ارتز برای بیماران ام اس (آرتزهای دست و پا): رفع مشکلات حرکتی و عصبی

تاریخ: ۶ اسفند ۱۳۹۸

ام اس (اسکلروزیس چندگانه) یک بیماری ناتوان‌کننده است که مورد درمان قرار نمی‌گیرد و بر سیستم اعصاب مرکزی مانند مغز، طناب نخاعی و عصب بینایی تأثیر می‌گذارد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به شدت التهاب می‌گیرد و به غلاف محافظ رشته‌های عصبی آسیب می‌رساند، که منجر به اختلال در ارتباطات بین مغز و سایر بخش‌های بدن می‌شود. غلاف محافظ رشته‌های عصبی، که به عنوان میلین شناخته می‌شود، تخریب می‌شود و به جای آن بافت اسکاری (بافت ندبه‌ای) شکل می‌گیرد. به دلیل وجود این بافت ندبه‌ای در چندین نقطه، این اختلال به عنوان اسکلروزیس چندگانه شناخته می‌شود. ام اس می‌تواند به تغییراتی در اعصاب منجر شود و حتی ممکن است باعث بروز آسیب دائمی شود.

بسیاری از بیماران ام اس با مشکلات حرکتی در راه رفتن یا انجام فعالیت‌ها مواجه می‌شوند. با پیشرفت تکنولوژی، ساخت ارتزهای دست و پا به افراد مبتلا به این بیماری کمک بسیاری می‌کند. این ارتزها می‌توانند بهبود وضعیت حرکتی و کیفیت زندگی این افراد را بهبود بخشند.

 

علل و عوامل خطر در بیماری ام اس

---

 طبق تحقیقات انجام شده حدود یک میلیون نفر از افرادی که ۱۸ سال به بالا سن دارند در سراسر جهان زندگی می‌کنند که دچار ام اس هستند. علت اصلی بروز ام اس مشخص نیست اما به نظر می‌‌رسد که فاکتورهای متعددی از قبیل عوامل ژنتیکی، ناهنجاری‌های سیستم ایمنی و شرایط محیطی می‌توانند ریسک بروز این بیماری را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از سن، جنسیت (زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان دچار ام‌ اس می‌شوند) سابقه خانوادگی ابتلا به ام اس، شرایط آب و هوایی، کمبود ویتامین دی، برخی بیماری‌های خود ایمنی خاص و استعمال دخانیات می‌‌تواند باعث شروع ام اس شود. ارتوز به اشکال مختلف به افراد مبتلا به ام اس کمک می‌کند که برخی از آن‌ها عبارتند از ارتوز باعث بهبود توانایی حرکتی بیمار می‌شود، به رفع مشکلات حرکتی او کمک می‌‌کند، ریسک زمین خوردن او را کاهش می‌‌دهد، باعث کاهش درد می‌‌شود و ریسک بروز زخم شدن پوست ناشی از فشار را به حداقل می‌رساند.

 علائم و نشانه‌های ام اس شامل چه مواردی می‌باشد؟

---

 علائم و نشانه‌های ام اس در افراد مختلف متفاوت است و این علائم با گذر زمان دچار نوسان می‌شوند. با از بین رفتن غلاف میلین رشته‌های عصبی، پیام‌های عصبی دستخوش تغییر می‌‌شوند و از ارسال کامل آن‌ها درون سیستم اعصاب مرکزی جلوگیری خواهد شد. آسیب دیدگی این ناحیه می‌تواند باعث به وجود آمدن مشکلات نورولوژیکی و بروز مشکل در تعادل و هماهنگی شود که این موارد از علائم شایع ام اس محسوب می‌‌شوند. اختلال در راه رفتن به ویژه افتادگی پا شایع ‌ترین محدودیت حرکتی است که در میان افراد مبتلا به ام اس دیده می‌شود. با کاهش مقاومت عضلانی، ناهنجاری‌های حرکتی خاص به وجود می‌‌آیند و باعث می‌شود که بیمار در معرض خطر زمین خوردن و آسیب دیدگی حاصل از آن قرار بگیرد. طبق اظهارات مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی بیش از ۵۰ درصد از افراد مبتلا به ام اس طی مدت سه تا شش ماه یک بار دچار زمین خوردن می‌شوند و ۳۰ درصد از بیماران می‌گویند که چندین مرتبه به زمین می‌خورند. این امر باعث بدتر شدن توانایی حرکتی آن‌ها و کاهش استقلال بیمار خواهد شد و باعث بروز عوارض پیش بینی نشده می‌شود که بیمار برای ترمیم و بهبود استخوان‌های شکسته خود یا گرفتگی عضلات به زمان و درمان تخصصی نیاز خواهد داشت.

 چگونه ام اس داده می‌شود؟ 

---

 تشخیص ام اس می‌تواند دشوار باشد زیرا هیچ نوع آزمایش واحدی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. بررسی سابقه پزشکی و ارزیابی علائم و نشانه‌هایی که بیمار با آن‌ها مواجه می‌‌شود کاملاً ضروری است. هدف از انجام معاینات جسمانی بررسی تغییر و ضعف در حرکات چشم، هماهنگی دست و پا، تعادل، حس، صحبت کردن و واکنش بدن است. اسکن ام آر آی از مغز و نخاع به منظور بررسی ضایعات ایجاد شده انجام می‌‌شود. پانکچر ناحیه لومبر با هدف بررسی مایع مغزی نخاعی و جمع ‌آوری آن برای آنالیز ناهنجاری‌های مرتبط با ام اس انجام خواهد شد. پزشک درخواست انجام تست‌های تکمیلی و جامع را می‌دهد تا بتواند فعالیت الکتریکی مغز را در هنگام تحریک اعصاب ثبت کند. پزشک همچنین درخواست آزمایش خون را خواهد داد تا بتواند وجود سایر بیماری‌ها و اختلالات ای که علائمی ‌شبیه ام اس را به وجود می‌‌آورند رد کند.

 ام اس چگونه درمان می‌شود؟ 

---

 در حال حاضر هیچ گونه روشی برای درمان ام اس وجود ندارد با این حال تحقیقات جدید و کشفیات تازه توانسته است به افراد مبتلا به ام اس کمک کند زندگی بهتری داشته باشند و این بیماری خود مبارزه کنند. فیزیوتراپی و توان بخشی توانسته است باعث کند شدن روند پیشرفت بیماری شود و میزان عود ام اس را کاهش دهد تا علائم و نشانه‌های این اختلال قابل کنترل باشند. ناتوانی در درست راه رفتن یکی از شکایات شایع افراد مبتلا به ام اس است که برای راه رفتن مشکل دارند. این نوع اختلال حرکتی به علت هدایت ضعیف پیام‌های عصبی عضلات پا برای چرخش مچ پا به وجود می‌آید. افرادی که دچار افتادگی پا هستند معمولاً برای بالا آوردن پای خود مشکل دارند و این امر باعث می‌‌شود که در هنگام راه رفتن یک یا هر دو پای آن‌ها کشیده شود. این وضعیت باعث می‌‌شود که حرکات طبیعی زانو به انگشت شصت و توانایی راه رفتن روی سطوح ناهموار و بالا رفتن از پله‌ها کاهش پیدا کند.

 بهبود توانایی حرکتی به کمک ارتوز

---

 ارتوز یک وسیله قابل پوشیدن است که می‌‌تواند باعث اصلاح مطابقت صحیح پاها و کنترل حرکات شود تا ناهنجاری و بد شکلی پاها و ضعف اندام تحتانی یا فوقانی به حداقل برسد. ارتوز از ناحیه آسیب دیده بدن و عضلات محافظت می‌کند، باعث پایدار شدن مفاصل می‌‌شود و به حرکت کردن بیمار به صورت ایمن کمک خواهد کرد. ارتوز به صورت آماده و سفارشی وجود دارد و به نحوی طراحی شده است که بتواند به خوبی اطراف مفاصل یا برخی از نقاط خاص بدن که به کمک نیاز دارند قرار بگیرد. ارتوز در بیماران مبتلا به ام اس که دچار مشکلات اندام تحتانی از قبیل ناپایداری زانو یا افتادگی پا هستند اهمیت بیشتری دارد. ارتوز از مواد پلاستیکی سبک که در پزشکی کاربرد دارند ساخته می‌شود. ارتوز می‌‌تواند در ذخیره انرژی و کمک به حرکت کردن پا و انگشتان آن به سمت جلو و در مسیر صحیح کمک کننده باشد. انواع مختلفی از ارتوز وجود دارد که برای مچ پا و کف پا، زانو و ناحیه زانو تا مچ پا کاربرد دارد. برخی از انواع ارتوز مخصوص آرنج نیز وجود دارد که هریک از آن‌ها با هدف درمان یک نوع ناهنجاری تجویز می‌‌شوند و از زمین خوردن جلوگیری می‌کند. در خصوص ناپایداری زانو که تق تق می‌کند یا در مواردی که زانو بیش از حد کشیده می‌‌شود استفاده از ارتوز زانو می‌تواند به اندازه کافی از آن محافظت کند و به ایجاد تناسب بهتر در پا و مچ پا بپردازد و به افراد کمک کند سریع تر راه بروند. این امر باعث می‌‌شود که حالت راه رفتن بدن بهبود پیدا کند و میزان خستگی ضعف و مشکلات مربوط به تعادل در بیماران کنترل شود. سایر انواع ارتوز که برای بیماران مبتلا به ام اس کاربرد دارد به شرح زیر می‌باشند:

 ارتوز زانو

 ارتوز مخصوص زانو دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است و مفصل خلفی آن یک انتخاب مناسب برای موقعیت خاص زانو محسوب می‌شود. این نوع ارتوز می‌‌تواند به طور صحیح به بهبود مطابقت مفصل زانو بیمار بپردازد و بدون نیاز به گرما یا تراش با ساختار از آن مطابقت پیدا کند و به بهبود مشکلات زانو کمک کند.

• ارتوز مخصوص زانو با مطابقت واروس والگوس یک نوع بازوی مناسب و مقرون به صرفه محسوب می‌شود که با شرایط بیمار مطابقت دارد و یک وسیله مناسب برای کمک به حرکات زانو به حفظ مطابقت آن محسوب می‌‌شود.
• ارتوز زانو پنتاگون یک جایگزین برای ارتوزهای قدیمی زانو است و سیستم جدید آن باعث می‌شود که به خوبی با ساختار قانون مطابقت داشته باشد و پاسخگوی نیازهای توان بخشی او باشد تا بیمار بتواند توانایی حرکتی بهتری داشته باشد.

ارتوز مچ پا و کف پا 

 ارتوز مچ پا و کف پا یکی از رایج ترین انواع ارتوز است که توسط بیماران مبتلا به ام اس مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع ارتوز یک نوع بریس جدید است که به طور کامل ناحیه کف پا و مچ پا را پوشش می‌‌دهد. مواد مورد استفاده در تهیه این نوع ارتوز بر اساس علت نیاز بیمار از مواد مختلف ساخته می‌شود و می‌توانند کاملاً سفت باشند تا از حرکت کردن مچ پا جلوگیری نمایند یا می‌‌توانند بسیار انعطاف پذیر باشند تا به حرکت کردن پا در جهات خاص کمک نمایند. این نوع ارتوز که توسط پزشکان تجویز می‌شود را می‌توان از مراکز عرضه محصولات پزشکی تهیه کرد یا آن که به صورت سفارشی آن را ساخت که این مسئله خدمات کلینیکی و ترجیح خود بیمار بستگی دارد.

 استفاده از ارتوز مچ پا و کف پا برای درمان افتادگی کف پا 

 می‌‌توان از ارتوز مچ پا و کف پا برای درمان افتادگی کف پا استفاده کرد اما گاهی اوقات یک ساختار بسیار پیچیده دارد. اغلب بیماران مبتلا به ام اس دچار افتادگی پاپ نیستند یا عضلات جلوی مچ پای آن‌ها ضعیف نیست در این حالت آن‌ها با علائم و نشانه‌های دیگری از قبیل ضعف، مشکلات مربوط به تعادل، تغییر در حجم عضله پا، خستگی یا مشکلات مربوط به حس مواجه می‌شوند اما همه این موارد در مقوله افتادگی پا قرار می‌گیرند زیرا قرار گرفتن کف پا روی زمین به خوبی در ارزیابی‌های بالینی مشاهده می‌‌شود. مشخص کردن علت اصلی بروز افتادگی پا کاملاً ضروری است. استفاده از ارتوز کف پا و مچ پا می‌تواند یک روش درمانی مناسب برای ضعف مچ پا باشد اما در صورتی که افتادگی پا به علت ضعف در سایر نقاط به وجود بیاید ممکن است استفاده از ارتوز کف پا و مچ پا انتخاب مناسبی نباشد.

 کفی طبی برای بیماران مبتلا به ام اس 

 برای تهیه کفی طبی مخصوص بیماران ام اس باید قالب پای آن‌ها اندازه گیری شود و پس از آماده شدن بیمار بتواند آن را درون کفش خود قرار دهد. می‌‌توان از کفی طبی برای اصلاح برخی مشکلات از قبیل الگوی نامناسب راه رفتن، کاهش درد یا رفع فشار از روی برخی نقاط خاص پا استفاده کرد. ارتروز مچ پا و کف پا به صورت سفارشی و آماده در دسترس قرار دارد.

 اسپلینت مخصوص استراحت

 افراد مبتلا به ام اس می‌توانند از اسپلینت مخصوص استراحت استفاده کنند. بیشتر افرادی که دچار ام اس هستند با مشکلاتی از قبیل انقباضات عضلانی یا افزایش حجم عضله دست و پنجه نرم می‌کنند که این امر باعث سفتی مفاصل خواهد شد. پزشک به عنوان یک روش برای درمان انقباض عضلات به تزریق بوتاکس می‌‌پردازد و یک برنامه ورزشی کششی را برای آن‌ها طراحی خواهد کرد اما بیمار می‌‌تواند با استفاده از بریس استراحت مانند بریس مخصوص دست یا مچ در یک حالت مناسب به استراحت دادن به مچ دست خود بپردازد.

• بریس موقعیتی یک نوع مریض است که به خوبی با حالت دست و مچ در هنگام حرکت کردن مطابقت پیدا می‌کند. شما می‌‌توانید این بریس را به کمک بند مخصوص آن روی پای خود ثابت کنید و سپس آن را بپوشید تا به کشش پا و عضلات شما کمک کند.
• بریس‌های مشابهی برای مچ پا وجود دارد. افرادی که دچار انقباضات تاندون آشیل یا سفتی اطراف مچ پا هستند می‌توانند شب‌ها از اسپلینت استفاده کنند تا فرآیند کشش شروع شود.

 آیا ارتوز قابل مشاهده است؟

 اکثر ارتوزها به نحوی طراحی شده اند که روی پوست قرار بگیرد و زیر لباس مخفی شوند به همین دلیل به چشم نمی‌آیند. هرچه میزان توانایی عملکردی بیمار بیشتر آسیب دیده باشد به محافظت بیشتری نیاز خواهد داشت که این امر باعث می‌‌شود ارتوز او بزرگتر باشد اما بزرگ بودن ارتوز همیشه به این معنا نیست که قابل مشاهده هستند.

 عادت کردن به استفاده از ارتوز

 معمولاً چند هفته طول می‌‌کشد تا شما به استفاده از ارتوز عادت کنید. متخصص طراحی و ساخت ارتوز نکات مهم را در خصوص فواصل زمانی استراحت و درآوردن آرتروز به شما گوشزد خواهد کرد. نکات مهم مربوط به مراقبت از پوست و بررسی آن به لحاظ ساییدگی و وجود نقاط فشاری را برای شما توضیح می‌دهد و بهترین نوع جوراب و کفشی که باید بپوشید را معرفی خواهد کرد زیرا گاهی اوقات لازم است اول از یک محافظ مانند لگ استفاده کنید سپس ارتوز خود را بپوشید. لازم نیست که همیشه و در تمام اوقات از ارتوز استفاده کنید با توجه به نقش عملکردی خود شما می‌توانید در صورت نیاز از ارتوز مخصوص روزانه یا اسپلینت استراحتی استفاده نمایید. برخی از افراد از صبح تا شب از ارتروز خود استفاده می‌‌کنند. برخی از افرادی که به پزشک مراجعه می‌‌کنند برای انجام یک فعالیت خاص مشکل دارند مانند دویدن و از بریس خود فقط در هنگام انجام فعالیت جسمانی استفاده خواهند کرد. اگر شما برای رفتن به ارتوز نیاز دارید می‌توانید شب و هنگامی‌ که استراحت می‌‌کنید آن را در بیاورید.

 یک باور اشتباه

 برخی از افراد تصورات اشتباهی در خصوص استفاده از بریس دارند. این افراد فکر می‌‌کنند که بریس بسیار سنگین است و به آن‌ها اجازه نمی‌دهد انجام فعالیت‌های دلخواه خود بپردازند و فردی مفید باشند. تعداد زیادی از افراد مبتلا به ام اس از مزایای حاصل از ارتوز بهره مند می‌شوند. یک نکته مهم در خصوص استفاده از ارتوز این است که به افراد مبتلا به ام اس کمک می‌کند به انجام کارها و فعالیت‌ها و سرگرمی‌های خود بپردازند و از زندگی خود لذت ببرند و به فردی مفید و فعال تبدیل شوند.

 مداخلات اولیه 

 اقدام به موقع برای تهیه ارتوز یک امر بسیار ضروری است. هر چه زودتر به متخصص ساخت و طراحی ارتوز مراجعه کنید گزینه‌های بیشتری در اختیار شما قرار خواهد گرفت. هنگامی ‌که شما دچار مشکلات حرکتی، سفتی برخی مفاصل خاص یا ضعف می‌شوید انتخاب شما محدودتر خواهد شد. ارزیابی اولیه به این معنا است که شما می‌توانید از گزینه‌های درمانی متعددی بهره مند شوید. از مراجعه به متخصص طراحی و ساخت ارتوز نترسید چرا که جای ترس وجود ندارد.