رگ‌های واریسی زیبا نیستند اما یکی از واقعیت‌های زندگی به شمار می‌روند که یک‌سوم از افراد جهان به دلیل ابتلا به آن رنج می‌برند. سیاهرگ‌ها عروق خونی هستند که خون بدون اکسیژن را از قسمت‌های مختلف بدن به سمت قلب و ریه‌ها حمل می‌کنند. زمانی که این عروق به طور غیرعادی ضخیم می‌شوند، پیچ و تاب می‌خورند یا بزرگ می‌شوند گفته می‌شود که این عروق واریسی شده‌اند. این عارضه بیشتر در عروق ساق پاها و ران‌ها اتفاق می‌افتد. رگ‌ها به دلیل آسیب‌دیدگی دیواره دچار واریس می‌شوند. اگر این آسیب‌دیدگی‌ها بر دریچه‌ها اثر بگذارد باعث می‌شود که خون به سمت پایین جریان یابد و فشار بیشتری بر دریچه‌های پایینی وارد آورد. در نتیجه یک اثر دومینویی ایجاد شده و چندین دریچه نشتی پیدا می‌کنند و رگ‌ها بزرگ شده و مانند مارهایی در زیر پوست به نظر می‌رسند. این حالت زمانی که پاها را بالاتر از سطح قلب قرار می‌دهید تا خون بتواند به راحتی به سمت قلب حرکت کند برطرف شده یا کم می‌شود. رگ‌های واریسی غالباً به صورت ارثی ایجاد می‌شوند و در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شوند. چاق بودن و داشتن وزن اضافی زنان را مستعد ابتلا به رگ‌های واریسی می‌کند در صورتی که برای مردان این گونه نیست. هر چه سن شما بیشتر باشد و فرزندان بیشتری داشته باشید بیشتر در معرض ابتلا به رگ‌های واریسی هستید.
علل
فرضیه‌های زیادی در مورد علت ایجاد رگ‌های واریسی وجود دارد اما همه در مورد این که آسیب‌دیدگی دریچه‌ها علت اصلی واریسی شدن رگ‌ها است اتفاق نظر دارند. دریچه‌ها در عروق جلوی برگشت خون جلوگیری می‌کنند و باعث می‌شوند خون به سمت قلب جریان یابد. علت عدم کار صحیح دریچه‌ها هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. برخی از متخصصین اعتقاد دارند که مشکلات وراثتی در برخی افراد باعث عدم کار صحیح دریچه‌های عروق آنها می‌شود. همچنین، در برخی افراد، دیواره عروق به صورت مادرزادی مشکل دارد و به دلیل ضعف دریچه‌ها، خون نشت می‌کند. وقتی فرد ایستاده است و دریچه‌های رگ‌هایش به درستی کار نمی‌کنند، خون به سمت پایین برگشت می‌یابد و در عروق سطحی جریان پیدا می‌کند، در حالی که باید به سمت بالا و به سمت قلب جریان داشته باشد.
علائم واریس
واریسی شدن رگ‌ها تقریباً به راحتی قابل تشخیص است و می‌تواند برای بسیاری از افراد از لحاظ زیبایی ناخوشانید باشد. برخی علائم رگ‌های واریسی عبارتند از:
- این رگ‌ها از زیر پوست بیرون زده و برجسته می‌شوند و طنابی شکل می‌شوند.
- غالباً ساق پاها دچار درد شده و فرد احساس خارش و سنگینی در آنها دارد.
- علائم ممکن است پس از ایستادن‌های طولانی مدت روی پا به شدت تشدید شوند.
- فرد ممکن است در هنگام ایستادن درد شدیدی داشته باشد یا ساق‌های پای او در هنگام شب متورم شوند.
رگ‌های واریس در طول دوران قاعدگی یا بارداری به طور معمول برجسته‌تر می‌شوند یا برای اولین بار ظاهر می‌شوند. این رگ‌های واریس در این دوران به شدت آزاردهنده هستند. ممکن است در برخی افراد هیچگاه علائمی مشاهده نشود. اما برای بیشتر افراد، رگ‌های واریس بیشتر یک مسئله زیبایی محسوب می‌شوند.
عواملی که احتمال واریسی شدن رگ‌ها را افزایش می‌دهند
برخی عوامل که باعث تشدید واریسی شدن رگ‌ها می‌شوند عبارتند از:
- در دوران بارداری حجم خون افزایش می‌یابد. همچنین فشار بر سیاهرگ‌های ساق‌ها به دلیل افزایش وزن رحم و اثرات شل کنندگی ترشح هورمون استروژن و پروژسترون بر دیواره عروق بیشتر می‌شود و در نتیجه در دوران بارداری رگ‌ها واریسی می‌شوند.
- ایستادن‌های طولانی مدت
- چاق بودن و داشتن شکم بزرگ
- زور زدن، یبوست مزمن، احتباس ادرار به دلیل بزرگ شدن پروستات، سرفه مزمن یا هر بیماری دیگر که باعث شود بیمار مدت زیادی دچار تنش شود باعث افزایش فشار بر رگ‌های پا شده و در نتیجه رگ‌های واریس پا شکل می‌گیرند. این مکانیسم‌ها همچنین باعث ایجاد هموروئید شده که زمانی به وجود می‌آید که رگ‌های ناحیه مقعد و رکتال دچار واریس می‌شوند.
- انجام جراحی‌های یا آسیب‌دیدگی قبلی پاها، این شرایط باعث قطع شدن کانال طبیعی جریان خون می‌شوند.
- سن، معمولاً احتمال ایجاد رگ‌های واریس پا در افراد مسن بیشتر است.
تشخیص
تشخیص واریسی بودن رگ‌ها یک کار نسبتاً ساده است. این رگ‌ها به راحتی با مشخصات ظاهری و انجام معاینات بالینی و فیزیکی تشخیص داده می‌شوند. پزشک احتمالاً سوابق پزشکی شما را بررسی کرده و با انجام معاینات بالینی علاوه بر این که شرایط رگ‌های واریسی شما را معاینه می‌کند، عواملی که احتمال ایجاد این عارضه را افزایش می‌دهند را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. برخی روش‌های تشخیص رگ‌های واریسی پا عبارتند از:
- پزشک ممکن است از برخی روش‌های ساده برای تعیین نقاطی که جریان خون از آنها برگشت می‌یابد استفاده کند. ساده‌ترین این روش‌ها استفاده از یک کاف فشار خون است.
- یک دستگاه مفید دیگر که به مشخص کردن میزان گستردگی بیماری کمک می‌کند دستگاه اولتراسوند دوپلر است. این دستگاه دستی روی سطح پا بسته شده و نقشه عروق و دریچه‌های مشکل‌دار را مشخص می‌کند. این دستگاه شبیه به دستگاه‌هایی است که در دوران بارداری برای بررسی رشد جنین به کار برده می‌شوند.
- اسکن داپلکس یک آزمایش مفصل‌تر است و ممکن است برای رد احتمال وجود لخته خون در عروق عمیق‌تر به کار برده می‌شود.
- واینوگرافی رزونانس مغناطیسی یکی دیگر از روش‌هایی است که زمانی که نتایج اسکن داپلکس واضح نیست به کار برده می‌شود. در این آزمایش لخته‌های خون موجود در عروق عمیق نیز مشخص می‌شوند.
- آزمایش‌های خون برای تشخیص واریسی بودن رگ‌ها مفید نیست.
درمان واریس
فعالیت فیزیکی
عدم فعالیت فیزیکی و داشتن یک سبک زندگی بی‌تحرک به میزان زیادی با اختلالات عروق همبستگی دارد و یکی از راحت‌ترین علل ابتلا به این عارضه است که می‌توان آن را مدیریت کرد. فعال بودن یک مؤلفه مهم و ضروری برای داشتن سبک زندگی سالم است و زمانی که در مورد عروق خونی صحبت می‌شود حتی ۲۰ دقیقه پیاده‌روی منظم روزانه می‌تواند از ابتلا به اختلالات عروقی جلوگیری کند.
تغییر سبک زندگی
تغییر رفتارهای دیگر نیز می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به اختلالات عروقی کمک کند. تغییرات سبک زندگی مانند تغییرات جزیی در رژیم غذایی می‌تواند بسیار مؤثر واقع شود. حتی کارهای ساده‌تر مانند کشش ساق‌های پا در روز و پوشیدن لباس گشادتر می‌تواند به بهبود گردش جریان خون کمک کرده و از ابتلا به اختلالات دردناک عروق جلوگیری کند.
بالا نگه داشتن پاها
تا آنجا که می‌توانید پاهای خود را بالا نگه دارید. اگر فرد می‌تواند باید نیم ساعت در روز استراحت کرده و این کار را انجام دهد. این که پاها را بالاتر از سطح قلب نگه دارید از اهمیت زیادی برخوردار بوده و بیشترین تأثیر را خواهد داشت. بهتر است که این کار را هر مرتبه به مدت نیم سات انجام دهید.
استفاده از جوراب‌های مخصوص واریس
بهتر است برای درمان واریس پا از جوراب‌های مخصوص واریس در هنگام صبح قبل از راه رفتن و قبل از این که عروق شما متورم شوند استفاده کنید. اگر فردی از این جوراب‌ها استفاده کرد و درد او به خصوص پس از راه رفتن تشدید شد باید آنها را در آورده و به پزشک مراجعه کند. ممکن است خون‌رسانی به ساق پای فرد (خون‌رسانی از طریق سرخرگ‌ها که اکسیژن را تأمین می‌کنند) دچار مشکل شده باشد.
اسکلروتراپی
در اسکلروتراپی برای درمان واریس یک ماده شیمیایی در عروق تزریق می‌شود که آن را از بین می‌برد و باعث فاسد شدن آن می‌شود. اسکلروتراپی به طور کامل باعث رفع علائم واریس نمی‌شود و صد در صد از شکل‌گیری دوباره عروق واریسی جلوگیری نمی‌کند. پس از انجام اسکلروتراپی، پوشیدن جوراب‌های مخصوص واریس توصیه می‌شود.
لیزر
لیزر واریس نیز برای درمان رگ‌های واریسی به کار برده می‌شود اما معمولاً برای درمان عروق کوچک‌تر که در اصطلاح پزشکی به آنها تلانجیکتازی گفته می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر فرد به ترومبوفلبیت سطحی مبتلا شده باشد، معمولاً پزشک استفاده از کمپرس گرم و مصرف داروهای مسکن را تجویز می‌کند. درمان‌های تکمیلی به احتمال ابتلای بیمار به عفونت بستگی دارد.
انجام عمل جراحی
چندین عمل جراحی برای درمان واریس و از بین بردن رگ‌های واریسی به کار برده می‌شود اما همه افراد مبتلا به رگ‌های واریسی واجد شرایط برای انجام این عمل‌های جراحی واریس نیستند. برای از بین بردن رگ‌های واریسی، عمل جراحی لیگاسیون عروق انجام می‌شود یا انشعابات کوچک‌تر از بین برده می‌شوند.