درمان کشیدگی تاندون پا با فیزیوتراپی و توانبخشی آشیل

تاندون بافت فیبری است که عضله را در بدن انسان به استخوان وصل می‌کند. نیروهای وارده بر تاندون ممکن است بیش از 5 برابر وزن بدن باشند. در برخی موارد نادر، تاندون‌ها ممکن است پاره شوند. بیماری‌هایی که ممکن است باعث پاره شدن تاندون شوند عبارتند از تزریق استروئید در تاندون، ابتلا به برخی بیماری‌ها نظیر نقرس یا هایپرپاراتیروئید و داشتن گروه خونی O.

اگر تا کنون پاشنه آشیل شما پاره شده باشد می‌دانید که درد آن چقدر شدید است. پارگی تاندون آشیل باعث محدود شدن توانایی شما در راه رفتن، دویدن، بالا رفتن از پله‌ها و انجام کارهای عادی و فعالیت‌های تفریحی می‌شود.

 پارگی تاندون آشیل با این که یک نوع آسیب‌دیدگی نادر است، مشکلی جدی محسوب شده و ممکن است باعث درد شدید و طاقت‌فرسا شده و در صورتی که تحت درمان قرار نگیرد موجب ناتوانی و معلولیت دائمی می‌شود. در صورت ابتلا به پارگی تاندون آشیل شما باید تحت درمان‌های فیزیکی قرار گیرید. متخصص فیزیوتراپی وضعیت شما را بررسی کرده و اقدامات درمانی و تمرینات ورزشی که به بهبود کامل شما کمک می‌کند را ارائه می‌نماید.

 درجه پارگی تاندون آشیل 

پزشک بسته به شدت پارگی تاندون آشیل، توصیه‌های درمانی لازم را به شما ارائه می‌کند. پارگی تاندون دارای سه درجه است که عبارتند از:

• درجه 1: تاندون دچار کشیدگی زیاد می‌شود.
• درجه 2: تاندون به طور جزئی دچار پارگی شده است اما برخی فیبرهای تاندون سالم باقی مانده‌اند.
• درجه 3: تاندون به طور کامل پاره شده است.

ممکن است شما نیاز داشته باشید که بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی تاندون آشیل، پای آسیب‌دیده خود را با استفاده از گچ یا بوت مخصوص، ثابت نگه دارید. این کار به تاندون شما فرصت بهبودی می‌دهد. ممکن است نیاز باشد که شما در این مدت با عصای زیر بغل راه بروید.

پس از حدود 2 تا 4 هفته ثابت نگه داشته پا ممکن است پزشک، انجام فیزیوتراپی را به منظور کمک به بازیابی عملکرد و توانایی‌های حرکتی برای شما تجویز نماید.

 علائم پارگی تاندون آشیل

پارگی تاندون آشیل معمولاً پس از آسیب‌دیدگی‌های ناشی از ضربات ناگهانی به پا و مچ پا اتفاق می‌افتد. اگر شما بپرید و به طور ناگهانی فرود آیید، در یک گودال بیفتید یا با استارت و استپ‌های ناگهانی بدوید ممکن است دچار پارگی تاندون شوید.

معمولاً تاندون آشیل از حدود 6 سانتی‌متر بالای استخوان پاشنه پا، پاره می‌شود. گردش خون در این قسمت ضعیف بوده و بافت‌های فیبری در این قسمت آسیب‌پذیرتر هستند.

اگر تاندون آشیل شما پاره شود معمولاً در قسمت پایین پای خو صدای تق‌تق می‌شنوید و سپس علائم شدید آن را تجربه خواهید کرد. برخی علائم پارگی تاندون آشیل عبارتند از:

• درد در قسمت پایین پا
• تورم در پا و ساق پا
• کبودی و دررفتگی در قسمت پایین پا
• مشکل در راه رفتن و ایستادن روی پا
• ناتوانی در حرکت دادن انگشتان و مچ پا

 پارگی تاندون چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک از شما در مورد علائم و نحوه آسیب‌دیدگی سؤال می‌کند. وی همچنین در مورد سوابق پزشکی و داروهایی که مصرف می‌کنید نیز از شما سؤالاتی می‌پرسد و سپس تاندون شما را مورد معاینه قرار داده و حرکات قسمت آسیب‌دیده پای شما را در جهات مختلف بررسی می‌کند. ممکن است از شما خواسته شود که اقدامات زیر را نیز انجام دهید:

• عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس: اگر تاندون شما به طور کامل از استخوان جدا شده باشد در این عکس‌ها مشخص می‌شود.
• ام آر ای: در این روش از تاندون شما عکس‌برداری می‌شود. ممکن است به شما مایعی داده شود تا عکس واضح‌تری گرفته شود. اگر شما نسبت به مایع کنتراست حساسیت دارید باید به پزشک خود اطلاع دهید. با وسایل فلزی نباید وارد اتاق ام آر آی شوید زیرا ممکن است باعث بروز آسیب‌دیدگی‌های جدی شود. اگر شما هر گونه وسیله فلزی همراه یا در بدن خود دارید باید به پزشک اطلاع دهید.
• سونوگرافی: در این روش از امواج صوتی برای عکس‌برداری از تاندون شما و دیدن آن روی مانیتور استفاده می‌شود. در عکس‌های سونوگرافی، پارگی تاندون مشخص می‌شود.

 درمان تاندون پاره شده

برای درمان هر نوع پارگی تاندون، بدون توجه به محل آن، درمان‌های خانگی استاندارد شامل استراحت کردن، کمپرس کردن، استفاده از یخ و بالا نگه داشتن محل آسیب دیده به کار گرفته شده و سپس اقدامات درمانی دیگر مورد توجه قرار می‌گیرند که عبارتند از:

• استراحت دادن به قسمت آسیب دیده
•  استفاده از یخ روی قسمت آسیب دیده
• یخ را در یک بسته پلاستیکی قرار داده و در یک حوله بپیچید یا از بسته‌های یخی چند بار مصرف که در یک حوله پیچیده شده است استفاده نمایید.
• تماس مستقیم یخ به مدت طولانی با پوست باعث بروز آسیب‌دیدگی می‌شود.
• برای کاهش تورم، قسمت آسیب دیده را کمپرس کنید
• برای کمپرس کردن محل آسیب دیده باید باند کشی را شل ببندید.
• مطمئن شوید که باند کشی مانع خونرسانی به قسمت آسیب دیده نمی‌شود.
•  در صورت امکان، محل آسیب دیده را بالا نگه دارید
• سعی کنید که قسمت آسیب دیده را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید تا تورم شما کاهش یابد.
• توصیه می‌شود که پارگی عضلات چهار سر ران در حالت کشیده (زانوی صاف) تثبیت شود و پارگی عضله دو سر نیز در اسلینگ با زاویه 90 درجه آرنج تثبیت گردد.

 چه مسکن‌هایی می‌توانم مصرف کنم؟ 

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن به کاهش تورم، درد و تب کمک می‌کنند. این داروها را می‌توانید هم بدون نسخه پزشک و هم با تجویز پزشک تهیه نمایید. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی ممکن است باعث خونریزی معده یا بروز مشکلات کلیوی در برخی افراد شوند. اگر شما داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید همیشه باید در صورت نیاز به مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی با پزشک مشورت کنید. همیشه برچسب داروها را مطالعه کرده و آنها را مطابق با دستورالعمل ارائه شده مصرف نمایید.
• استامینوفن نیز باعث کاهش درد می‌شود. این دارو را می‌توانید بدون نیاز به نسخه پزشک تهیه کنید. در مورد میزان و نحوه مصرف این دارو سؤال کنید و آن را مطابق دستورالعمل مصرف کنید. استامینوفن اگر به درستی مصرف نشود باعث آسیب‌دیدگی کبد می‌شود.
• تزریق استروئید باعث کاهش درد و التهاب شده و به درمان پارگی‌های جزئی کمک می‌کند.

 فیزیوتراپی چه کمکی می‌کند؟ 

ممکن است پس از کاهش تورم و درد، انجام اقدامات فیزیوتراپی به شما توصیه شود. متخصص فیزیوتراپی، ورزش‌هایی که به شما در بهبود حرکات و تقویت کمک می‌کند را آموزش می‌دهد.

اولین جلسه ویزیت شما با متخصص فیزیوتراپی، جلسه معاینه اولیه نامیده می‌شود. در این جلسه، متخصص فیزیوتراپی از شما سؤالاتی در مورد ماهیت آسیب‌دیدگی، نحوه تأثیر آسیب‌دیدگی بر فعالیت‌های عادی شما و علائم و تغییرات آن می‌پرسد

سوابق پزشکی شما نیز بررسی می‌شود. سپس متخصص فیزیوتراپی با کمک آزمایش‌ها و اقدامات متعدد، اطلاعاتی در مورد وضعیت و بیماری شما به دست می‌آورد. برخی اقداماتی که در اولین جلسه ارزیابی اولیه پارگی تاندون آشیل انجام می‌شوند عبارتند از:

• لمس کردن
• دامنه حرکتی
• تقویت
• تحلیل راه رفتن
• تحلیل عملکردی
• اندازه‌گیری میزان تورم
• تعادل

زمانی که متخصص فیزیوتراپی، اطلاعات کافی در مورد وضعیت فعلی شما به دست آورد می‌تواند یک برنامه درمانی جامع به شما ارائه دهد. این برنامه احتمالاً شامل درمان‌ها، مداخلات و تمرینات ورزششی است.

دوره بهبودی پس از آسیب‌دیدگی به طور معمول بین 6 تا 8 هفته طول می‌کشد. بهبودی و ریکاوری ممکن است بر اساس ماهیت آسیب‌دیدگی، نوع توان‌بخشی به کار گرفته شده و استمرار فیزیوتراپی سریع‌تر یا کندتر پیش برود.

تمرینات ورزشی

تمرینات ورزشی برای پارگی تاندون یکی از مهم‌ترین اقدامات توان‌بخشی است که شما پس از آسیب‌دیدگی انجام می‌دهید. در مراحل مختلف فرایند بهبودی ممکن تمرینات ورزشی مختلف برای شما به کار گرفته شده و تجویز شود. تمرینات برای بازیابی دامنه حرکتی عادی، تقویت و بهبود عملکرد ساق و مچ پای شما طراحی می‌شوند.

 مرحله یا فاز حاد

در دوره اول یا حاد بهبودی پس از پارگی تاندون، تمرینات ورزشی بر بازیابی حرکات فعال و غیرفعال عادی بدن شما تأکید دارد. به عنوان مثال برخی تمریناتی که برای کمک به بهبودی پارگی پاشنه آشیل به شما داده می‌شود عبارتند از:

• پمپ مچ پا
• دامنه حرکتی فعال مچ پا
• تمرینات مقاومتی ملایم با باند کشی

در این دوره از توان‌بخشی، حرکات باید آرام و پایدار باشند. ممکن است احساس درد شدید و ناگهانی یا احساس کشیدگی داشته باشید اما درد آزاردهنده‌ای نیست. اگر درد شما شدید بود باید انجام تمرینات را متوقف کنید.

 فاز یا مرحله نیمه حاد

7 تا 10 روز پس از بهبودی شما وارد تمرینات مرتبط با فاز نیمه حاد تاندون آشیل می‌شوید. این تمرینات کمی سنگین‌تر هستند اما همچنان متناسب با فرایند بهبودی تاندون شما هستند. برخی از این تمرینات عبارتند از:

• کشش تاندون آشیل (مانند کشش ساق پا به کمک یک حوله)
• تمرینات تقویتی برای مچ پا و اندام تحتانی
• تمرینات تعادلی مبتدی
• تمرینات مقاومتی و هوازی

ممکن است شما تمرینات خود را با انجام تمرینات مقاومتی با استفاده از وزنه یا باندهای مقاومتی سنگین‌تر کنید.

شما می‌توانید تمرینات ایستاده که در آن باید وزن بدن را تحمل کنید را نیز انجام دهید مانند بلند کردن ساق دو پا برای فشار و تقویت تاندون آشیل.

 مرحله مزمن

پس از 3 تا 4 هفته، برنامه توان‌بخشی سنگین‌تر شده و وارد مرحله مزمن می‌شود. این بدان معنی است که شما می‌توانید فشار بیشتری بر تاندون در حال بهبودی وارد کرده و برنامه‌های تمرینی مرتبط با پیشگیری از آسیب‌دیدگی را نیز وارد تمرینات خود کنید. تمرینات ورزشی در 4 هفته بعدی شامل موارد زیر می‌شود:

• تمرینات تعادلی داینامیک و پویا
• پیشروی پلی متریک (شامل پریدن با یک پا)
• تمرینات تقویتی ساق پا با پروتکل آلفردسون

در این مرحله، هدف از درمان، افزایش تحمل و قدرت تاندون آشیل است. حتی با افزایش قدرت و دامنه حرکتی شما، باید تحت نظر متخصص فیزیوتراپی باشید.

 چه موقع انجام عمل جراحی برای درمان پارگی تاندون، ضرورت پیدا می‌کند؟

بسیاری از افراد مبتلا به پارگی تاندون آشیل باید برای درمان تحت عمل جراحی قرار گیرند. در این عمل از روش باز (ایجاد یک شکاف بزرگ) یا روش‌های جراحی زیرپوستی (با شکاف‌های کوچک‌تر) استفاده می‌شود. خود عمل جراحی حدود 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و پس از آن پای شما از زانو تا انگشتان در گچ قرار داده می‌شود تا ثابت بماند.

با وجود مفید بودن جراحی تاندون آشیل اما یک سؤال مهم در این رابطه این است که آیا انجام این عمل واقعاً ضرورت دارد یا نه.

در پایان، هم ثابت نگه داشتن و هم عمل جراحی غالباً در دوره درمان پارگی تاندون مفید هستند. برای داشتن یک انتخاب درست و بررسی مزایا و خطرات ناشی از انجام عمل جراحی بر اساس نیازها و اهداف شخصی خود با جراح ارتوپد مشورت کنید.

 آیا انجام اقدامات فیزیوتراپی پس از انجام عمل جراحی ضرورت دارد؟

در برخی اقدامات فیزیوتراپی به منظور تقویت برنامه توان‌بخشی پس از پارگی تاندون از مداخلات فیزیکی نیز استفاده می‌شود که برخی از آنها عبارتند از:

• اولتراسوند: اولتراسوند یک روش درمانی حرارتی عمقی است که به بهبود گردش جریان خون کمک می‌کند. برخی متخصصین فیزیوتراپی احساس می‌کنند که این روش به بهبود بافت‌ها کمک می‌کند.
• تحریک الکتریکی: تحریک الکتریکی برای کمک به کنترل درد و بهبود عملکرد عضلانی انجام می‌شود.
• گرما درمانی: گرمای سطحی برای تسکین درد و اسپاسم تاندون یا آماده کردن بافت قبل از انجام حرکات کششی انجام می‌شود.
• لیزر کم‌توان: لیزر درمانی برای تسریع التهاب و کاهش زمان بهبودی انجام می‌شود.
• ماساژ کمکی: ماساژ برای بهبود توانایی حرکتی بافت و آماده شدن آنها قبل از انجام تمرینات کششی انجام می‌شود.
• باندپیچی کینزیولوژی: باند کینزیولوژی برای بهبود عملکرد عضلات و کاهش درد و اسپاسم به یاد داشته باشید که به کارگیری مداخلات به روش پسیو انجام می‌شود؛ در هنگام انجام این اقدامات شما هیچ کاری انجام نخواهید داد. همچنین، مطالعات متعدد نشان می‌دهد که برخی مداخلات فیزیکی مانند تحریک الکتریکی و اولتراسوند به ندرت به برنامه توان‌بخشی پس از پارگی تاندون آشیل اضافه می‌شوند.

بنابراین، درک توصیه‌های درمانی ضروری است و باید در مورد لزوم به کارگیری این روش‌ها و چرایی استفاده از آنها از پزشک خود سؤال کرده و کاملاً مطمئن شوید.