف می‌باشید.
- از کفش هایی استفاده می‌کنید که از پاهایتان محافظت لازم را به عمل نمی‌آورند (مخصوصاً اگر کف پاها برای طولانی مدت روی سطحی سخت باشد)
- اضافه وزن دارید (۷۰% مبتلایان اضافه وزن داند)
- ورزشکارید
- دونده یا فردی هستید که پرش از مانع، رشته ورزشی اوست
- روی سطحی سخت، ورزش یا کار می‌کنید
- برای مدت زمان طولانی می‌ایستید
- بدون انجام تمرینات گرم کردنی و کششی ساق پا، ورزش را شروع می‌کنید
عوامل خطرساز خار پاشنه پا
حتی اگر خار پاشنه پا می‌تواند بدون علت واضح ایجاد شود، برخی از عوامل می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. آن عوامل عبارتند از:
- سن: خار پاشنه پا بیشتر در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی دیده می‌شود.
- انواع خاص ورزش: فعالیت‌هایی که فشار زیادی را روی پاشنه پا و بافت‌های متصل به آن وارد می‌کنند، مانند دویدن در مسافت طولانی، رقص باله و رقص هوازی می‌توانند به شروع خار پاشنه پا کمک کنند.
- مکانیک پا: صافی کف پا ، قوس بلند یا حتی الگوی غیرطبیعی راه رفتن می‌تواند بر نحوه توزیع وزن در هنگام ایستادن تأثیر بگذارد و فشار بیشتری را بر روی فاشیای کف پا وارد کند.
- چاقی: اضافه وزن استرس بیشتری بر فاشیای کف پا وارد می‌کند.
- مشاغلی که فرد را روی پا نگه می‌دارد: کارگران کارخانه، معلمان و سایرین که بیشتر ساعات کار خود را به راه رفتن یا ایستادن روی سطوح سخت می‌گذرانند، می‌توانند به فاشیای کف پا آسیب برسانند.
تشخیص خار پاشنه
پزشک، بعد از شرح حال گیری از شما، یک سری معاینات بالینی را انجام خواهد داد. اگر با فشار وارد کردن به کف پا، احساس درد کنید، احتمالاً دچار خارپاشنه شده اید. اگر خم و راست کردن انگشتان پایتان، دشوار می‌باشد، یا دچار بی حسی و یا مور مور شدگی در پاهایتان هستید، همه اینها علائم جدی ابتلا به این عارضه می‌باشند.
سؤالاتی را نیز از بیمار می‌پرسند. سؤالاتی از قبیل: آیا درد شما به هنگام صبح، بدتر می‌شود؟ و آیا درد شما در طول روز و با استفاده از پایتان، به طور کلی کاهش می‌یابد؟ طرح این قبیل سؤالات و پاسخ های مثبت شما به آن ها، کمک بسیاری به تعیین این عارضه در شما خواهد کرد.
بخشی از روند تشخیصی خارپاشنه، از طریق حذف گزینه اتفاق میفتد. زمانیکه درد پاشنه پایتان را گزارش می‌کنید، بسیاری از نکات لحاظ می‌شود. نکاتی چون: شکستگی، شکستگی ناشی از فشار زیاد، التهاب تاندون، التهاب آرتریت، عصب تحت فشار و یا وجود کیست در پاشنه پا. برای تعیین دیگر علل احتمالی، پزشک، ممکن است از شما تست های، X-ray/ اسکن استخوان/ اولتراسوند/ MRI را بگیرد.
از چه سنی خار پاشنه ایجاد می شود؟
خار پاشنه یا فسفاتیدیل کلینیکال سالت نوعی توده است که در پاشنه پا به وجود می‌آید و معمولاً ناشی از تجمع ناقص سدیم فسفات در بافت استخوانی می‌باشد. سن ایجاد خار پاشنه بستگی به عوامل متعددی دارد که شامل شرایط پزشکی، فعالیت بدنی، تغذیه و عوامل ژنتیکی می‌شود.
در عموم، خار پاشنه بیشتر در سنین ۳۰ تا ۷۰ سالگی رخ می‌دهد، اما ممکن است در افراد جوان‌تر نیز مشاهده شود. عواملی مانند بیماری‌های اسکلتی، مصرف مسکن‌های قوی، چاقی، کار سنگین ، مصرف غذاهای پر فسفات و عوامل ژنتیکی می‌توانند باعث ایجاد خار پاشنه شوند.
درمان خار پاشنه بدون جراحی
بیشتر از ۹۰٪ بیماران مبتلا به خار پاشنه، در طول ۱۰ ماه با استفاده از روش‌های ساده غیر جراحی بهبود می‌یابند.
• کاهش فشار روی پای اسیب دیده: کاهش یا توقف فعالیت‌هایی که درد را بدتر می‌کنند، اولین قدم در کاهش درد است. شما ممکن است نیاز داشته باشید فعالیت‌های ورزشی که پاهای شما به شدت روی سطوح سفت برخورد می‌کنند را قطع کنید (مثل دویدن یا step در ایروبیک).
• درمان خار پاشنه با یخ: غلطاندن یک بطری آب سرد زیر کف پا به مدت ۲۰ دقیقه موثر است و ۴-۳ بار در روز انجام می‌شود.
• درمان خارپاشنه با داروهای ضد التهاب: داروهایی ضد التهاب گاهی درد و التهاب را کم می‌کنند.
• تمرینات اصلاحی: کشش عضلات پشت ساق: رو به دیوار بایستید و کف دستتان را روی دیوار بگذارید. یکی از زانوها را صاف و کشیده نگه دارید طوری که کف پا و همچنین پاشنه روی زمین باشد. پای دیگر را در جلو قرار داده، طوری که زانوی آن به صورت خم باشد. برای ایجاد کشش در عضلات ساق و تاندون آشیل، لگن خود را به سمت دیوار حرکت دهید. این وضعیت را ده ثانیه نگه دارید، سپس استراحت کنید. این تمرین را برای هر پا، ۲۰ بار تکرار کنید. حین انجام این تمرین باید یک کشش قوی را در عضلات پشت ساق حس کنید.
کشش نیام کف پا: در حالت نشسته، پای مبتلا را در کنار زانوی سمت مخالف قرار دهید. سپس انگشتان پای مبتلا را با دست گرفته و آنها را به آرامی به سمت بالا بکشید. اگر دستتان نمی‌تواند به انگشتان پا برسد، یک پارچه را دور شست پای خود پیچیده و با کمک آن انگشتان را به سمت بالا بکشید. در حین کشش، به مدت ده ثانیه آن را نگه دارید. این تمرین را برای هر پایتان بیست بار تکرار کنید. بهتر است این تمرین را در صبح و قبل از ایستادن یا راه رفتن انجام دهید.
• استفاده از کفش طبی: استفاده از کفش‌هایی با کفی ضخیم و نرم می‌تواند درد حین ایستادن و راه رفتن را کم کند. می‌توان از کفی‌های طبی نیز به این منظور استفاده کرد که بهترین روش درمان خار پاشنه می باشد.
• آتل‌های شبانه: در اکثر مواقع، وقتی افراد خواب می‌روند، نوک پاها به سمت پایین خم می‌شوند. این مشکل یکی از علل احساس درد در پاها در صبح هاست. استفاده از آتل شبانه، که نوک پا را به سمت بالا نگه داشته و کشش روی نیمه کف پنجه را در هنگام خواب ایجاد می‌کند، می‌تواند در بهبود این مشکل مفید باشد. با این حال، استفاده مکرر از این آتل شبانه در طول شب ممکن است راحتی خواب را کاهش دهد.
پیشگیری از خار پاشنه
بررسی و انتخاب کفش مناسب، گرم کردن بدن و اجرای تمرین‌های کششی پا قبل از شروع ورزش، و حفظ تناسب اندام، بهترین راه‌های پیشگیری از خار پاشنه هستند. استفاده از کفی های طبی که دارای قوس مناسب هستند و پاشنه را به خوبی پشتیبانی می‌کنند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
کفش‌هایی که بدون قوس یا با پاشنه بلند استفاده می‌شوند، ممکن است خطر بروز خار پاشنه را افزایش دهند. به همین دلیل، انتخاب کفش مناسب و اطمینان از تناسب صحیح آن با پاهای شما، از اهمیت بالایی برخوردار است.
همچنین، قبل از شروع هرگونه فعالیت ورزشی، اجرای تمرین‌های کششی پا می‌تواند عضلات را آماده بهره‌مندی از ورزش کند و احتمال ایجاد مشکلات مربوط به پا را کاهش دهد.
در کل، اهمیت مراقبت از سلامت پاها و پیشگیری از مشکلات مرتبط با آن از طریق این اقدامات، اساسی برای حفظ راحتی و فعالیت بهتر در زندگی روزمره می‌باشد.
دکتر متخصص خار پاشنه به درمان چه بیماری‌هایی می‌پردازد؟
متخصص خار پاشنه علاوه بر درمان این بیماری، توانایی تشخیص و درمان طیف وسیعی از بیماری‌های دیگری را دارد که باعث درد یا سایر علائم در پاها می‌شوند. از این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شکستگی‌ها و دررفتگی‌های پا
- انحراف شست پا یا هالوکس والگوس
- آرتریت‌ها
- درد رشد
- عفونت‌های ناخن‌های پا
- بیماری‌های اعصاب پا
- درد پاشنه
پا ساختار بسیار پیچیده‌ای دارد و تشخیص و درمان بیماری‌های آن باید توسط پزشک متخصص انجام شود. در صورت وجود درد یا هرگونه علامت غیرطبیعی در پاها بهتر است در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک ارتوپد یا فوق تخصص درمان بیماری‌های پا مراجعه کنید.
قبل از مراجعه به کلینیک تخصصی و دکتر خار پاشنه چه نکاتی را باید مد نظر قرار دهید؟
برخی از نکاتی که پیش از مراجعه به پزشک متخصص خار پاشنه باید به آن توجه کنید، عبارتند از:
- بررسی پوشش بیمه‌ای پزشک
- نوع جراحی‌هایی که توسط پزشک در کلینیک یا مطب انجام می‌شود.
- تجربه و مهارت پزشک در درمان بیماری‌هایی مانند خار پاشنه
- بررسی صلاحیت بالینی پزشک در تشخیص و درمان بیماری‌های پا
- چه طیفی از درمان‌ها، توسط پزشک برای درمان خار پاشنه ارائه می‌شود.
در چه شرایطی باید به کلینیک تخصصی درمان خار پاشنه مراجعه کنید؟
- درد شدید و غیرقابل‌تحمل
- تورم زیاد
- ناتوانی در خم کردن یا بلند کردن شست پا
- مشکل در راه رفتن
- همراهی درد با تب و بی‌حسی
- درد شدید پاشنه پا پس از آسیب و صدمه
- زخم در پا که بهبود پیدا نمی‌کند.