تاریخ: ۹ مهر ۱۳۹۹
شبکه بازویی، شبکه‌ای (دستهای) از اعصاب در شانه و زیر بازو است. اگر اعصاب بخش فوقانی شبکه بازوئی آسیب ببینند، به این آسیب دیدگی فلج ارب (یا فلج ارب دوشن) گفته میشود. اگر اعصاب بخش تحتانی شبکه بازویی آسیب ببینند، به این آسیب فلج کلامپکه (یا فلج دژرین کلامپکه) گفته میشود. در بعضی موارد ممکن است تمام اعصاب آسیب ببینند و منجر به فلج کامل شوند.
فیزیوتراپیست‌ها برای کمک به نوزادان دچار فلج ارب در بهبود و توسعه قدرت عضلانی و مهارت‌های حرکتی متناسب با سن آنها، درمانهای خاصی را ارائه می‌کنند. درمان فیزیوتراپی پس از آسیب دیدگی اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا میتواند تاثیر قابل توجهی در بهبودی کودک شما داشته باشد. فیزیوتراپی برای فلج ارب به حفظ دامنه حرکتی در شانه، آرنج، مچ دست و دست کودک شما کمک میکند و عضلات اطراف مفصل را قوی نگه می‌دارد. این امر باعث میشود مفصل دچار سفتی دائمی نشود و استقلال کودک در انجام فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و بازی کردن با دوستان و خانواده بهبود پیدا کند. برای دستیابی به بهبودی بیشتر، بهتر است درمان فیزیوتراپی در سریع‌ترین زمان ممکن آغاز شود.
آسیب شبکه بازویی چیست؟
شبکه بازویی، گروهی از اعصاب است که از گردن تا شانه و بازو گسترش می‌یابد. این نوع آسیب میتواند در هر زمانی رخ دهد، اما بیشتر موارد آسیب شبکه بازویی در زمان تولد و هنگامی که شانه نوزاد در زمان زایمان گیر می‌افتد، رخ میدهد. این وضعیت که به آن دیستوکی شانه می‌گویند، میتواند باعث کشیده شدن شبکه بازویی و آسیب رساندن به اعصاب شود. در این حالت، زایمان به وضعیت اورژانسی تبدیل میشود و نیاز به انجام مراقبت‌های بیشتری برای به دنیا آوردن نوزاد وجود دارد. اگر زمان زایمان طولانی باشد، نوزاد بزرگ باشد، مادر دیابت بارداری داشته باشد یا در مواردی مانند زایمان بریچ (زایمانی که در آن ابتدا باسن یا پاهای نوزاد خارج میشوند)، زایمان به کمک مداخلات خارجی مانند استفاده از پنس نیاز خواهد داشت. در برخی موارد، آسیب شبکه بازویی ممکن است بدون وقوع هیچ یک از عوامل مذکور، در زمان تولد رخ دهد.
علت فلج ارب
فلج شبکه بازویی نتیجه چهار نوع آسیب عصبی است:
- نوروپراکسی– این آسیب که شایع‌ترین نوع آسیب به اعصاب شبکه بازویی است. هنگامی رخ میدهد که یکی یا تعداد بیشتری از اعصاب کشیده شده و آسیب ببینند اما پاره نشوند. ممکن است این آسیب به خودی خود بهبود پیدا کند.
- نوروما– این آسیب ناشی از یک عصب پاره شده است که شروع به ترمیم یافتن کرده است اما بافت اسکار ایجاد شده است. اسکار به عصب آسیب دیده فشار وارد میکند و از انتقال سیگنالهای عصبی بین اعصاب و عضلات جلوگیری میکند. آسیبهای نوروما برای بهبود یافتن به درمان احتیاج دارند.
- پارگی- این اصطلاح، توصیف کننده وضعیتی است که در آن یک عصب پاره شده اما پارگی در محل اتصال عصب به ستون فقرات نیست. در این وضعیت به عمل جراحی احتیاج است و در صورتی که درمان فیزیوتراپی پس از عمل جراحی انجام نشود، ممکن است ضعف عضلات ادامه پیدا کند.
- آوالسیون- این آسیب که بدترین نوع آسیب دیدگی است، هنگامی اتفاق می‌افتد که یک عصب از ستون فقرات پاره شود. در این وضعیت ممکن است رشد بازو یا دست، تحت تاثیر قرار بگیرد و آسیب مادام العمر باشد.
علائم و نشانه‌ها
بسته به اینکه کدام عصب آسیب دیده باشد و میزان آسیب دیدگی آن تا چه حد باشد، علائم و نشانه‌های آسیب شبکه بازویی متفاوت است. آسیبهای بزرگ ممکن است منجر به لنگی یا فلج بازو شوند. در این وضعیت عضلات بازو ضعیف هستند و بخش‌هایی از بازو فاقد احساس یا لامسه است.
در فلج ارب ممکن است علائم شامل سفتی بازو باشند که در آن بازو به سمت داخل چرخیده و مچ دست به طور کامل خم شده باشد و انگشت‌ها صاف قرار داشته باشند. این موقعیت وضعی معمولاً «دست پیشخدمت» نامیده میشود زیرا مشابه موقعیت وضعی دست یک پیشخدمت است که هنگام سرو غذا دست خود را به سمت عقب نگه می‌دارد.
اگر سایر اعصاب آسیب ببینند، مانند وضعیت فلج گلوبال یا فلج کامل، وضعیت بازو متفاوت خواهد بود. گاهی اوقات انگشتان و دست می‌توانند حتی در مواقعی که بازو حرکت محدودی دارد، حرکت کنند اینکه درد وجود دارد یا خیر، میزان دردی که تجربه میشود و دامنه حرکت، به میزان آسیب عصبی بستگی خواهد داشت.
آسیب شبکه بازویی چگونه تشخیص داده میشود؟
آسیبهای شبکه بازویی اغلب در بدو تولد مشخص هستند؛ زیرا بازوی نوزاد لنگ، انعطاف ناپذیر و به شکل غیر معمولی سخت است. تشخیص آسیب دیدگی معمولاً به معاینه دقیق جسمانی توسط یک متخصص نیاز دارد تا مشخص شود که کدام اعصاب تحت تاثیر آسیب دیدگی قرار گرفتهاند و شدت آسیب چقدر است. این معاینه معمولاً شامل بررسی و مشاهده فیزیکی بازو خواهد بود و ممکن است چندین بار در طول چند ماه برای ارزیابی بهبودی عضلات و اعصاب تکرار شود. گاهی اوقات ممکن است آزمایشهای ویژهای به عنوان بخشی از معاینه انجام گیرد؛ مانند آزمایش الکترومیوگرافی (EMG) که میزان صدمات عضلانی ناشی از آسیب عصبی را نشان میدهد. ممکن است برای تعیین این که سیگنالهای عصبی تا چه مسافتی توسط اعصاب منتقل میشوند از یک مطالعه هدایت عصبی (NCS) استفاده شود. همچنین ممکن است برای ارزیابی آسیبهای وارده به اعصاب یا بررسی موقعیت وضعی مفصل شانه که ممکن است تحت تأثیر ضعف عضلانی قرار گرفته باشد، اسکنهای دیگری نیز انجام شود.
برخی از بیمارستان‌های کودکان برای تشخیص و درمان کودکان دچار آسیبهای شبکه بازویی، یک رویکرد تیمی را ارائه می‌کنند. ممکن است متخصصان این تیم شامل پزشکان، جراحان ارتوپدی و فیزیوتراپیست‌ها باشند. اگر آسیب عصبی به قدری گسترده باشد که بهبودی آن دشوار شود، ممکن است به عمل جراحی احتیاج باشد. احتمالاً فیزیوتراپی بخشی از برنامه درمانی خواهد بود؛ خواه کودک تحت عمل جراحی قرار بگیرد، خواه قرار نگیرد. اگر در طول مدتی که اعصاب در حال رشد مجدد یا ترمیم هستند، مغز چگونگی عملکرد دست و بازو را فراموش کند؛ ممکن است ریداکشن حسی نیز در برنامه درمانی گنجانده شود. به دنبال درمان بودن در سریع‌ترین زمان ممکن و ادامه یافتن مراقبت‌ها توسط متخصصان آسیب شبکه بازویی، میتواند باعث ایجاد تحول بزرگی در کمک به کودک در استفاده از بازو شود.
اهداف فیزیوتراپی فلج ارب
برای تمام کودکانی که آسیب شبکه بازویی در آنها تشخیص داده شده است، فیزیوتراپیست یک شریک و عضو خانواده است. فیزیوتراپی باید در اسرع وقت پس از تشخیص آسیب دیدگی یا جراحی و قبل از ایجاد سفتی مفصل یا تنگی عضله آغاز شود. فیزیوتراپیست موارد زیر را برای کودک شما انجام خواهد داد:
- شناسایی ضعف عضلات و کار کردن با کودک برای قوی و انعطاف پذیر نگه داشتن عضلات
- کمک به کاهش یا پیشگیری از انقباضات عضلانی یا مفصلی (سفت شدن یا خشک شدن عضله یا مفصل) و تغییر شکل در آنها
- تشویق کودک به تحرک و داشتن عملکرد
حتی در صورت عدم نیاز به جراحی ممکن است لازم باشد در حین رشد مجدد یا بهبود اعصاب پس از آسیب دیدگی، فیزیوتراپی هفته‌ها و حتی ماه‌ها ادامه پیدا کند. هر برنامه درمانی متناسب با نیازهای کودک و با استفاده از رویکرد خانواده محور برای مراقبت طراحی میشود.
مراحل فیزیوتراپی
ارزیابی
در ابتدا فیزیوتراپیست کودک شما ارزیابی و معاینه کاملی انجام میدهد که شامل بررسی دقیق سابقه تولد و رشد کودک است. درمانگر برای تعیین عملکرد بازوی کودک شما، آزمایشهای خاصی انجام میدهد. به عنوان مثال وادار کردن کودک به نزدیک کردن دستهای خود به یکدیگر، گرفتن یک اسباب بازی یا استفاده از دست‌ها برای پشتیبانی از خود یا خزیدن روی شکم. فیزیوتراپیست برای تعیین اینکه آیا بخشی از احساسات و لامسه بازو از بین رفته است یا خیر، حس بازو را آزمایش میکند و خانواده کودک را درباره محافظت از کودک در مقابل آسیب دیدگی‌ها در دوره‌ای که ممکن است کودک درد را احساس نکند، آموزش میدهد. فیزیوتراپیست‌ها از اهمیت رسیدگی به نیازهای کودک با رویکرد تیمی کاملا آگاه هستند. درمانگر شما مراقبت‌های بهداشتی انجام شده را مرور کرده و در صورت لزوم کودک را برای انجام بررسی‌های بیشتر ارجاع میدهد.
درمان
فیزیوتراپیست‌ها برای پیشگیری یا کاهش انقباضات مفصل، حفظ یا بهبود قدرت عضلانی، نگه داشتن اسباب بازی‌ها یا انجام فعالیت‌هایی به منظور پیشرفت حرکت و بازی کردن، با کودک دچار آسیب شبکه بازویی کار می‌کنند و برای افزایش مشارکت ابتدا در خانواده و سپس در جامعه فعالیت‌های روزمره را افزایش می‌دهند. ممکن است درمان شامل موارد زیر باشد:
آموزش نگه داشتن و حمل کردن کودک خود و بازی کردن با او
فیزیوتراپیست شما درباره پوزیشن‌های مناسب هنگام نگه داشتن یا حمل کودک، به شما توصیه‌هایی میکند تا دست کودک شما آویزان نشود. فیزیوتراپیست شما همچنین برای قرار دادن کودک روی شکم یا کمر به منظور بازی کردن بدون آسیب دیدن بازو، ایده‌هایی را به شما ارائه میکند.
پیشگیری از آسیب دیدگی
فیزیوتراپیست شما همچنین آسیبهای احتمالی که ممکن است بدون گریه کردن کودک رخ دهند را برای شما توضیح خواهد داد؛ چرا که اگر لامسه و احساسات بازو کاهش یافته یا محدود شده باشند، کودک نمی‌تواند درد را احساس کند.
کشش فعال و غیرفعال
فیزیوتراپیست شما در انجام کشش‌های آرام برای افزایش انعطاف پذیری مفصل (دامنه حرکت) و پیشگیری یا کاهش انقباضات (سفت شدن) بازو به شما و کودک شما کمک میکند.
بهبود قدرت
فیزیوتراپیست شما فعالیت‌های ورزشی و بازی‌هایی را به شما و کودک شما آموزش میدهد تا قدرت بازو را حفظ کرده یا آن را افزایش دهید. درمانگر شما بازی‌ها و وظایف سرگرم کننده‌ای که بدون وادار کردن کودک به کار سخت باعث افزایش قدرت میشوند را شناسایی میکند. همان طور که کودک شما رشد میکند و بهبود پیدا میکند، فیزیوتراپیست شما بازی‌های جدید و فعالیت‌های جدیدی که به افزایش قدرت در بازو و دست‌ها کمک می‌کنند را شناسایی خواهد کرد.
استفاده از ابزارها
ممکن است فیزیوتراپیست شما از تکنیک‌های مداخله‌ای (ابزارها) مختلف برای بهبود عملکرد عضلات و حرکت استفاده کند. گاهی اوقات برای تحریک ملایم ارسال سیگنالهای عصبی به عضلات از تحریک الکتریکی استفاده میشود.
همچنین می‌توان در نواحی عضلانی خاص از چسب انعطاف پذیر استفاده کرد تا به شما کمک کند حرکت عضلانی را به درستی انجام داده یا شل کردن عضله را افزایش دهید. ممکن است از حرکت درمانی ناشی از محدودیت (CI MT) روی بازویی که دچار آسیب دیدگی نشده است، استفاده شود تا به تدریج استفاده از آن محدود شده و کودک به استفاده از بازوی آسیب دیده ترغیب شود. ممکن است یک جلسه فیزیوتراپی سرگرم کننده در استخر به کشش و تقویت عضلات و مفاصل کمک کند. تکرار آموزش بازوی آسیب دیده، استفاده از وظایف و کارهای مناسب سن کودک مانند نقاشی انگشتی، برج سازی یا برداشتن و خوردن تکه‌های کوچک غذا، توصیه میشود. متخصص فیزیوتراپی شما برای توصیه بهترین روش‌های درمانی مناسب برای کودک شما با سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی همکاری خواهد کرد .
بهبود مهارت‌های رشد
فیزیوتراپیست به کودک شما کمک میکند تا مهارت‌های حرکتی مانند قرار دادن وزن کودک روی بازوی آسیب دیده، بلند شدن با تکیه کردن بر بازو و سینه خیز رفتن را بیاموزد. فیزیوتراپیست شما یک برنامه مراقبت بهداشتی سفارشی مخصوص کودک شما را ارائه میکند که بر اساس نیازهای خاص او تهیه شده است.
تقویت تناسب اندام و آمادگی جسمانی
فیزیوتراپیست شما به شما کمک میکند تا تمرینات ورزشی، رژیم غذایی و مشارکت‌های اجتماعی که در تمام دوران کودکی باعث سلامتی میشوند را مشخص کنید. فیزیوتراپیست شما برای مشخص کردن هرگونه سازگاری احتمالی مورد نیاز، به کار کردن با شما و کودک شما ادامه خواهد داد تا کودک شما بتواند به طور کامل در زندگی خانوادگی و اجتماعی مشارکت داشته باشد.
ممکن است فیزیوتراپی در خانه یا مکان‌های دیگری مانند بیمارستان، مراکز اجتماعی، مدارس یا کلینیک‌های سرپایی ارائه شود. فیزیوتراپی بسته به شدت آسیب شبکه بازویی و نیازهای کودک ادامه پیدا میکند و میتواند با افزایش سن کودک بسیار متفاوت باشد. فیزیوتراپیست شما برای پرداختن به نیازهای کودک شما مانند تغییر اولویت‌های درمانی، با سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی (به عنوان مثال کار درمانگران و پزشکان) همکاری میکند.
هیدروتراپی (آب درمانی)
هیدروتراپی که اغلب به عنوان شکلی از فیزیوتراپی به کار می‌رود میتواند برای نوزادانی که دچار صدمات جسمانی در بدو تولد مانند فلج ارب و فلج مغزی هستند، به کار برود. زیرا یک محیط ضد جاذبه، فشار را از روی سیستم اسکلتی عضلانی برمی‌دارد و به کودکان آسیب دیده اجازه میدهد تا با درد کمتری حرکت کنند و به همین دلیل برای ایجاد قدرت در گروه‌های عضلانی مرتبط با آسیب دیدگی مفید است . علاوه بر این، آب درمانی باعث بهبود حرکات طبیعی در بازوی آسیب دیده میشود و در عین حال عضلات را تقویت کرده و اسپاسم عضلانی را کاهش میدهد.
آب درمانی نوعی روش درمانی است که به طور گسترده در میان عموم پذیرفته شده است و برای انواع اختلالات، آسیب‌ها و بیماری‌ها از جمله سرطان، رگ به رگ شدگی، شکستگی استخوان و غیره به کار می‌رود. آب درمانی در کنار تشویق فرد به حرکت کردن و ایجاد یک محیط ضد جاذبه، درد و فشار وارده به ناحیه آسیب دیده را کاهش میدهد.
کاردرمانی
معمولاً پس از عمل جراحی یا برای افرادی که آسیب درازمدت دیده‌اند، کاردرمانی انجام میشود. یک متخصص کاردرمانی از نزدیک با کودکان مبتلا به فلج ارب کار میکند و به آنها کمک میکند تا با انجام فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، بستن بند کفش، بازی کردن، نقاشی کردن و غیره کنار بیایند و در برخی موارد ممکن است کودکان مبتلا به فلج ارب برای کمک در انجام موفقیت‌آمیز فعالیت‌های روزمره به تجهیزات ویژهای نیاز داشته باشند.
آیا می‌توان از این آسیب یا بیماری جلوگیری کرد؟
تمام زنان باردار باید به دنبال مراقبت‌های پیش از بارداری مناسب از جمله آزمایش دیابت بارداری باشند. احتمال بزرگتر بودن بدن نوزاد در زنان مبتلا به دیابت بارداری بسیار بیشتر است. هرچه کودک بزرگتر باشد، احتمال آسیب دیدن شبکه بازویی در هنگام زایمان بیشتر میشود. دریافت مراقبت‌های دقیق در هنگام زایمان و تولد کودک بسیار مهم است. موقعیت وضعی خاص مادر در هنگام زایمان میتواند عبور کودک از کانال زایمان را بهبود ببخشد. ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی میتواند مفیدترین موقعیت‌های وضعی را توصیه کند. استفاده از تجهیزات به منظور تسهیل زایمان نیز با خطر آسیب شبکه بازویی همراه است. برخی از گروه‌های حامی والدین توصیه می‌کنند که اگر مادر دارای عوامل خطر مرتبط با آسیب شبکه بازویی است، خانواده‌ها محیط زایمان را در نظر بگیرند. یک مرکز زایمان با توانایی سازگاری سریع با موقعیت‌ها و عوارض خطرناک میتواند از دیستوکیای شانه (آسیب دیدگی که هنگامی رخ میدهد که شانه کودک در کانال زایمان خم شود) جلوگیری کند یا آن را کاهش دهد. داشتن یک زایمان دشوار و دیستوکیای شانه در هنگام تولد یک نوزاد، میتواند احتمال آسیب شبکه بازویی در نوزاد بعدی را افزایش دهد. والدین آینده نگر باید درباره تجربیات زایمان قبلی خود با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنند تا برنامه‌ای قدرتمند برای زایمان تهیه کنند که خطر بروز آسیب را به حداقل برساند.