تاریخ: ۴ اسفند ۱۳۹۸
پاهای انسان تنها بخشی از بدن هستند که در حالت ایستاده بر روی زمین قرار می‌گیرند و نیرویی که از برخورد پا با زمین به وجود می‌آید، از طریق مچ پا به سایر بخش‌های بدن منتقل می‌شود. بنابراین، هر گونه مشکل در پا و مچ پا ممکن است تأثیری بر بخش‌های دیگر بدن داشته باشد. معمولاً در اثر آسیب دیدن پا و مچ پا، ابتدا زانوها و سپس لگن، کمر و در نهایت شانه‌ها و گردن آسیب می‌بینند. در مواردی مانند پس‌چرخش مچ پا بعد از آسیب شدید مچ پا (مانند پیچ‌خوردگی، آسیب رباط یا شکستگی)، از ارتز چرخش مچ پا برای توان‌بخشی و همچنین جلوگیری از آسیب مجدد استفاده می‌شود.
چرخش مچ پا به داخل به علت آسیب مفاصل پا و مچ و سندروم تونل تارسال یکی از عوامل نگران‌کننده در افراد و یا والدینی که فرزندشان دچار این عارضه شده، می‌باشد. اگر چرخش مچ پا به داخل در کودکی برطرف نشود، یا اگر این عارضه باعث افتادن مداوم کودک و یا بیمار شود، بهتر است با پزشک مشورت کرد. پزشکان ما درکلینیک سلامت پا امید با دارا بودن تجربه کافی در زمینه مشکلات پا، آماده ارائه خدمات به شما بیماران عزیز می‌باشند. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع ارتز چرخش مچ پا و یا رزرو نوبت در کلینیک سلامت امید با شماره تلفن‌های ۶۶۰۱۵۲۱۱ - ۶۶۰۱۵۲۱۷ - ۶۶۰۱۴۱۵۸ تماس حاصل فرمایید.
چرخش مچ پا به داخل و خارج
مفصل مچ پا از دو استخوان بلند– تیبیا (درشت‌نی) و فیبولا (نازک‌نی) – و دیگر استخوان‌های تارسال (مچ پا) تشکیل شده است. استخوان‌های متعددی در قسمت مچ به پایین وجود دارند. به طور کلی مچ پا به شش حالت مختلف حرکت می‌کند: دورسی‌فلکشن، پلانتارفلکشن، اینورژن، اورژن، و چرخش مدیال (داخلی) و لترال (خارجی). توضیح این اصطلاحات به شرح زیر می‌باشد:
- دورسی فلکشن به معنی حرکت مچ به سمت بالا و پلانتار فلکشن به معنی حرکت مچ به سمت پایین می‌باشد. دورسی فلکشن زمانی ایجاد می‌شود که با حرکت مچ به بالا، قسمت فوقانی پا به سمت بالا قرار می‌گیرد. پلانتار فلکشن زمانی ایجاد می‌شود که با حرکت مچ به پایین، قسمت فوقانی پا به سمت پایین قرار می‌گیرد.
- دورسی فلکشن در حالت نشستن بر روی زمین و پلانتار فلکشن در زمان برخاستن از روی زمین ایجاد می‌شود. در نتیجه در هر گونه ورزشی که شامل حرکت بر روی زمین باشد از این دو حرکت استفاده می‌شود.
- مچ پا در دو جهت جانبی دیگر نیز حرکت می‌کند : اینورژن (حرکت کف پا به داخل بدن) و اورژن (حرکت کف پا به سمت خارج).
- چرخش داخلی (مدیال) به معنی حرکت سینه و پنجه پا به سمت داخل و چرخش خارجی (لترال) به معنی حرکت سینه و پنجه پا به سمت خارج می‌باشد. محدوده حرکتی چرخش داخلی و خارجی محدود می‌باشد؛ چرا که ساختار استخوانی مچ پا باعث محدود شدن چرخش در این دو جهت می‌شود. بیشترین میزان چرخش پا در قسمت مفصل لگن انجام می‌شود. مقایسه تفاوت محدوده حرکتی در این دو مفصل با ایستادن و حرکت پا در جهات مختلف و همچنین نشستن و حرکت مچ پا در جهت‌های متفاوت مشخص می‌شود.
علل چرخش مچ پا
دلایل شایع چرخش مچ پا عبارتند از :
- محدودیت مفصل مچ پا : این حالت در اثر ایجاد بافت زخم در مفصل و یا آسیب‌دیدگی کپسول مفصلی ایجاد شود. کپسول مفصلی بافت پیوندی است که از مایع پر شده و مانند یک لولا در بدن عمل می‌کند.
- کاهش انعطاف‌پذیری : چرخش مچ پا می‌تواند در اثر گرفتگی عضلات ساق پا و ایجاد محدودیت حرکتی ایجاد شود.
- عوامل ژنتیکی : چرخش مچ پا می‌تواند در اثر عوامل ژنتیکی ایجاد شود.
- آسیب‌دیدگی مچ پا : در صورتی که پیچ‌خوردگی مچ پا به درستی بهبود پیدا نکند، امکان دارد شخص جهت اجتناب از بروز درد حرکت‌های خود را محدود کند. انجام مداوم این کار، باعث آسیب‌دیدگی کپسول مفصلی و ایجاد بافت زخم می‌شود.
- آسیب‌دیدگی‌های دیگر : وارد شدن آسیب به قسمت تحتانی بدن، لگن و کمر می‌تواند بر نحوه راه رفتن و چرخش مچ تأثیر بگذارد.
هر گونه آسیب‌دیدگی ناشی از چرخش مچ پا می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌دیدگی از زانو تا شانه بشود.
انواع ارتز چرخش مچ پا به علت دررفتگی، شکستگی و یا آسیب مفصل مچ پا
از ارتزهای چرخش مچ پا در موارد زیر استفاده می‌شود:
- پیشگیری از بروز آسیب‌دیدگی (این مورد بیشتر در ارتباط با بیماران با سابقه آسیب‌دیدگی مچ پا استفاده می‌شود).
- توان‌بخشی ( از توان‌بخشی در چند هفته اول پس از آسیب‌دیدگی تا زمان بهبود عملکردی استفاده می‌شود).
- درمان آسیب‌دیدگی‌های شدید (روند درمانی سه روز پس از بروز آسیب‌دیدگی آغاز می‌شود)
- درمان بی‌ثباتی مزمن مچ پا
مدت استفاده از ارتز برای درمان چرخش مچ پا
مدت زمان استفاده از ارتز برای درمان چرخش مچ پا به نوع و شدت آسیب‌دیدگی بستگی دارد.
- درمان چرخش مچ پا پس از آسیب‌دیدگی شدید : مچ پا پس از آسیب‌دیدگی ورم می‌کند و ورم برای مدت ۳ روز افزایش پیدا می‌کند. پس از آسیب‌دیدگی ورم شدید برای مدت حدود ۲ هفته ادامه دارد.
- توان‌بخشی : برای مدت چند هفته پس از آسیب‌دیدگی جهت جلوگیری از وارد شدن آسیب مجدد از ارتز چرخش مچ پا و مچ‌بند استفاده می‌شود. پس از کاهش درد و بهبود توانایی راه رفتن، در زمان فعالیت‌های پر برخورد (مانند فوتبال و بسکتبال) بایستی از ارتز استفاده شود. استفاده از ارتز چرخش مچ پا در تمام طول روز باعث کاهش محدودیت دامنه حرکتی و محدودیت عملکردی می‌شود.
- پیشگیری از بروز آسیب‌دیدگی : جهت جلوگیری از بروز آسیب‌دیدگی در افراد دارای سابقه پیچ‌خوردگی مچ پا از ارتز و مچ‌بند استفاده می‌شود. استفاده از ارتز چرخش مچ پا در فعالیت‌های سبک مانند ایستادن، راه رفتن، و بالا رفتن از راه پله الزامی نمی‌باشد.
- بی‌ثباتی مزمن مچ پا : ارتز چرخش مچ پا جهت حفظ ثبات مچ در صورت بروز بی‌ثباتی مزمن استفاده می‌شود. در بیشتر موارد جهت حفظ ثبات مچ، از ارتز بایستی تنها در زمان انجام فعالیت و ورزش‌های پر برخورد استفاده شود. از ارتز چرخش مچ پا معمولاً برای استفاده در زمان فعالیت‌های روزمره استفاده نمی‌شود.
انواع لوازم طبی و ارتز مچ پا
لوازم طبی و ارتز چرخش مچ پا در انواع مختلفی موجود هستند. همچنین افراد می‌توانند از کفش‌های مخصوص ورزشی جهت حفاظت از مچ پا استفاده کنند. طبق تحقیقات انجام شده، استفاده از ارتز مچ پا در زمان توان‌بخشی پیچ‌خوردگی مچ پا (درجه ۱ یا ۲)، دارای نتیجه مشابه استفاده از گچ پا می‌باشد و بیمار سریع‌تر می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهد.
انواع ارتز و لوازم طبی مچ پا شامل موارد زیر می‌باشند :
نوار طبی
استفاده از نوار طبی باعث حفظ ثبات و کاهش پیچ‌خوردگی مچ پا و همچنین جلوگیری از وارد شدن فشار بیش از حد بر رباط‌های مچ پا می‌شود. نوار طبی از آسیب‌دیدگی ناشی از تحریک رشته‌های عصبی حس عمقی نیز جلوگیری می‌کند.
- امکان دارد از نوار طبی برای توان‌بخشی استفاده شود (جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی مجدد در زمان بازگشت به فعالیت). در حدود ۳ روز پس از بروز آسیب‌دیدگی، ورم کاهش پیدا می‌کند و از نوار برای کاهش احتمال آسیب‌دیدگی مجدد استفاده می‌شود. البته استفاده از نوار برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی وقت‌گیر است و تنها برای مراحل اولیه توان‌بخشی توصیه می‌شود. نوار طبی در چند هفته اول پس از بازگشت به فعالیت جهت توان‌بخشی آسیب‌دیدگی‌های مچ پا به کار برده می‌شود.
- امکان دارد از نوار طبی برای جلوگیری از ایجاد آسیب‌دیدگی استفاده شود. البته استفاده مداوم از نوار به این منظور توصیه نمی‌شود. اگر چه نوار باعث کاهش میزان آسیب‌دیدگی مچ پا می‌شود، در اثر حرکت و عرق کردن خاصیت حفاظتی خود را از دست می‌دهد.
- از نوار طبی برای درمان بی‌ثباتی مزمن استفاده می‌شود؛ اگر چه استفاده مداوم از نوار به این منظور توصیه نمی‌شود.
- جهت محافظت از مناطق حساس به ایجاد تاول بایستی از گاز استریل در ناحیه مورد نظر استفاده شود. در صورت نیاز به استفاده مجدد از نوار طبی جهت جلوگیری از ایجاد حساسیت پوستی مزمن، می‌توان از پوشش طبی مخصوص زیر نوار استفاده کرد.
- نوار طبی بایستی توسط شخص ماهر و با تجربه در این زمینه مانند مربی ورزشی، پرستار یا پزشک به مچ پای فرد بسته شود. بستن نوار طبی به شکل نادرست می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی بیشتر شود.
- با این که نوارهای طبی الاستیکی در مقایسه با نوارهای عادی، باعث وارد آوردن فشار بیشتری به مچ پا می‌شوند؛ قابلیت محدودیت دامنه حرکتی آن‌ها بیشتر از نوارهای عادی کاهش پیدا می‌کند.
- امکان استفاده مجدد و یا استفاده طولانی‌مدت از نوارهای طبی وجود ندارد.
مچ‌بند و باند الاستیکی
مچ‌بند و باند کشی یا الاستیک در مراحل اولیه چرخش مچ پا جهت محافظت و کاهش ورم و بهبود محدودیت حرکتی مچ پا استفاده می‌شود. از باند کشی می‌توان در زمان بالا نگه داشتن پا و همراه با یخ استفاده کرد. جهت نظارت بر وضعیت مچ پا، باند بایستی به طور مداوم تعویض شود.
- قدرت محافظتی مچ‌بندهای الاستیک به اندازه ارتز چرخش مچ پا نمی‌باشد. البته این مچ‌بندها باعث بهبود حس عمقی می‌شوند. این مچ‌بندها همچنین باعث کاهش ورم مچ پا می‌شوند. مچ‌بندهای الاستیک تنها برای درمان پیچ‌خوردگی مزمن مچ پا سودمند می‌باشند ( در مدت زمان حدود ۳ روز پس از آسیب‌دیدگی).
- برخی از شرکت‌های تولیدکننده لوازم طبی از ترکیب مواد مختلف جهت تولید محصولاتی برای ایجاد محدودیت حرکت چرخش مچ پا استفاده می‌کنند. این محصولات بیشتر برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی مچ پا به کار می‌روند.
بریس
استفاده از بریس در موارد آسیب‌دیدگی شدید، توان‌بخشی، جلوگیری از آسیب‌دیدگی مجدد و بهبود بی‌ثباتی مزمن مچ پا مورد استفاده قرار می‌گیرد. بریس در سه نوع مختلف وجود دارد: گچ، بریس بنددار و ارتز پلاستیکی. گچ به دو نوع نیمه سخت و سخت تقسیم می‌شود. بریس بنددار و ارتز پلاستیکی نیمه سخت به حساب می‌آیند.
افرادی که تجربه و مهارت کافی در بستن نوار طبی ندارند، می‌توانند از بریس استفاده کنند. در برخی موارد، از لحاظ اقتصادی، استفاده از بریس به جای نوار طبی مزیت دارد. با این حال، ممکن است در نتیجهً حرکت و فعالیت شدید، بریس روی مچ پا جابه‌جا شده و قابلیت حفاظتی آن کاهش یابد. برای جلوگیری از حرکت بریس، می‌توان از نوار مخصوصی استفاده کرد که بر روی بریس قرار می‌گیرد. همچنین، بریس‌های آماده و قبلی ممکن است برای افراد بلند قد یا چاق مناسب نباشند. در این صورت، افراد می‌توانند از بریس‌های سفارشی استفاده کنند که به طور خاص برای آن‌ها طراحی و ساخته می‌شوند. البته، بریس‌های سفارشی اغلب گران‌تر از بریس‌های آماده هستند.
گچ سخت
در گذشته برای درمان چرخش شدید مچ پا از گچ استفاده می‌شده است. ولی امروزه معمولاً از این روش استفاده نمی‌شود. ولی گچ همچنان برای شکستگی مچ پا به کار برده می‌شود.
در مقایسه با نوار طبی، گچ مدت زمان مورد نیز جهت بازگشت به فعالیت‌های روزمره را افزایش می‌دهد و نتیجه استفاده از آن در افراد با پیچ‌خوردگی مچ پای درجه ۳ مشابه استفاده از نوار طبی می‌باشد.
گچ سخت برای مراحل اولیه پس از جراحی یا در موارد بی‌ثباتی شدید مچ پا استفاده می‌شود. پس از کاهش ورم شدید، گچ بایستی تعویض و از گچ با اندازه مناسب استفاده شود. پس از ۱ تا دو هفته، گچ نیمه سخت بایستی جایگزین گچ اولیه شود.
گچ نیمه سخت
گچ نیمه سخت از یک باند حاوی گلیسیرین و ژلاتین تشکیل شده است و دور مچ پا استفاده می‌شود. در موارد چرخش شدید مچ پا، این نوع گچ باعث حفاظت از مچ می‌شود. در درمان آسیب‌دیدگی‌های شدید مچ پا، تأثیر گچ نیمه‌سخت مشابه نوار طبی می‌باشد. گچ نیمه سخت جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی در دوره توان‌بخشی و یا در موارد بی‌ثباتی مزمن به اندازه کافی باعث حفاظت از مچ پا نمی‌شود.
بریس بنددار
تأثیر بریس‌های بنددار در محدودیت دامنه حرکتی مچ پا مشابه نوار طبی می‌باشد. ولی بر خلاف نوار، خاصیت حفاظتی بریس در زمان انجام فعالیت کاهش پیدا نمی‌کند و همچنین استفاده از آن آسان و قابل استفاده مجدد است. این نوع بریس در موارد شدید آسیب‌دیدگی چندان موثر نیست چرا که دارای خاصیت فشرده‌سازی یکسان بر روی مچ پا نیست ولی جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی مجدد در توان‌بخشی و در موارد بی‌ثباتی مزمن مچ پا سودمند می‌باشد.
بریس رکابی استیراپ
بریس رکابی استیراپ نوعی ارتز نیمه سخت است. در این نوع بریس دو قطعه محافظ پلاستیکی در دو طرف مچ پا قرار داده شده و در قسمت پاشنه به هم متصل می‌گردند. پوشش داخلی این نوع بریس‌ها حاوی کیسه‌ها هوا است. مانند بریس‌های بنددار، برخی از پزشک‌ها از بریس استیراپ به همراه نوار طبی استفاده می‌کنند. این نوع بریس به صورت آماده و از پیش ساخته شده موجود است و نیازی به طراحی و ساخت جداگانه برای هر فرد ندارد. همچنین استفاده از این نوع بریس در کفش‌های عادی نیز امکان‌پذیر است.
بریس رکابی استیراپ میزان چرخش پا به سمت داخل و خارج بدن (اینورژن و اورژن) را کاهش می‌دهد و از رباط‌ها و بافت‌های نرم آسیب‌دیده محافظ کرده و در نتیجه زمان توان‌بخشی را کاهش می‌دهد. در زمان تحمل وزن، فشار بریس استیراپ افزایش پیدا کرده و باعث وارد آوردن فشار متناوب در زمان راه رفتن می‌شود و در نتیجه به تخلیه مایعات تجمع یافته در اثر ورم کمک می‌کند.
از بریس استیراپ پس از چرخش شدید مچ پا در مراحل اولیه توان‌بخشی جهت جلوگیری از چرخش مجدد مچ پا استفاده می‌شود. این نوع بریس پس از به کارگیری گچ سخت و برای درمان برخی از شکستگی‌ها نیز به کار برده می‌شود. امکان دارد در موارد بی‌ثباتی مزمن مچ پا از این بریس استفاده نشود؛ البته انواع جدیدی از این نوع بریس به این منظور طراحی و ساخته شده است.
دیگر انواع ارتز چرخش مچ پا
- باند پارچه‌ای : این نوع باند بر روی جوراب و جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی مچ پا استفاده می‌شود. باند پارچه‌ای قابل شستشو و استفاده مجدد است و بنابر این باعث کاهش هزینه می‌شود. این نوع باند باعث بهبود حس عمقی می‌شود ولی نوارهای طبی جهت محافظت از مچ پا نسبت به باندهای پارچه‌ای عملکرد بهتری دارند. عملکرد باند پارچه‌ای در آسیب‌دیدگی‌های مچ پا به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است.
- باند الاستیک یا نایلونی : این نوع باند بر روی جوراب استفاده می‌شود و باعث بهبود حس عمقی می‌شود؛ ولی مانند باند پارچه‌ای، عملکرد آن در آسیب‌دیدگی‌های مچ پا به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است.
- ارتوپلاست استیراپ : این نوع ارتز از مواد ترموپلاستـیک ساختـه شـده و زیر پاشـنه و دو طـرف پا قـرار می‌گـیرد. ارتوپلاست استیراپ بوسیله باند الاستیک محکم می‌شود.
کفش‌های تثبیت‌کننده مچ پا
بسیاری از انواع کفش‌ها جهت جلوگیری و درمان پیچ‌خوردگی مچ پا استفاده می‌شوند.
- آسیب‌دیدگی شدید، توان‌بخشی و بی‌ثباتی مزمن مچ پا : عملکرد کفش‌های تثبیت‌کننده مچ پا در درمان پیچ‌خوردگی مچ پا و جلوگیری از آسیب‌دیدگی مجدد مچ به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است.
- جلوگیری از آسیب‌دیدگی : کفش‌های ساق بلند باعث افزایش سفتی مچ پا می‌شوند. مزیت کفش‌های ساق بلند نسبت به کفش‌های ساق کوتاه به منظور جلوگیری از آسیب‌دیدگی مچ پا از لحاظ عملکرد نسبتا کم می‌باشد. مزایا و عملکرد انواع مختلف کفش جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی مچ پا به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است.