پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان نوعی بیماری است که روی استخوانها تأثیر میگذارد. این کلمه ریشه لاتین دارد و به معنای «استخوانهای متخلخل» است.
قسمت داخلی یک استخوان سالم شبیه به یک لانه زنبور با فضاهای کوچک است. در حالت پوکی استخوان، اندازه این فضاها افزایش مییابد و قدرت و تراکم استخوان کاهش مییابد. علاوه بر این، قسمت خارجی استخوان نیز ضعیف و نازکتر میشود.
پوکی استخوان ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در بزرگسالان مسن، به ویژه زنان، دیده میشود. بیش از ۵۳ میلیون نفر در ایالات متحده از پوکی استخوان رنج میبرند یا در معرض خطر شدید ابتلا به آن هستند.
افراد مبتلا به پوکی استخوان، اگرچه قادر به انجام فعالیتهای روزمره مانند ایستادن و راه رفتن هستند، اما همچنان در خطر شکستگی یا ترک استخوان قرار دارند. بیشترین خطر آسیبدیدگی در مناطقی مانند دندهها، استخوانهای ران، مچ و ستون فقرات وجود دارد.
علائم پوکی استخوان
مراحل اولیه پوکی استخوان هیچ نشانه یا علائم هشدار دهندهای ندارد. در بیشتر موارد افراد مبتلا به پوکی استخوان تا زمان بروز شکستگی یا ترک نمیدانند که به این بیماری مبتلا هستند.
در صورت بروز علائم موارد زیر مشاهده میشوند:
- عقب رفتن لثهها
- کاهش قدرت در گرفتن اشیاء
- ناخنهای ضعیف و شکننده
اگر علائمی مشاهده نمیکنید اما سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارید با پزشک مشورت نمایید. پزشک متخصص میتواند به شما در ارزیابی خطر مربوط به پوکی استخوان کمک کند.
پوکی شدید استخوان
عدم درمان مناسب موجب بدتر شدن روند پوکی استخوان خواهد شد. با نازک و ضعیف شدن استخوانها خطر شکستگی نیز افزایش مییابد.
علائم پوکی شدید استخوان میتواند شامل شکستگی در اثر زمین خوردن یا حتی عطسه شدید یا سرفه باشد. همچنین ممکن است علائمی مانند کمردرد یا گردن درد یا کاهش قد نیز مشاهده شوند.
کمردرد یا گردن درد یا کاهش قد میتوانند به دلیل شکستگی کمپرشن ایجاد شوند. شکستگی کمپرشن نوعی شکستگی در یکی از مهرههای گردن یا کمر شما است. در این حالت مهرهها آنقدر ضعیف هستند که تحت فشار طبیعی ستون فقرات میشکنند.
مدت زمان بهبودی در صورت ابتلا به شکستگی ناشی از پوکی استخوان به عوامل زیادی بستگی دارد. این عوامل شامل محل شکستگی، شدت و همچنین سن و سابقه سلامتی شما میباشند.
تصاویر پوکی استخوان
مشاهده و مقایسه استخوان طبیعی با استخوان مبتلا به پوکی استخوان به درک پوکی استخوان کمک میکند.
علل پوکی استخوان
علل احتمالی پوکی استخوان شامل بیماریهای خاص پزشکی مانند پرکاری تیروئید است. یکی از علل دیگر نیز استفاده از داروهای خاص است.
به عنوان مثال مصرف خوراکی کورتیکواستروئیدها یا تزریق کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون یا کورتیزون در طولانی مدت موجب بروز پوکی استخوان میشود.
عوامل خطر پوکی استخوان
سن
مهمترین عامل خطر پوکی استخوان سن است. در طول زندگی استخوانهای قدیمی تجزیه میشوند و استخوانهای جدید رشد میکنند.
پس از ۳۰ سالگی روند تجزیه استخوان سریعتر از توانایی بدن در جایگزینی آن میشود. این روند منجر به ایجاد استخوانهایی میشود که دارای چگالی کمتر و شکنندگی بیشتر هستند و در نتیجه بیشتر در معرض خطر شکستگی قرار دارند.
یائسگی
یائسگی یکی دیگر از عوامل اصلی خطر است که در بانوان در سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی رخ میدهد. یائسگی به دلیل تغییر در سطح هورمونهای مرتبط میتواند باعث از بین رفتن سریعتر استخوان در بدن بانوان شود.
سرعت تحلیل استخوان در مردان در این سنین نسبت به بانوان کمتر است. هرچند تا رسیدن به سن ۶۵ تا ۷۰ سالگی سرعت تحلیل استخوان در بانوان و مردان معمولاً یکسان است.
سایر عوامل خطر پوکی استخوان عبارتند از:
- جنسیت (بانوان بیشتر در معرض خطر هستند)
- نژاد (نژادهای قفقازی یا آسیایی بیشتر در معرض خطر هستند)
- سابقه خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان
- تغذیه نامناسب
- فقدان فعالیت بدنی
- سیگار کشیدن
- وزن کم بدن
- استخوانبندی کوچک
میتوانید برخی از عوامل خطر پوکی استخوان مانند تغذیه نامناسب و کم تحرکی را کنترل کنید. به عنوان مثال میتوانید رژیم خود را بهبود ببخشید. همچنین شروع یک برنامه ورزشی میتواند برای سلامت استخوانهای شما مفید باشد. هرچند نمیتوانید سایر عوامل خطر مانند سن یا جنسیت را کنترل کنید.
پوکی استخوان در سالخوردگی
ممکن است در مورد پوکی استخوان در دوران سالخوردگی شنیده باشید. پوکی استخوان در دوران سالخوردگی نوع متفاوتی از این بیماری محسوب نمیشود. در واقع این نوع پوکی استخوانی است که در اثر افزایش سن ایجاد میشود و زمانی یکی از دلایل در نظر گرفته میشود که سایر دلایل ثانویه وجود نداشته باشند.
همانطور که در بالا ذکر شد سن یکی از عوامل اصلی ابتلا به پوکی استخوان است. در صورت عدم پیشگیری یا انجام اقدامات درمانی مناسب، روند افزایشی تجزیه استخوان در بدن میتواند منجر به ضعیف شدن و پوکی استخوان شود.
طبق آمار جهانی بنیاد بین المللی پوکی استخوان حدود یک دهم بانوان ۶۰ ساله و دو پنجم بانوان ۸۰ ساله به پوکی استخوان مبتلا هستند.
دگرگونی: برابری سلامت
ما به برابری سلامت اعتقاد داریم – فرصتی برابر برای همه جهت داشتن زندگی سالم. ما برای از بین بردن نابرابریهای سلامتی-بهداشتی و ایجاد جهانی سالمتر برای همه تلاش میکنیم.
تشخیص از طریق انجام تست تراکم استخوان
جهت تشخیص پوکی استخوان پزشک سابقه بیمار را بررسی کرده و معاینه فیزیکی انجام میدهد. همچنین ممکن است آزمایشهای خون و ادرار برای بررسی بیماریهای احتمالی عامل پوکی استخوان توسط پزشک درخواست شود.
اگر پزشک ابتلا به پوکی استخوان را در شما تشخیص دهد یا احتمال دهد که در معرض خطر ابتلا به آن هستید ممکن است آزمایش تراکم استخوان را به شما پیشنهاد دهد.
به این آزمایش سنجش تراکم استخوان یا سنجش میزان جذب اشعه ایکس با انرژی مضاعف (DEXA) گفته میشود. از اشعه ایکس برای اندازهگیری تراکم استخوانهای مچ دست، رانها یا ستون فقرات استفاده میشود. این سه منطقه بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند. سنجش تراکم استخوان بدون درد است و از ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد.
درمان پوکی استخوان
اگر آزمایش نشان دهد که به پوکی استخوان مبتلا هستید، پزشک برای شما برنامه درمانی را تدوین میکند. همچنین پزشک احتمالاً داروهایی را تجویز خواهد کرد و تغییراتی در سبک زندگی را پیشنهاد خواهد داد. این تغییرات در سبک زندگی میتوانند شامل افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D و همچنین انجام تمرینات ورزشی مناسب باشند.
هیچ درمان قطعی برای پوکی استخوان وجود ندارد اما برخی روشهای مناسب میتوانند به محافظت و تقویت استخوانهای شما کمک کند. این روشهای درمانی باعث کند شدن روند تجزیه استخوان در بدن شما میشوند و برخی دیگر نیز میتوانند رشد استخوان جدید را تحریک کنند.
داروهای پوکی استخوان
بیس فسفوناتها از متداولترین داروهایی هستند که برای درمان پوکی استخوان استفاده میشوند. از بیس فسفوناتها برای جلوگیری تجزیه توده استخوانی استفاده میشود. این داروها ممکن است از راه خوراکی یا تزریقی مصرف شوند. بیس فسفوناتها عبارتند از:
- آلندرونات (فوسامکس)
- ایباندرونات (بونیوا)
- ریزدرونات (اکتونل)
- اسید زولدرونیک (رکلاست)
از داروهای دیگری نیز ممکن است برای جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان یا تحریک رشد استخوانی استفاده شود. این داروها عبارتند از:
تستوسترون
در مردان درمان با تستوسترون ممکن است به افزایش تراکم استخوان کمک کند.
هورمون درمانی
در بانوان استفاده از استروژن در دوران یائسگی و بعد از آن میتواند به توقف روند تحلیل تراکم استخوان کمک کند. متأسفانه استروژن درمانی با افزایش خطر لخته شدن خون، بیماریهای قلبی و انواع خاصی از سرطان همراه است.
رالوکسیفن (اویستا)
بررسیها نشان دادهاند که رالوکسیفن دارای فواید استروژن است بدون آن که عوارض زیادی را پس از مصرف در فرد ایجاد کند. اگرچه همچنان احتمال افزایش خطر لخته شدن خون پس از مصرف رالوکسیفن وجود دارد.
دنوسوماب (پرولیا)
دنوسوماب دارویی تزریقی است و حتی ممکن است در کاهش تحلیل استخوان موثرتر از بیس فسفوناتها عمل کند.
تری پاراتاید (فورتئو)
تری پاراتاید نیز دارویی تزریقی است و رشد استخوان را تحریک میکند.
کلسیتونین سالمون (فورتیکال و میاکلسین)
کلسیتونین سالمون به صورت اسپری بینی مصرف میشود و بازجذب استخوان را کاهش میدهد. در مورد افزایش خطر ابتلا به سرطان در هنگام مصرف این دارو با پزشک خود صحبت کنید.
روموسوزوماب (اونیتی)
روموسوزوماب در آوریل سال ۲۰۱۹ توسط FDA برای درمان بانوانی که یائسه شدهاند و در معرض خطر بالای بروز شکستگی قرار دارند تأیید شد.
این دارو در دو نوبت (در محلهای یکسان) یک بار در ماه و به مدت ۱۲ ماه یا کمتر زیر پوست تزریق میشود. داروی اونیتی ممکن است خطر حملات قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهد، بنابراین برای افرادی که سابقه این دو مشکل را دارند توصیه نمیشود.
درمانهای طبیعی پوکی استخوان
از آنجا که داروهای پوکی استخوان میتوانند عوارض جانبی داشته باشند، ممکن است شما ترجیح دهید سایر روشها را به جای مصرف دارو امتحان کنید.
از مکملهایی مانند شبدر قرمز، سویا و کوهوش سیاه میتوان جهت افزایش سلامت استخوان استفاده کرد. هر چند قبل از استفاده از این مکملها حتماً با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید، زیرا:
- مطالعات کمی در خصوص مصرف این مکملها برای درمان پوکی استخوان وجود دارند. بنابراین مستنداتی در ارتباط با عملکرد آنها وجود ندارند.
- این مکملها میتوانند عوارض جانبی ایجاد کنند و همچنین با داروهایی که مصرف میکنید تداخل داشته باشند. بهتر است پیش از مصرف اطلاعاتی را در این خصوص کسب نمایید.
با وجود همه موارد ذکر شده در بالا درمانهای طبیعی در برخی از افراد نتایج خوبی را به همراه دارند.
رژیم غذایی در افراد مبتلا به پوکی استخوان
علاوه بر برنامه درمانی یک رژیم غذایی مناسب نیز میتواند به تقویت استخوانها کمک کند.
برای حفظ سلامت استخوانها باید مواد مغذی خاصی را در رژیم روزانه خود بگنجانید. مهمترین این مواد کلسیم و ویتامین D هستند. بدن برای حفظ استخوانهای قوی به کلسیم و برای جذب کلسیم نیز به ویتامین D نیاز دارد.
سایر مواد مغذی که سلامت استخوان را تقویت میکنند شامل پروتئین، منیزیم، ویتامین K و روی هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد یک برنامه غذایی مناسب با پزشک خود مشورت کنید. پزشک میتواند در مورد رژیم مخصوص به شما مشاوره دهد یا شما را به یک متخصص تغذیه دارای مجوز جهت اخذ رژیم یا برنامه غذایی مخصوص ارجاع دهد.
تمرینهای ورزشی برای پوکی استخوان
تغذیه صحیح تنها کاری نیست که میتوانید برای حمایت از سلامت استخوانهای خود انجام دهید. ورزش به ویژه تمرینات مقاومتی نیز اهمیت زیادی دارند.
تمرینات مقاومتی با استفاده از پاها یا بازوها که روی زمین یا سطح دیگر ثابت شدهاند، انجام میشود. برخی از این تمرینها عبارتند از:
- بالا رفتن از پلهها
- تمرینات مقاومتی مانند:
- پرس ساق پا
- اسکوات
- شنا رفتن روی زمین
- تمرینهای وزنهبرداری (بدنسازی) مانند کار با:
- باندهای مقاومتی
- دمبل
- دستگاههای مخصوص تمرینهای مقاومتی
این تمرینات باعث انقباض و انبساط عضلات در برابر استخوانها میشوند. این روند موجب میشود تا بدن بافت استخوانی جدیدی ایجاد کند که استخوانها را تقویت مینماید.
این تنها فایده انجام تمرینات ورزشی نیست. علاوه بر بسیاری از تأثیرات مثبت بر وزن و سلامت قلب، ورزش میتواند تعادل و هماهنگی را نیز بهبود بخشد. بهبود تعادل و هماهنگی در جلوگیری از زمین خوردن به شما کمک میکند.
همیشه پیش از شروع هر برنامه تمرینی جدید با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری از پوکی استخوان
عوامل خطر زیادی برای پوکی استخوان وجود دارند که نمیتوانید آنها را کنترل کنید. این عوامل شامل جنسیت (بانوان بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند)، بالا رفتن سن و سابقه خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان میباشند. در مقابل برخی عوامل وجود دارند که قادر به کنترل آنها هستید.
برخی از بهترین راههای جلوگیری از بروز پوکی استخوان عبارتند از:
- دریافت روزانه مقادیر مناسب کلسیم و ویتامین D
- انجام تمرینات مقاومتی
- ترک سیگار
- هورمون درمانی برای بانوان (با در نظر گرفتن فواید و مضرات آن)
اگر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستید با پزشک خود در مورد بهترین راه جهت پیشگیری صحبت کنید.
کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان
ممکن است اصطلاحات کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان را با یکدیگر اشتباه بگیرید. این دو وضعیت با یکدیگر متفاوت هستند.
برخلاف پوکی استخوان، کاهش تراکم استخوان یک بیماری نیست. بلکه وضعیتی است که در آن تراکم استخوانها کم هستند. در چنین حالتی استخوانهای بدن به اندازه طبیعی متراکم نیستند اما به اندازه زمانی که به پوکی استخوان مبتلا هستید نیز ضعیف نیستند.
عامل اصلی خطر ابتلا به کاهش تراکم استخوان سن بالا است. تراکم استخوان بدن در سن ۳۵ سالگی به اوج خود میرسد و پس از آن با افزایش سن ممکن است کاهش یابد.
در بسیاری از موارد کاهش تراکم میتواند منجر به پوکی استخوان شود. بنابراین اگر مبتلا به کاهش تراکم استخوان هستید باید اقدامات لازم را برای تقویت استخوانهای بدن انجام دهید.
دیدگاه
پوکی استخوان بیماری است که میتواند اثرات جدی را به دنبال داشته باشد. این بیماری میتواند منجر به بروز شکستگیهایی شود که شاید دردناک باشند، مدت زمان بهبود طولانی داشته باشد و منجر به بروز عوارض دیگری گردد.
به عنوان مثال درمان شکستگی ران ممکن است به بستری شدن برای مدت طولانی نیاز داشته باشد. بستری شدن طولانی مدت خطر لخته شدن خون، ذات الریه و سایر عفونتها را افزایش میدهد.
کارهای زیادی را میتوانید برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان انجام دهید. به عنوان مثال تغذیه مناسب، ورزش کردن و مصرف داروهای مناسب میتوانند به پیشگیری و درمان این بیماری کمک کنند.
اگر فکر میکنید در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارید یا در صورت تشخیص این بیماری با پزشک خود صحبت کنید. پزشک میتواند در تدوین یک برنامه پیشگیری یا درمانی جهت بهبود سلامت استخوان و کاهش خطر بروز عوارض به شما کمک کند.
سؤالات متداول:
علت اصلی پوکی استخوان چیست؟
علت اصلی پوکی استخوان تحلیل استخوان به دلیل افت سطح استروژن بدن است. استروژن هورمونی است که به ساخت و نگهداری استخوانها کمک میکند. شایعترین علت کاهش استروژن در بانوان یائسگی است.
پوکی استخوان چقدر جدی است؟
پوکی استخوان وضعیتی جدی است
پوکی استخوان علاوه بر ایجاد درد دائمی باعث کاهش قد برخی از بیماران نیز میشود. پوکی استخوان مهرهها یا استخوانهای ستون فقرات را تحت تأثیر قرار میدهد. این روند اغلب منجر به ایجاد حالتی خمیده یا قوز دار میشود. پوکی استخوان ممکن است تحرک را محدود کند. این امر نیز اغلب منجر به احساس انزوا یا افسردگی میشود.
بهترین روش درمان پوکی استخوان چیست؟
بیس فسفوناتها معمولاً اولین انتخاب برای درمان پوکی استخوان هستند. این داروها شامل آلندرونات (فوزامکس) به صورت یک قرص در هفته و ریزدرونات (اکتونل) یک قرص در هفته یا در ماه هستند.
آیا پوکی استخوان قابل درمان است؟
هیچ درمان قطعی برای پوکی استخوان وجود ندارد اما برخی روشهای مناسب میتوانند به محافظت و تقویت استخوانهای شما کمک کند. این روشهای درمانی باعث کند شدن روند تجزیه استخوان در بدن شما میشوند و برخی دیگر نیز میتوانند رشد استخوان جدید را تحریک کنند.
