مفصل ران در بین بخش کروی سر استخوان ران و حفره استابولوم (حفره حقهای) و غضروف لابروم قرار دارد. برای حفظ ثبات و پایداری این مفصل، عضلات محکم، کپسول مفصلی و رباط ایسکیوفمورال نقش مهمی ایفا میکنند.
دیسپلازی یا دررفتگی مفصل ران میتواند مادرزادی باشد یا ناشی از آسیب و ضربه باشد. دررفتگی ناشی از آسیب و ضربه به عنوان یک مورد اورژانسی محسوب میشود. در این حالت، دررفتگی مفصل ران به دلیل وارد آمدن فشار زیاد ناشی از آسیبهای شدید یا شکستگی رخ میدهد (مگر اینکه مفصل لگن از جنس پروتز باشد). دررفتگی لگن بسیار دردناک است. تشخیص سریع و دقیق دررفتگی لگن در کودکان میتواند منجر به کاهش آسیبهای ناشی از این حادثه شود.
درمان سریع و به موقع دررفتگی لگن باعث افزایش احتمال بهبودی میشود. کودکانی که برای درمان دررفتگی مفصل ران تحت معالجه قرار میگیرند تا زمان پایان رشد استخوانها، بایستی به طور منظم توسط پزشک معاینه شوند تا از بهبودی اطمینان حاصل شود. در برخی از مواقع پس از درمان دیسپلازی مفصل ران، امکان دارد که پس از چند سال دوباره دررفتگی ایجاد شود. در این حالت به روشهای درمانی تکمیلی نیاز است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره درمان دررفتگی لگن در کودکان و یا رزرو نوبت در کلینیک سلامت امید میتوانید شماره تلفنهای ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۱ – ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۷ – ۰۲۱۶۶۰۱۴۱۵۸ تماس حاصل فرمایید.
دیسپلازی مفصل ران یا دررفتگی لگن چگونه ایجاد میشود؟
اصطلاح دررفتگی لگن کودکان در ارتباط با بسیاری از ناهنجاریهای لگن که در زمان تولد یا در دوران کودکی ایجاد میشوند استفاده میشود.
در یک مفصل سالم لگن، سر استخوان ران در قسمت حفره استابولوم به مفصل لگن وصل میشود و به طور آزاد در حفره استخوان لگن حرکت میکند. غضروف به عنوان بافت نرم محافظ، از استخوانها محافظت میکند و باعث کاهش اصطکاک مفاصل در زمان حرکت میشود. در اثر اختلال در هر یک از این موارد دررفتگی لگن در کودکان ایجاد میشود. عارضههای مرتبط با دررفتگی لگن عبارتند از :
- دررفتگی مفصل ران : در این حالت بین غضروف توپی استخوان ران و غضروف حفره استخوان لگن تماسی وجود ندارد.
- دررفتگی کامل مفصل ران : در این حالت سر استخوان ران به راحتی از حفره استخوان لگن خارج میشود.
- دررفتگی ناقص مفصل ران : در این نوع دررفتگی، بین غضروف توپی استخوان ران و حفره استخوان لگن تماس وجود دارد، ولی توپی استخوان ران به طور کامل در حفره استخوان لگن قرار نمیگیرد.
- هیپ دیسپلازی مادرزادی : در این حالت در توپی استخوان ران، حفره استخوان لگن یا در هر دو مورد ناهنجاری وجود دارد.
دلایل دررفتگی لگن کودکان
عوامل ژنتیکی نقش بسیار مهمی در ایجاد دررفتگی لگن دارند. احتمال ایجاد دررفتگی لگن کودکان در زمان تولد در حدود یک در هزار میباشد. در صورتی که یکی از والدین در دوران کودکی دچار دررفتگی لگن شده باشد، احتمال دررفتگی لگن در فرزندِ این شخص (در مقایسه با والدینی که سابقه این عارضه را نداشته باشند) تا ۱۲ درصد افزایش پیدا میکند. همچنین احتمال دررفتگی لگن در کودکی که برادر یا خواهرش دچار دررفتگی لگن هستند تا ۶ درصد افزایش پیدا میکند. حتی در میان کودکانی که از لحاظ ژنتیکی در معرض این عارضه قرار ندارند، احتمال بروز دررفتگی لگن در کودکانی که فرزند اول خانواده باشند بیشتر است.
عوامل دیگری که بر دررفتگی مفصل ران تأثیر دارند عبارتند از :
- ناهنجاریهای مرتبط با شکلگیری استخوان : کجی گردن (تورتیکولی) و انحراف پنجه پا به سمت داخل (متاتارتوس ادکتوس) معمولاً در اثر کوچک بودن رحم ایجاد میشوند. در صورت بروز این عارضهها پزشک بایستی از وجود دررفتگی مفصل ران اطمینان حاصل کند.
- زایمان بریچ : این حالت زمانی ایجاد میشود که نوزاد با پا یا باسن از رحم خارج میشود. کودکانی که با زایمان بریچ به دنیا میآیند ۱۰ برابر بیشتر نسبت به کودکانی که در حالت طبیعی به دنیا میآیند در معرض دیسپلازی مفصل ران قرار دارند.
- سایر عوامل : دررفتگی لگن در دختران بیشتر از پسران ایجاد میشود و همچنین در بیشتر مواقع در ران پای چپ بروز میکند. البته امکان دارد این عارضه در هر دو ران نیز ایجاد شود.
نشانههای دررفتگی لگن
نشانههای متداول دررفتگی لگن شامل موارد زیر میباشند:
- امکان دارد پا در سمتی که دررفتگی لگن ایجاد شده است، کوتاهتر به نظر برسد.
- ممکن است پا در سمتی که دررفتگی لگن ایجاد شده است، به سمت خارج منحرف بشود.
- امکان دارد چینهای ناحیه باسن یا ران در یک طرف بدن در مقایسه با طرف دیگر بدن متفاوت باشند.
- ممکن است فضای بین پاها بیشتر از حد طبیعی به نظر برسد.
در صورتی که رباطهای لگن کودک دچار کشیدگی شوند یا وضعیت قرارگیری پاهای کودک به گونهای باشد که سر استخوان ران از حفره استخوان لگن خارج بشود، احتمال دررفتگی لگن افزایش پیدا میکند.
تشخیص دررفتگی لگن کودکان
در صورتی که دررفتگی لگن در زمان تولد وجود داشته باشد، پزشک به کمک معاینه نوزاد میتواند عارضه را تشخیص دهد. در زمان معاینه، پزشک به آرامی ران نوزاد را در جهات مختلف حرکت میدهد. در صورت دررفتگی مفصل ران، امکان دارد صدای غیرطبیعی در مفصل ران شنیده شود.
در مواردی که دررفتگی خفیفتر باشد، عارضه تا زمان دوران کودکی تشخیص داده نخواهد شد. در این حالت تشخیص دررفتگی در زمان معاینه و بررسی ثبات استخوان لگن انجام خواهد شد. نشانههای شایع دررفتگی لگن شامل موارد زیر میباشند:
- نامساوی بودن طول پا در سمت آسیبدیده لگن
- لنگیدن پا
- راه رفتن اردکی (این حالت نشاندهنده وجود آسیبدیدگی در هر دو پا میباشد)
- محدودیت دامنه حرکتی
جهت تشخیص دررفتگی مفصل ران در کودکان بالای ۴ تا ۶ ماه، متخصص ارتوپدی از سونوگرافی استفاده میکند. سونوگرافی نسبت به تصویربرداری با اشعه ایکس دارای مزیت قابل توجهی میباشد؛ زیرا در سونوگرافی، تصویربرداری در زمان حرکت استخوان ران امکانپذیر است. همچنین سونوگرافی خطری برای بیمار به همراه ندارد چرا که در این روش از تشعشعات زیانآور استفاده نمیشود.
روشهای گوناگون درمان دیسپلازی مفصل ران
درمان زودهنگام دیسپلازی مفصل ران جهت بهبود عارضه ضروری میباشد. حفره استابولوم و سر استخوان ران جهت رشد طبیعی مفصل لگن به یکدیگر وابسته هستند. اگر سر استخوان ران به درستی در حفره استخوان لگن قرار نگیرد، امکان دارد حفره استخوان لگن پهن و صاف شده و توانایی محافظت از سر استخوان ران را نداشته باشد و در نهایت باعث رشد غیرطبیعی سر استخوان ران شود.
استفاده از بریس پاولیک هارنس
اولین گزینه مناسب درمانی برای بیماران در سن بالای شش ماه، استفاده از بریس پاولیک هارنس میباشد. این بریس باعث قرارگیری سر استخوان ران در حفره استابولوم میشود و در نتیجه باعث رشد طبیعی مفصل ران میشود.
بریس پاولیک هارنس معمولاً برای مدت سه ماه در تمام طول روز استفاده میشود؛ پس از بهبود مفصل ران امکان دارد به صورت پارهوقت از این بریس استفاده شود. درمان به کمک بریس پاولیک هارنس برای حدود ۸۵ درصد از دررفتگیهای لگن کودکان در سن زیر شش ماه موفقیتآمیز است. پاولیک هارنس بریس نرمی است که برای بیماران بالای شش ماه استفاده میشود.
جا اندازی استخوان
در صورتی که استفاده از پاولیک هارنس تاثیـری در بهبـود عـارضه نداشـته باشد و همـچنین در صورت تشخیص عارضه پس از شش ماهگی، امکان دارد متخصص ارتوپدی از جا اندازی بسته و یا باز استفاده کند. متخصص ارتوپدی از جا اندازی برای هم راستا کردن استخوانها یا قرار دادن استخوانها در محل مورد نظر استفاده میکند. متاسفانه بریس پاولیک هارنس گزینه درمانی مناسبی برای کودکان در سنین بالاتر نمیباشد زیرا در سنین بالاتر، استخوان ران در وضعیتِ دررفته باقی مانده و همراستا کردن آن دشوار میباشد.
جا اندازی بسته
جا اندازی بوسیله متخصص ارتوپد اطفال که در درمان دررفتگی لگن کودکان تخصص دارد انجام میشود. در این روش متخصص ارتوپدی از رادیوگرافی برای مشاهده استخوان ران استفاده میکند و سپس (بدون ایجاد برش) به آرامی استخوان ران را در محل مورد نظر قرار میدهد.
پس از جا اندازی بسته، جهت حفظ راستای مفصل ران و حفره استابولوم، بدن بیمار به مدت ۱۲ هفته در گچ اسپایکا قرار داده میشود. پس از جا اندازی بسته، بایستی بوسیله ام آر آی از مفصل ران تصویربرداری مقطعی انجام شود تا از جا اندازی مفصل ران اطمینان حاصل شود.
جا اندازی باز
معمولاً در صورت تشخیص دررفتگی لگن در کودکان بین ۱۸ ماه تا دو سال و یا در مواردی که جا اندازی بسته تاثیری در بهبودی عارضه نداشته باشد، از جا اندازی باز استفاده میشود.
در این روش، جراح یک برش ایجاد کرده و هر گونه عاملی که از هم راستا کردن مفصل ران جلوگیری میکند (مانند عضلات یا بافتهای نرم) را خارج میکند؛ و سپس سر استخوان ران را در حفره استابولوم قرار میدهد. همچنین امکان دارد جراح از استئوتومی لگن جهت ایجاد برش در استخوان ران یا حفره استابولوم استفاده کند. از این روش معمولاً جهت اصلاح رشد غیر طبیعی استخوانها در کودکان بالای سه یا چهار سال استفاده میشود.
در کلیـه روشهای جا انـدازی، بیمـار در بیـمارستان بسـتری میشود و بایسـتی از بیـهوشی عمـومی استـفاده شود. بـرای انجـام جا اندازی باز در کودکان، بایستی به مدت ۶ تا ۸ هفته از گچ استفاده شود. پس از پایان دوره استفاده از گچ، بیمار بایستی تا زمان تشخیص رشد طبیعی لگن شبها از بریس استفاده کند. در صورتی که پس از جا اندازی باز یا بسته همچنان دررفتگی لگن وجود داشته باشد، استفاده از استئوتومی لگن جهت اصلاح وضعیت اسـتابولوم ضـروری است. در بیـماران جوانتر معمولاً از استئوتومی دگا جهت اصلاح وضعیت و راستای پوشش استخوانی و غضروفی مفصل ران استفاده میشود.
عوارض ناشی از عدم تشخیص و درمان دررفتگی لگن
در صورت عدم درمان دررفتگی لگن در کودکان، امکان ایجاد آرتروز در بزرگسالی وجود دارد. همچنین امکان دارد تغییرات تخریبی که باعث درد مزمن میشوند نیز ایجاد شوند.
برخی از پزشکان بر این باور هستند که بیش از ۵۰ درصد از افراد بزرگسالی که در اثر بروز آرتروز به درمان دررفتگی لگن نیاز دارند، در اثر عدم تشخیص مشکلات مرتبط با لگن در دروان کودکی به این عارضه مبتلا شدهاند.
به ندرت امکان دارد که عوارضی مانند خونریزی، عفونت و مشکلات مرتبط به بیهوشی در اثر جراحی ایجاد شوند. متخصص ارتوپدی کودکان بایستی اطمینان حاصل کند که از بروز عارضههایی مانند نکروز آواسکولار (AVN) جلوگیری شود. در این عارضه سر استخوان ران به میزان کافی خون دریافت نمیکند و در نهایت منجر به رشد غیر طبیعی استخوان میشود.
