پارگی مینیسک رباط صلیبی زانو شایع در زنان و ورزشکاران

مینیسک یک قطعه از غضروف است که بین استخوان ران (فمور) و استخوان درشت نی (تیبیا در ساق پا) قرار دارد و به عنوان یک بالشتک عمل می‌کند. هر مفصل زانو دارای دو مینیسک است. این مینیسک‌ها ممکن است به دلیل فشار وارد شده به مفصل زانو یا به علت چرخش ناطقی مفصل زانو آسیب ببینند یا پاره شوند. برخورد شدید در فوتبال یا چرخش ناگهانی در بسکتبال می‌تواند منجر به پارگی مینیسک زانو یا حتی پارگی و آسیب رباط صلیبی شود.

اگرچه شاید فکر کنید تنها ورزشکاران ممکن است دچار پارگی مینیسک و آسیب رباط صلیبی شوند، اما در واقع این اتفاق برای همه افراد امکان پذیر است. به عنوان مثال، بلند شدن خیلی سریع از حالت چمباتمه و اسکات (خم شدن روی زانوها) هم می‌تواند منجر به پارگی مینیسک و رباط صلیبی شود.

درمان این آسیب‌ها بسته به شدت آسیب دیدگی متفاوت است و می‌تواند شامل درمان در منزل تا جراحی سطحی باشد. با انجام تمریناتی که عضلات پا را تقویت می‌کنند و استفاده از تکنیک‌های مناسب در فعالیت‌ها و ورزش‌های برخوردی و تماسی، می‌توانید از وقوع این آسیب‌ها پیشگیری کنید.

آسیب دیدگی مینیسک و رباط صلیبی زانو

رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از چهار رباطی است که به تثبیت زانو کمک می‌کنند. این رباط ، بیشتر از رباط‌های دیگر دچار آسیب دیدگی می‌شود. آسیب مینیسک و رباط صلیبی معمولاً هنگامی اتفاق می‌افتد که زانو بیش از حد کشیده (صاف) شده و یک چرخش ناگهانی به طور همزمان نیز رخ دهد. این آسیب ممکن است با برخورد به چیزی و یا بدون هیچ برخوردی ایجاد شود. خانم‌ها، به دلیل تفاوت‌ها و تغییراتی در آناتومی ، توده عضلانی و تمریناتشان، بیشتر در معرض خطر آسیب ACL و مینیسک زانو قرار دارند. علائم پارگی رباط صلیبی و مینیسک شامل شنیدن صدای پاپ یا تق‌تق زیاد در هنگام پارگی رباط ، درد ، ورم زانو و مشکل در راه رفتن می‌شود. تشخیص این عارضه به صورت بالینی، از طریق یک معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌شود و معمولاً توسط اسکن MRI تأیید می‌شود. عمل جراحی به همراه توان‌بخشی، رایج‌ترین روش درمانی برای این نوع آسیب دیدگی ها است. در بیمارانی که سالخورده ، بی تحرک هستند یا فعالیت ورزشی کمی دارند، ارائه‌ی یک روش درمانی غیر جراحی امکان‌پذیر است. برای بازگشت به فعالیت کامل، توان‌بخشی بعد از عمل ممکن است شش تا نه ماه طول بکشد.

دلایل پارگی   رباط صلیبی و مینیسک زانو چیست؟

در صدمات غیر برخوردی، معمولاً فرد به سرعت جهت بدن خود را تغییر می‌دهد، به‌طور خیلی ناگهانی می‌ایستد یا بعد از یک پرش، با ضربه فرود می‌آید. درحالی‌که کف پا کامل روی زمین است ، زانوی آسیب‌دیده بیش‌ازحد کشیده می‌شود (بیش از حد صاف می‌شود) و هم‌زمان می‌چرخد و رباط صلیبی را تحت‌فشار قرار داده و باعث کشش و پارگی آن می‌شوند. در ورزش‌های تماسی معمولاً کف پا محکم و کاملاً روی زمین قرار می‌گیرد و ضربه باعث کشیده شدن بیش از حد زانو می‌شود. ورزش‌های پرخطر شامل فوتبال ، بسکتبال ، راگبی و اسکی است. استفاده از کفش‌های ورزشی گل میخ دار همچنین خطر صدمه به رباط صلیبی و مینیسک را افزایش می‌دهد.

عوامل خطر

زنان بیشتر از مردان در معرض خطر آسیب دیدگی ACL هستند. دلایل احتمالی این افزایش خطر ممکن است شامل ایجاد تغییرات و تفاوت‌هایی در آناتومی ، تمرین و نوع فعالیت باشد. تفاوت ژنتیکی در نحوه انقباض عضلات نیز ممکن است دلیل دیگری برای افزایش خطر این عارضه در زنان باشد. علاوه بر این ، خانم‌ها ، به خاطر اینکه بتوانند زایمان و بارداری داشته باشند، لگن پهن‌تری نسبت به مردان دارند و این امر می‌تواند باعث افزایش زاویه‌ای شود که در آن استخوان ران در مفصل زانو به استخوان درشت نی ساق پا می‌رسد (زاویه Q). هر چه این زاویه بازتر باشد، فشار وارده روی رباط صلیبی و مینیسک بیشتر بوده و در نتیجه خطر آسیب دیدگی را افزایش می‌یابد.

باریک بودن بریدگی استخوان ران (femoral notch) ممکن است خطر صدمه به رباط صلیبی و مینیسک را به ویژه در موارد غیر برخوردی افزایش دهد. بریدگی استخوان ران (femoral notch) ، فاصله‌ای بین کوندیل فمورال است که به قسمت فوقانی استخوان درشت نی ساق یا پلاتوی تیبیا در مفصل زانو متصل می‌شود. یک بریدگی یا شکاف باریک، فاصله‌ای را که  رباط صلیبی در آن قرار دارد و می‌تواند در حین حرکت زانو ، رباط را فشرده کند، کاهش می‌دهد. این امر به ویژه هنگامی صدق می‌کند که زانو در حالت بیش‌ازحد کشیده شده، پیچ خورده شود، و احتمالاً باعث ایجاد پارگی در رباط می‌شود. مطالعات همچنین دریافتند که بریدگی‌های باریک‌تر ، با کوچک‌تر و احتمالاً ضعیف‌تر بودن رباط‌های صلیبی قدامی در ارتباط خواهند بود.

خانم‌ها نسبت به آقایان توده عضلانی کمتری دارند اما تمایل دارند همان کارها و وظایف مردان را به ویژه در میدان ورزشی انجام دهند. در صورت وارد آمدن یک فشار همسان روی مفصل زانو، بزرگ‌تر بودن عضلات چهار سر ران و حجم عضله همسترینگ در مردان بیشتر از این عضلات در زنان، کار محافظت و پایداری بهتری را انجام می‌دهند.

علائم و نشانه‌های پارگی مینیسک و رباط صلیبی چیست؟

بیمار معمولاً هنگام پاره شدن مینیسک و رباط‌ها، ممکن است متوجه پاپ یا تق تق بشنود. حتی گاهی اوقات افراد کناری نیز می‌گویند که می‌توانند صدای آن را بشنوند. درد تقریباً فوری است. تورم زانو در عرض یک یا دو ساعت اتفاق می‌افتد ، زیرا خون ناشی از پارگی رباط، مفصل زانو را پر می‌کند. راه رفتن دشوار است و زانو احساس ناپایداری می‌کند. به دلیل وجود مایعات درون مفصل ، ممکن است کامل کشیدن یا صاف کردن زانو مشکل باشد.

چه متخصصانی می‌توانند پارگی مینیسک و رباط صلیبی را درمان کنند؟

اغلب برای کمک به تشخیص آسیب‌های زانو باید به جراحان ارتوپدی مراجعه و با آن‌ها مشورت کرد ، ایشان متخصصانی هستند که برای کار و ترمیم ACL  و مینیسک پاره شده آموزش دیده‌اند. اغلب ، آسیب اولیه زانو توسط یک پزشک عمومی یا پزشک اورژانس ارزیابی می‌شود. اگر مصدومیت مربوط به ورزش باشد ، ممکن است یک مربی ورزشی معتبر یا فیزیوتراپیست بازیکن را در باشگاه یا زمین بازی معاینه کند. یک فیزیوتراپیست، به مراقبت از بیمار قبل و بعد از عمل کمک خواهد کرد و حتی در صورت عدم انجام جراحی نیز ممکن است در برنامه درمانی مداوم بیمار حضور داشته باشد.

متخصصان چگونه پارگی مینیسک و رباط صلیبی را تشخیص می‌دهند؟

تشخیص هرگونه آسیب زانو، با بررسی سابقه و چگونگی وقوع  آسیب آغاز می‌شود. در ابتدا ، زانو ممکن است دردناک و متورم باشد و در نتیجه معاینه را  دشوار کند. ممکن است پزشک بتواند زانوی پر از مایع (آب آورده) را تشخیص دهد ، اما درد و تورم ممکن است مانع از توانایی بررسی این که کدام یک از رباط‌ها و یا مینیسک آسیب دیده است شود. اگر تورم کاهش یافته باشد ، با معاینه فیزیکی می‌توان ثبات زانو را ارزیابی کرد. ممکن است در کل مفصل زانو، درد و تحریکی وجود داشته باشد. عضله چهار سر ران ممکن است ضعیف باشد. مانورهایی برای تست پایداری رباط صلیبی قدامی زانو وجود دارد. این مانورها شامل تست کشش قدامی (anterior drawer test) ، تست لاچمن (Lachman’s test) و تست شیفت پیوت (pivot shift test) است. از هر کدام  از این تست‌ها برای تعیین اینکه آیا اتصال بین استخوان ران و استخوان درشت نی به دلیل پارگی رباط صلیبی سست شده است با خیر ، استفاده می‌شود.

معاینه فیزیکی همچنین ممکن است در ارزیابی سایر ساختارهای زانو که ممکن است آسیب دیده باشد نیز مفید باشد. این موارد شامل فشار آوردن به رباط‌های کولترال و ارزیابی مینیسک یا غضروف زانو است.

یک عکس رادیولوژی ساده ممکن است استخوان‌های شکسته مرتبط با پارگی رباط صلیبی و مینیسک را تشخیص دهد. تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) برای ارزیابی آناتومی زانو انجام می‌شود و می‌تواند صدمات مربوط به رباط‌ها ، مینیسک و استخوان را تشخیص دهد. اگرچه از این اسکن برای تصویرسازی آناتومی استفاده می‌شود ، اما نمی‌تواند جایگزین سابقه‌ی بیماری و معاینه فیزیکی باشد. همه بیماران دچار آسیب‌دیدگی زانو به MRI نیاز ندارند.

درمان بدون جراحی برای پارگی مینیسک رباط صلیبی زانو چگونه می‌باشد؟

چند گزینه درمانی وجود دارد که باید قبل از مشورت با یک جراح در نظر بگیرید.

 فیزیوتراپی

فیزیوتراپی اولین گزینه درمانی مناسب است، البته این به مشکل شما بستگی دارد. اگر قرار است صرف‌نظر از فیزیوتراپی، عمل جراحی انجام دهید، باید بدون در نظر گرفتن آن، تحت درمان فیزیوتراپی قرار بگیرید، بنابراین ممکن است قبل از رفتن به زیر چاقوی جراحی ، تحت درمان فیزیوتراپی نیز قرار بگیرید. مطالعاتی انجام شده است که در آن بیماران درمان خود را به اتمام رسانده‌اند و عملاً  دیگر دردی نداشته‌اند.

تقویت ماهیچه‌ها و رباط‌های اطراف زانو می‌تواند به از بین بردن فشار روی مینیسک کمک کند. این کار وضعیت مینیسک شما را کاملاً بهبود نمی‌بخشد ، اما بسته به سبک زندگی و اهداف شما می‌تواند یک گزینه درمانی مناسب باشد. مثلاً بیماران دیگر مانند ورزشکاران حرفه‌ای، تا وقتی‌که بهبودی کامل مینیسک حاصل نشود، راضی نخواهند شد.

درمان‌های احیاکننده سلول

یکی از گزینه‌های درمانی  که در حال حاضر تحولی در درمان پارگی‌های مینیسک و رباط صلیبی ایجاد کرده است، درمان‌های ترمیمی سلول است. درمان‌های سلول‌های بنیادی و پلاسمای غنی از پلاکت  (PRP) می‌توانند گزینه‌های درمانی خوبی برای بیمارانی باشند که دچار پارگی مینیسک تحلیل رونده هستند. این درمان‌ها باعث احیای سلول‌های موجود در مینیسک می‌شوند. بیماران متعددی پس از تزریق سلول بنیادی، به بهبودی کاملی دست یافته‌اند.

چه موقع برای پارگی رباط صلیبی و مینیسک، به عمل جراحی نیاز است؟ مدت‌زمان بهبودی از پارگی رباط صلیبی چقدر است؟

هنگام انجام عمل جراحی برای پارگی رباط صلیبی، رباط ترمیم نمی‌شود بلکه معمولاً با جراحی با حداقل تهاجم با استفاده از آرتروسکوپ بازسازی می‌شود. تکنیک‌های مختلفی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد و قبل از تصمیم گیری درباره اینکه چه نوع جراحی انجام می‌شود، جراح ارتوپدی معمولاً در مورد گزینه‌های موجود با بیمار صحبت می‌کند. رباط “جدید” ممکن است از بخشی از تاندون پاتلار (تاندونی که عضله چهار سر ران را به سمت استخوان درشت نی ساق پا متصل می‌کند) از یا قسمتی از تاندون همسترینگ در قسمت پشت زانو گرفته شود ، یا ممکن است این یک رباط اهدایی یا از پیوند کادور ( از یک جسد) باشد. هر گزینه مزایا و معایب خاص خود را دارد.

سایر ساختارهای زانو نیز ممکن است در اثر پارگی ACL آسیب ببینند ، از جمله رباط‌های دیگر و مینیسک (غضروف) ، و اغلب در همان زمان ترمیم می‌شوند.

در کودکان به جای اینکه رباط پاره شود ، رباط می‌تواند قسمتی از استخوان را از ستون  درشت نی ای که رباط در آن قرار دارد بکشد. در این مورد، عمل جراحی برای اتصال مجدد تکه‌ی استخوان مورد نیاز است نه برای بازسازی رباط.

جراحی اغلب یک گزینه درمانی است که برای بیماران دچار صدمات رباط صلیبی و مینیسک توصیه می‌شود. هدف از جراحی بازگشت بیماران به سطح اولیه‌ی فعالیتشان است. برای بیمارانی که کم تحرک هستند و ورزش نمی‌کنند ، یا برای کسانی که کارهای سبک دستی را انجام می‌دهند و در ورزش‌هایی  مانند دویدن و دوچرخه سواری درگیر هستند ، درمان‌های غیر جراحی برای صدمات رباط صلیبی و مینیسک زانو ممکن است گزینه‌های مناسب باشد.

کمیته بین‌المللی مستندسازی زانو (IKDC) چهار مقوله فعالیت را در نظر می‌گیرد:

• سطح ۱ شامل پرش ، چرخش از محور بدن و تغییر وضعیت بسیار شدید بدن است.
• سطح ۲ شامل یک کار دستی سنگین یا ورزش‌هایی که فرد از سمتی به سمت دیگر حرکت دارد.
• سطح ۳ شامل کار دستی سبک و ورزش‌های بدون قطع حرکت (مانند دویدن و دوچرخه سواری) است.
• سطح ۴ فعالیت بی‌تحرک و بدون ورزش است.

قبل از عمل و بعد از عمل جراحی

جراحی معمولاً بلافاصله پس از آسیب ایجاد نمی‌شود اما ممکن است سه یا چهار هفته یا بیشتر به تأخیر بیفتد. این فاصله‌ی زمانی برای این است که تورم اولیه و خونریزی ناشی از صدمه کاهش یابد و برنامه ریزی برای عمل انجام شود.

درمان‌های فیزیوتراپی‌ بخش مهمی از روند درمانی   و معمولاً قبل از عمل و بعد از عمل در مرحله برنامه ریزی شرکت می‌کنند. ترمیم ایجاد شده در ماه‌های اول اندازه‌گیری می‌شود و اغلب بعد از بازسازی ACL توان‌بخشی و فیزیوتراپی لازم است. این تعهد به توان‌بخشی بخش اساسی یک عملیات موفق است. در زمان قبل از عمل ، بسیاری از بیماران ترغیب می‌شوند که پا را مجروح کنند. در صورت آسیب دیدگی زانو ، عضله چهار سر ران تقریباً بلافاصله ضعیف می‌شود و مهم است که از دست دادن قدرت و دامنه حرکت در زانو به حداقل برسد.

برای بازگشت به فعالیت کامل ، برنامه‌ی توان‌بخشی ممکن است شش تا نه ماه طول بکشد:

• در دو تا سه هفته اول ، هدف از فیزیوتراپی، افزایش دامنه حرکت زانو به روشی کنترل‌شده است. ازآنجاکه رباط صلیبی پیوند، برای بهبودی، نیاز به زمان دارد ، توصیه می‌شود که از منعطف یا خم شدن بیش‌ازحد خودداری شود تا رباط پیوند خورده پاره نشود. در دو هفته اول، هدف از درمان کشش کامل (صاف کردن) زانو و ۹۰ درجه خم شدن آن است.
• در هفته‌های سه تا شش ، هدف درمان، برگرداندن تمام دامنه‌ی حرکتی به زانو می‌باشد. یک سری تمرینات تقویتی ممکن است در نظر گرفته شود و غالباً از فعالیت‌هایی مانند دوچرخه سواری یا بالا رفتن از پله‌ها استفاده می‌شود.
• برای چند ماه آینده ، هدف از درمان، افزایش قدرت و چابکی در عین حفظ دامنه حرکت است. مجدداً به منظور محافظت از زانوی بازسازی شده و ترغیب کردن بیمار به سمت هدف بهبودی کامل خود، این روند از نزدیک توسط جراح و فیزیوتراپیست تحت نظارت قرار می‌گیرد.

بیمار اغلب در بسیاری از مراحل توان‌بخشی خود، از زانوبندهای محافظ (بریس زانو) استفاده می‌کند تا از رباط صلیبی پیوند زده شده در برابر هرگونه فشار بیش از حد محافظت شود. استفاده از بریس ممکن است حتی پس از بهبودی ACL ادامه یابد، به خصوص در فعالیت‌های ورزشی برای کاهش خطر تجدید آسیب دیدگی.

آیا می‌توان از پاره شدن رباط صلیبی و مینیسک زانو جلوگیری کرد؟

خطر صدمات وارد به رباط صلیبی و مینیسک زانو ممکن است با انجام تمریناتی که روی تعادل ، چابکی و قدرت کار می‌کنند کاهش یابد. با تمرین دادن عضلات اطراف زانو و آموزش دادن به آن‌ها درباره‌ی اینکه چگونه در هنگام قرار گرفتن در معرض فشار زیاد واکنش نشان دهند ، می‌تواند به عضلات کمک کرد که در صورت وجود یک وضعیت آسیب دیدگی احتمالی ، از مفصل زانو محافظت کنند. تسهیل و تقویت سیستم عصبی-عضلانی به طور ناخودآگاه هنگامی رخ می‌دهد که تمرینات پرشی و تعادلی را طبق برنامه‌های روزانه و منظمتان انجام می‌دهید.

پیش‌بینی بهبودی از پارگی رباط صلیبی و مینیسک چگونه است ؟

میزان موفقیت در بازسازی رباط صلیبی  و مینیسک به روش جراحی، بین ۷۵٪ تا ۹۵٪ است. برخی عمل‌های جراحی به دلیل ناتوانی یا رد پیوند در بهبودی یا آسیب دیدگی مجدد با شکست مواجه می‌شوند.