فیزیوتراپی برای ضایعه نخاعی بسته به شدت آسیب و محل آن متفاوت است. دامنه وسیعی از دسته‌بندی‌های آسیب‌های نخاعی وجود دارند. بنابراین مهم است که برای تنظیم یک برنامه ورزشی خصوصی برای آسیب دیدگی خود به یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید. فیزیوتراپیست هر یک از توانایی‌های جسمی شما را تجزیه و تحلیل کرده و یک برنامه توانبخشی صحیح برای شما ایجاد می‌کند.
گاهی اوقات افراد قبل از تحقق کامل اهداف درمانی خود از بیمارستان مرخص می‌شوند. درچنین مواردی توانبخشی کم و تدریجی می‌تواند مناسب باشد. هنگامی که از نظر پزشکی ثبات پیدا کردید، فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند هماهنگی و تطابق لازم در محیط زندگی شما را فراهم کنند.
اگر برای مدت زمانی طولانی یا حتی چندین سال با آسیب دیدگی خود زندگی کرده‌اید ممکن است به توان بخشی پیشرفته و مرحله‌ای احتیاج داشته باشید؛ زیرا ممکن است به دلیل بیماری یا روند طبیعی پیری، وضعیت شما تغییر کرده باشد.
ضایعه نخاعی چیست؟
آسیب نخاعی می‌تواند نتیجه وارد شدن یک نیروی ناگهانی و آسیب‌زا به ریسمان نخاعی باشد که منجر به شکستگی یا دررفتگی مهره‌ها و آسیب نخاع می‌شود. ضایعه نخاعی همچنین می‌تواند به دلیل بیماری‌هایی مانند تومور نخاعی میلیت عرضی یا فلج اطفال باشد.
بسیاری از آسیب‌های نخاعی باعث قطع شدن کامل آن می‌شوند اما وارد شدن آسیب به مهره‌ها باعث فشرده شدن نخاع می‌شود. آسیب‌های نخاعی بسته به میزان آسیب وارد شده به نخاع با عناوین ضایعه کامل یا غیر کامل دسته بندی می‌شوند.
ضایعات ناقص ریسمان نخاعی
یک پارگی ناقص یا جراحت غیر کامل که منجر به آسیب جزئی نخاع می‌شود و با درجات ناچیزی از آسیب s4-5 همراه است، کمترین میزان آسیب به سطح عصبی را به همراه دارد. این ضایعه منجر به سطوح مختلف ضعف و تغییر احساسات زیر سطح ناحیه آسیب دیدگی می‌شود. ممکن است یک طرف بدن بیشتر از طرف دیگر تحت تاثیر آسیب‌دیدگی قرار بگیرد و علائم مختلفی در هر دو طرف بدن وجود خواهد داشت. آسیب‌های ریسمان نخاعی در افراد مختلف بسته به آسیب وارده به فیبرهای عصبی بسیار متفاوت است.
آسیب کامل ریسمان نخاعی
آسیب معمولاً دائمی به ریسمان نخاعی که باعث از بین رفتن کامل عملکرد زیر سطح آسیب دیدگی می‌شود و شامل پایین‌ترین سطوح عصبی s4-5 است، آسیب کامل ریسمان نخاعی قلمداد می‌شود.
توانبخشی ضایعه نخاعی
توانبخشی برای صدمات ناقص ریسمان نخاعی می‌تواند به مدت چندین سال پس از شروع اولیه، مفید باشد. فیزیوتراپیست‌ها برای درمان، مدیریت و توانبخشی آسیب‌های نخاعی در هرمرحله، خدمات مختلفی ارائه می‌کنند، پزشکان می‌توانند با همکاری نزدیک با اعضای خانواده، درمان فرد برای دستیابی به حداکثر پتانسیل‌ها را هماهنگ کنند.
فیزیوتراپی
هر فرد مبتلا به آسیب ریسمان نخاعی، بسته به سطح و میزان آسیب نخاعی خود با علائم و نیازهای مختلفی مواجه می‌شود. هر فرد توسط درمانگر خود ارزیابی خواهد شد و درمانی متناسب با نیازها و اهداف درمانی خود دریافت خواهد کرد. برخی از درمان‌های فیزیوتراپی که ما ارائه می‌کنیم می‌توانند به موارد زیر کمک کنند:
- افزایش قدرت عضلانی از طریق ورزش‌های تقویتی و آماده سازی
- بهبود تعادل و تحرک از طریق ارزیابی وسایل کمکی مختلف برای حرکت و نشستن و آموزش مجدد موقعیت وضعی
- افزایش احساسات از طریق تحریک حسی
- کاهش سفتی عضلات، اسپاسم‌های عضلانی و درد ازطریق برنامه‌های کششی
- کاهش خطر افتادن و سقوط از طریق کار کردن روی تعادل، آموزش مجدد راه رفتن و تمرین
- درمان و مدیریت قفسه سینه و سیستم تنفسی از طریق مشاوره، آموزش مدیریت عفونت‌ها و تمرینات ورزشی برای بهبود تنفس
- افزایش استقلال و کیفیت زندگی از طریق مدیریت موقعیت وضعی در تخت خواب و هنگام نشستن
- آموزش تکنیک‌هایی برای انتقال از سطح پایه به سطوح پیشرفته
- تمرین کردن و حل مشکلات مربوط به مهارت‌های صندلی چرخدار در اصلاحات محیط خانه
- ارائه آموزش SCI انفرادی
- دسترسی به تحریک الکتریکی عملکردی (FES) و شناسایی ابزارهای مناسب
- کار کردن روی آموزش راه رفتن
تحریک الکتریکی عملکردی
تحریک الکتریکی عملکردی (FES) نوعی درمان است که از اعمال پالس‌های کوتاه الکتریکی از طریق الکترود به عضلات ضعیف یا فلج شده برای کمک به بهبود یا بازیابی عملکرد استفاده می‌کند. اگرچه این روش درمانی چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ اما برخی از ارائه‌دهندگان از این روش درمانی برای کمک به تمریناتی که به بهبود عملکرد قلب و ریه و همچنین عملکرد مثانه و روده کمک می‌کنند و باعث افزایش تحرک می‌شوند، استفاده می‌کنند.
فعالیت جسمانی برای ضایعات نخاعی
شما بسته به محل آسیب دیدگی و میزان ناتوانی خود، در انواع فعالیت‌های بدنی شرکت خواهید جست. در اینجا برخی از انواع تمریناتی که می‌توانید انتظار داشته باشید در برنامه فیزیوتراپی برای ضایعه نخاعی وجود داشته باشند، آمده است:
تمرینات هوازی
قلب، پرکارترین عضله بدن است و ورزش‌های هوازی به سلامتی آن کمک می‌کنند. چرا به قلب سالم احتیاج داریم؟ زیرا قلب وظیفه پمپاژ خون در سراسر بدن ما را برعهده دارد. خون سرشار از مواد مغذی و اکسیژن است که به اندام‌های ما انرژی می‌بخشد و عملکرد صحیح آنها را حفظ می‌کند.
عملکرد ضعیف قلب به معنای کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون است. در صورت عدم گردش خون کافی در بدن، سیستم‌های اصلی و ارگان‌های بدن ما از کار می‌افتند.
یکی دیگر از مزایای ورزش‌های هوازی، تنظیم وزن بدن است. اگر به دلیل کاهش تحرک دچار افزایش وزن شده باشید، ورزش‌های هوازی به شما کمک می‌کنند تا کالری اضافه را به سرعت بسوزانید. اگر وابسته به ویلچر هستید و برای انجام ورزش‌های هوازی به ایده‌های جدید احتیاج دارید، ویدیو زیر را تماشا کنید.
ورزش‌های قدرتی
نتیجه اصلی آسیب به ریسمان نخاعی، کاهش فعالیت بدن است که باعث کوچک‌تر شدن و ضعیف‌تر شدن عضلات می‌شود.
حتی در صورت فلج شدن، حفظ شکل و فرم عضلات برای تسهیل تحرک اهمیت بسیاری دارد. صرف نظر از میزان آسیب دیدگی خود باید بدانید که تمرینات قدرتی به شما کمک می‌کنند تا انجام فعالیت‌های روزمره را آسان‌تر کرده و بتوانید استقلال خود را بازیابی کنید.
به عنوان مثال عضلات شکم قوی برای نشستن، ایستادن و تعادل در راه رفتن ضرورت دارند. در حالی که عضلات بازوی قوی می‌توانند به شما کمک کنند تا روی صندلی چرخ دار خود حرکت کنید.
تمرینات انعطاف پذیری
ایجاد و افزایش انعطاف پذیری می‌تواند به جلوگیری از اسپاستیسیته پس از آسیب نخاعی کمک کند. اسپاستیسیته زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات شما منقبض شده و باعث سفتی و اسپاسم شوند. آسیب نخاعی از ایجاد ارتباط صحیح بین مغز و بدن جلوگیری می‌کند. در این وضعیت مغز نمی‌تواند دستور شل شدن را به عضلات شما ارسال کند. با کشش مکرر و گسترش دامنه حرکتی، هنگامی که عضلات شما تحریک می‌شوند انقباض زیادی پیدا نمی‌کنند.
مزایای کشش می‌تواند برای ساعت‌ها ادامه داشته باشد و شما می‌توانید با کشش منظمو سوانح کمتر و درد کمتری را تجربه کنید. ماهیچه‌هایی که به خوبی کشش پیدا کرده باشند، می‌توانند فشار بیشتری را تحمل کنند و به راحتی به دامنه حرکتی کامل دست پیدا کنند که انجام هر فعالیتی را بسیار آسان‌تر می‌کند.
درمان مبتنی بر فعالیت
درمان مبتنی بر فعالیت بر مبنای انجام تکراری فعالیت‌ها زیر سطح ناحیه آسیب دیده به منظور تقویت شکل پذیری عصبی – عضلانی است.
شکل پذیری تا حد زیادی متکی بر مدارهای عصبی که از آسیب‌دیدگی جان سالم به در برده‌اند و توانایی انطباق پذیری آنها است.
آموزش مبتنی بر فعالیت، مستلزم آموزش مجدد بدن از طریق فعالیت‌های خاص و تمرین‌های تکراری است. آموزش حیوانات و انسان‌ها هر دو نشان می‌دهند که انجام فیزیوتراپی شدید مبتنی بر فعالیت، توانبخشی SCI را افزایش می‌دهد.
آموزش راه رفتن
آموزش راه رفتن نوعی درمان مبتنی بر فعالیت است که بر بهبود مهارت راه رفتن متمرکز شده است. آموزش راه رفتن بخشی از فیزیوتراپی است که افرادی که دچار فلج ناقص هستند، بیشتر از آن بهره می‌برند. چرا؟ زیرا افراد دچار فلج ناقص از قبل، از تحرک کامل بالاتنه و برخی از عملکردهای حسی حرکتی در پایین تنه خود برخوردار هستند.
این بیماران می‌توانند با استفاده از تجهیزات پشتیبانی مانند واکر، عصا، میله‌های موازی و بریس‌ها به تدریج نحوه جابجایی وزن خود و حفظ تعادل را یاد بگیرند.
آموزش راه رفتن می‌تواند شامل رفتن به استخر نیز باشد. شناور شدن در آب به شما کمک می‌کند تا فشار وزنی که به استخوان‌ها، مفاصل و عضلات شما وارد می‌شود کاهش پیدا کند. با این کار می‌توانید روی تکنیک‌های کامل سازی مهارت راه رفتن خود تمرکز کنید.
برنامه‌های تمرین خانگی ساختار یافته
شما می‌توانید با برنامه‌های تمرینی خانگی، راه رفتن خود را بهبود ببخشید. این برنامه‌ها به ترغیب شما به تکرار زیاد تمرینات مختلف جسمانی از جمله تمرینات پا و شکم که برای یادگیری نحوه راه رفتن پس از توان یابی SCI بسیار مهم هستند، کمک می‌کنند. تکرار، ماهیت فیزیوتراپی برای بهبود ضایعات نخاعی است و بهترین برنامه‌های ورزش خانگی در راستای تحقق این امر به شما کمک می‌کنند.
کاردرمانی
هدف از کار درمانی بهبود زمینه‌های مراقبت شخصی، کار یا فعالیت‌های اوقات فراغت است که انجام آنها دشوار شده است. این هدف را می‌توان از طرق زیر محقق کرد:
- فعالیت‌های عملکردی به صورت مستقل یا گروهی
- ارزیابی عملکرد در محیط خانه و برطرف کردن نیاز به تجهیزات، انطباقات یا توانبخشی بیشتر
- مهارت‌های اجتماعی: کار کردن روی مدیریت زندگی در جامعه (مهارت‌های صندلی چرخدار و غیره) از طریق رفتن به فروشگاه‌ها/ بارها/ منزل دوستان
- درمان دست از جمله آتل زدن و برنامه‌های ورزشی
- ارزیابی تنظیم صندلی چرخدار
- مشاوره و مدیریت برای کاهش فشار از طریق موقعیت وضعی در هنگام خواب و تنظیمات صندلی برای نشستن
- مدیریت و آموزش برای کمک به شما در هماهنگی یافتن و مدیریت احساسات تغییر یافته
- توانبخشی شغلی
- جستجوی سرگرمی‌ها و فعالیت‌های اوقات فراغت جدید و قدیمی با استفاده از صندلی چرخدار
ارتزها
کار کردن متخصص ارتوپدی همراه با تیم درمانی ضایعات نخاعی می‌تواند به طراحی و نصب ارتزهای مناسب به بهترین شکل و به نحوی که مکمل درمان و توانبخشی شما باشد، بیانجامد. این ارتزها شامل موارد زیر هستند:
- ارتزهایی برای پیشگیری از افتادگی پا و کمک به راه رفتن
- آتل‌های استراحت شبانه و روزانه برای حفظ تراز بدن و جلوگیری از انقباضات
- کفی‌های کفش برای بهبود همترازی، آگاهی از موقعیت وضعی پا و راه رفتن
- تغییرات کفش برای کمک به اختلاف طول پا، همترازی و بهبود تحرک
- تجهیزات پشتیبانی سفارشی برای ستون فقرات
نوروفیزیولوژی
پس از یک آسیب یا بیماری، کنارآمدن با تغییرات ناگهانی در تحرک، زندگی اجتماعی و سبک زندگی کلی برای اغلب افراد دشوار است. متخصصین نوروفیزیولوژی بالینی می‌توانند در موارد زیر به شما کمک کنند:
- ارزیابی دقیق عملکرد مراجع به ویژه وضعیت شناختی، رفتاری و عاطفی آنها
- ارائه مشاوره، آموزش و نظارت به عملکرد سایر افراد مانند متخصصان، خانواده و مراقبان
- مدیریت و مشاوره برای تغییر روحیات
گفتار درمانی و زبان درمانی
اغلب در صدمات ناقص نخاع، مشکلات در گفتار و بلع ایجاد نمی‌شوند اما بروز این مشکلات به سطح آسیب دیدگی بستگی دارد. مشکل در مکاتبه و ارتباطات غیر کلامی اغلب در آسیب ریسمان نخاعی تجربه می‌شود. در این صورت متخصصان گفتار درمانی می‌توانند در موارد زیر به شما کمک کنند:
- مشاوره و درمان در رابطه با ابزارهای نوشتن و وسایل ارتباطی
- درمان در مرکز درمانی یا در خانه شما
- کمک به ارتباطات نوشتاری از جمله تجهیزات تطبیقی
