پای بسیاری از کودکان صاف به نظر می‌رسد که البته کاملا طبیعی است. هنگامی که کودک شروع می‌کند روی پاهایش راه برود، هنوز مفاصل پایش کامل نشده و بیش از حد متحرک است. درست در این زمان است که صافی کف پای کودک بارز شده و والدین متوجه این مسئله غیرطبیعی در پای کودک خود می‌شوند.
در بیشتر موارد، به موازات رشد کودک این بد شکلی اصلاح شده و قوس پا شکل می‌گیرد. بازی‌ها و فعالیت‌هایی که کودک در خلال رشد انجام می‌دهد در واقع تمرینات مورد نیاز برای رشد طبیعی عضلات، تاندونها، رباطها و استخوان‌های پا می‌باشد. با این وجود، در برخی موارد قوس پا شکل نگرفته و در دوران نوجوانی کف پا صاف می‌باشد.
صافی کف پا اغلب بصورت ارثی در خانواده‌ها پدید می‌آید. گاهی اوقات نیز این بیماری بصورت اکتسابی و در سنین بزرگسالی ایجاد می‌شود. یعنی این مشکل مادرزادی نبوده و در طی آسیب به یکی از بافتهای پا بوجود می‌آید.
انواع کف پای صاف
سه نوع کف پای صاف در انسان ها وجود دارد. دانستن نوع صافی کف پای فرزندتان به شما و پزشک کمک می کند بهترین درمان صافی کف پا را برای او در نظر بگیرید.
– کف پای صاف انعطاف پذیر
تقریبا تمام کودکانی که کف پای آن ها صاف است، پاهای هایپرموبل یا به شدت انعطاف پذیری دارند. این حالت همراه با درد نیست، موجب از کار افتادگی نمی شود، نیاز به درمان ندارد و هر دو کف پا را درگیر می کند.
– صافی انعطاف پذیر و تاندون کوتاه
به ندرت در کودکان اتفاق می افتد، هر دو پا را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب درد و از کار افتادگی پا در کودک می شود.
– صافی خشک
این مدل صافی از انواع صافی های دیگر کمتر رایج است. افرادی که مشکلات استخوانی پا دارند، معمولا به آن مبتلا می شوند. از هر ۴ نفری که این نوع صافی کف پا را دارد، ۱ نفر دچار درد و از کار افتادگی می شود. در نیمی از موارد، هر دو پا بدین شکل است.
علائم صافی کف پا در کودکان
با اینکه کف پای صاف در کودکان معمولاً علائم و مشکلات خاصی ایجاد نمی‌کند و در واقع در بسیاری موارد بدون علامت است؛ ولی اگر این صافی بیش از حد باشد باعث درد و ناراحتی و حتی مشکل در راه رفتن کودک می‌شود. برخی از علائم کف پای صاف در کودکان عبارتند از:
- درد پا، به ویژه در ناحیه پاشنه یا قوس پا
- درد پا که با فعالیت افزایش می یابد
- ورم مچ پا
- آشیل محکم و کوتاه در ناحیه پاشنه پا
- کج شدن پاشنه به بیرون
- تغییر در راه رفتن یا ناهنجاری هنگام راه رفتن
- مشکل در حرکت دادن پا از پهلو به پهلو یا بالا و پایین
- احساس درد یا حساسیت در هر نقطه از پا تا زانو
- درد یا مشکل هنگام پوشیدن کفش
- کناره گیری از فعالیت های بدنی
- ساییدگی غیرطبیعی داخل یا پاشنه کفش
- حساس شدن کف پا
- مشکل در حفظ تعادل
- افزایش عرض و پهنای پا
علت صافی کف پا چیست و چه چیزی باعث صافی کف پا می‌شود؟
صافی کف پا به دلیل مشکلات مربوط به بافت‌ها و استخوان‌های پا و ساق پای کودکان ایجاد می‌شود و نوزادان و کودکان به دلیل عدم سفت شدن تاندونها و ایجاد قوس در پا، معمولاً دچار صافی کف پا می‌شوند. اگر این عدم سفت شدن تاندونها تا زمان رشد کودک رفع نشود، می‌تواند منجر به صافی دائمی در کف پا شود. در برخی موارد نادر، استخوان‌های پای کودک از هم جدا نمی‌شوند و بهم جوش می‌خورند و همین موضوع باعث صافی کف پای دردناک می‌شود.
اگر علت صافی کف پا ارثی باشد، نمی‌توان از این عارضه پیشگیری کرد. در کشور‌های آسیای شرقی که کودکان به طور معمول از کفش استفاده نمی‌کنند، صافی کف پا بیشتر اتفاق می‌افتد. خوشبختانه معمولاً مداخله زودهنگام و پوشیدن کفش‌ها و ساپورت‌های مناسب می‌تواند کمی وضعیت را بهبود بخشد و در برخی موارد، انجام یک جراحی ساده برای حمایت از رشد استخوان‌ها می‌تواند تا پیش از رسیدن به مرحله رشد، یک قوس دائمی تشکیل دهد.
روش تشخیص کف پای صاف در کودکان
به طور کلی، کف پای صاف دو نوع اصلی دارد که با روش‌های ذکر شده شناسایی و روش درمانی مناسب بر اساس آن انتخاب می‌شود:
- نوع انعطاف‌پذیر (flexible): در این نوع، کف پا زمانی صاف می‌شود که وزن بدن روی آن قرار بگیرد. برای مثال زمانی که کودک می‌ایستد یا راه می‌رود، کف پای وی صاف می‌شود و در مواقع استراحت (نشسته یا خوابیده) قوس کف پا شکلی طبیعی دارد. اکثر افرادی که صافی کف پا دارند، دچار این نوع هستند و خبر خوب این است که صافی کف پای انعطاف‌پذیر عمدتاً بدون نیاز به جراحی و با روش‌های طبی و فیزیوتراپی درمان می‌شود.
- نوع سخت (rigid): در این نوع از صافی کف پا، علاوه بر زمان فعالیت، در زمان استراحت (نشسته و خوابیده) نیز کف پا صاف بوده و تغییری نمی‌کند. همچنین علائم در این نوع از صافی کف پا شدیدتر است و با گذر زمان و افزایش سن نیز آسیب‌های جدی‌تری را در پی خواهد داشت. درمان صافی کف پای سخت حتماً نیاز به جراحی دارد و با روش‌های دیگر بهبودی کامل حاصل نمی‌شود.
اهمیت تشخیص صافی کف پا در کودکان
در بیشتر مواقع داشتن کف پای صاف در کودکان یک بیماری بدون درد است. با این حال، همیشه مهم است که بدون توجه به سطح درد، به دنبال تشخیص و درمان برای صافی کف پا باشید زیرا شرایط درمان نشده می‌تواند منجر به عوارض شود. در کودکان غضروف بیشتری وجود دارد که در نهایت استخوانی شدن را سخت می کند.
عوارض صافی پا در کودکان
کف پای صاف در کودکان می تواند انعطاف پذیر یا سفت، دردناک یا بدون درد باشد اما به طور کلی اکثر پاهای صاف بدون درد هستند و درد ناشی از صافی کف پا هنگامی ایجاد می شود که فرد به مدت طولانی راه برود یا بدود.
این عارضه ناشی از تحمل وزن بوده و درد ناشی از پاهای صاف می تواند در نواحی مختلفی از بدن مانند کف پا، مچ پا یا درد در کمر رخ دهد. چاقی یا اضافه وزن سبب می شود که فشار وارد شده به کف پا افزایش یافته و در نتیجه کودک یا نوزاد سقوط کند.
از دیگر عوارض کف پای صاف در کودکان و نوزادان خستگی زود هنگام در زمان راه رفتن است. تحقیقاتی وجود دارد که نشان می دهد که صافی کف پا ممکن است که به دلیل پوشیدن کفش رخ دهد. البته برخی از دیگر مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که افرادی که عادت دارند که پابرهنه راه بروند، قوس های مسطح تری در کف پا دارند.
احتمالاً کودکانی که از کفش استفاده می کنند ولی از نظر جسمی فعال نیستند به عارضه صافی کف پا دچار می شوند که در نتیجه این عارضه اختلالاتی در عملکرد پا ظاهر شده یا پاها دچار ضعف می شوند.
درمان
درمان در کسانیکه علایم دارند ضرورت دارد این علایم ممکن است درد و یا تغییرات بیومکانیکال باشد که پزشک در معاینه تشخیص خواهد داد. درمان صافی کف پا یا کاهش قوس بستگی به شدت و علت آن دارد. وقتی پا قوس لازم را نداشته باشد، فشار زیادی به استخوان های پا وارد می شود و این فشار به مچ پا، زانو و کمر منتقل می‌شود. در صورتی که صافی کف پا درمان نشود، به مرور زمان و با افزایش سن مسائل دیگری مانند آرتروز هم برای شان پیش می‌آید. کسی که کف پایش صاف است حتماً باید به فکر درمان باشد چون این مشکل ممکن است به علت انحنای مچ پا یا انحنای زانو یا حتی چرخش لگن ایجاد شده باشد که می‌تواند فرد را دچار دردهای پراکنده عضلانی ـ اسکلتی کند. تحقیقات نشان می‌دهد که %۹۵ افرادی که نیاز به تعویض کامل مفصل زانو پیدا می کنند و %۹۰ بیمارانی که تحت عمل جراحی تعویض کامل مفصل ران قرار می‌گیرند دچار صافی کف پا بوده‌اند. معمولا بیمارانی که کف پای صاف دارند و درمان لازم را انجام نمی دهند، کمردرد می‌گیرند.
- کاهش وزن برای بیمارانی که اضافه وزن دارند حتما توصیه می‌شود.
- کفش طبی یا کفی طبی برای دختران تا ۱۴ سالگی و برای پسرها تا ۱۶سالگی کاربرد دارد. بعد از این سنین باید درمان های دیگری را مدنظر قرار دهیم.
- ماساژ کف پا با استفاده از یک بطری که روی زمین قرار گرفته می تواند مفید باشد.
- انجام برخی ورزش‌های کششی برای کاهش درد ناحیه پا و قوزک پا و نیز تقویت عضلات قوس کف پا مفید است.