تاریخ: ۱۷ آذر ۱۳۹۸
در تعداد زیادی از کودکان اندام‌های تحتانی همیشه به صورت صاف رشد نمی‌کنند و ممکن است تعدادی از کودکان دچار برخی اختلالات از قبیل پا پرانتزی، زانوی ضربدری، چرخش پا به سمت داخل یا چرخش پا به سمت بیرون شوند این اختلالات بیشتر در سال‌های اول زندگی کودک خود را نشان می‌دهند. بد شکلی پا فرآیندی است که طبیعی تلقی نمی‌‌شود و غیرعادی است. برخی از بیماری‌ها و اختلالات به تدریج و با گذر زمان بدون نیاز به درمان بهبود پیدا میکنند و برخی دیگر نیز از بین نمی‌روند و به درمان نیاز دارند.
درمان زانو پرانتزی به علت بروز این اختلال و سن کودک ارتباط دارد. اگر کودک در سنین پایین قرار داشته باشد و پزشک به این نتیجه برسد که پرانتزی شدن پای او طبیعی است و یک بخش از فرآیند رشد او محسوب میشود نیازی به درمان نیست اما برخی از متخصصین بر اهمیت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و اصلاح حالت بدن تاکید دارند تا از بدتر شدن مشکل کودک جلوگیری شود.
متخصصین ما در کلینیک سلامت امید پس از بررسی علت پای پرانتزی کودک و انجام آزمایشات و تصویر برداری های لازم روند درمانی را آغاز می کنند. برای اطلاع از روش های درمانی در این مرکز و یا رزرو نوبت با شماره تلفن‌های ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۱ – ۰۲۱۶۶۰۱۵۲۱۷ – ۰۲۱۶۶۰۱۴۱۵۸ تماس حاصل فرمایید.
زانو پرانتزی و ضربدری شدن زانوی کودک
اگر به احساس می‌کنید که وقتی کودک شما انگشتانش را به سمت جلو خم میکند و مچ پاهایش به هم چسبیده‌اند، اما زانوهایش از هم فاصله دارند، این بدان معناست که فرزند شما از پا پرانتزی رنج می‌برد. اگر زانوهایش به هم چسبیده باشند، اما مچ پاهایش از هم جدا شده باشند، پا به شکل ضربدری شده است. این اختلالات به عنوان بد شکلی صفحه جلویی پا شناخته میشوند، زیرا از جلو قابل رؤیت هستند. پزشک برای تشخیص شدت این اختلال از عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس استفاده میکند. در این دو اختلال، زانوها مستقیماً به سمت جلو خم میشوند. پزشک عکسی از ران، زانو و مچ پا می‌گیرد و یک خط بین آنها رسم میکند تا بتواند تطابق پاها با یکدیگر را ارزیابی کند و شدت بد شکلی آنها را بررسی کند و احتمال پیشرفت آنها در طول زمان را بررسی کند.
پا پرانتزی در کودکان زیر ۲ تا ۸ سال
پرانتزی شدن پاها در کودکان زیر دو تا هشت سال یک بخش طبیعی از فرآیند رشد آنها محسوب میشود و از این وضعیت تحت عنوان ژنو واروم فیزیولوژیکی یاد میشود. معمولاً در سن ۱۸ ماهگی این وضعیت به تدریج رو به بهبود می‌رود. در سن ۸ سالگی نیز پاها شبیه پای بزرگسالان میشوند. پرانتزی شدن پاها معمولاً تا اوایل سن دو سالگی خود را نشان میدهد و ضربدری شدن پاها در سنین ۳ تا ۵ سالگی قابل تشخیص خواهد بود. معمولاً پای کودکان با بزرگ شدن آنها تغییر میکند اما در برخی موارد این تغییر به معنای بروز مشکل است و به رسیدگی نیاز دارد.
علت پای پرانتزی در کودکان چیست؟
استخوان‌ها از قسمت انتها که صفحات رشد نام دارند شروع به رشد میکنند. این صفحات از غضروف ساخته شده‌اند که از استخوان ضعیف تر هستند و به رشد طولی استخوان کمک می‌‌نمایند. فاکتورهای ژنتیکی یا خارجی میتوانند باعث بروز اختلال در رشد این صفحات شوند همچنین تروما، شکستگی یا بروز عفونت گاهی اوقات بر روی صفحات رشد استخوان‌ها تاثیر می‌گذارند به همین دلیل استخوان‌ها رشد یکسانی ندارند. گاهی اوقات بد شکلی استخوان بیماری‌های متابولیکی استخوان از قبیل نرمی استخوان که به کمبود ویتامین دی ارتباط دارد، یا بیماری بلانت که یک اختلال در رشد استخوان است که با چاقی ارتباط دارد و بر روی استخوان‌های ساق تاثیر می‌گذارد و باعث میشود به سمت بیرون خم شوند، ربط دارد. برخی از کودکان به صورت مادرزادی فاقد استخوان نازک نی هستند که یکی از استخوان‌های ساق پا است و باعث خم شدن پاها به سمت بیرون میشود. به طور کلی روش‌های درمانی اولیه شامل معاینات منظم و بررسی پاهای کودک در فرایند رشد او است از جمله اقدامات مهم برای پیشگیری از بدتر شدن این اختلالات محسوب میشوند. معمولاً اختلالی که به صورت خود به خود را با گذر زمان بهبود پیدا میکند نیازی به درمان ندارد. اغلب افرادی که در دوران کودکی، نوجوانی و بزرگسالی دچار اختلالات هستند مشکل آنها پس از گذر از یک بازه سنی خاص بررسی و درمان نشده و با بزرگ شدن آنها حالت بد شکلی پاها نیز بدتر شده است. به طور کلی زانوی پرانتزی در کودکان نیاز به روش‌های تهاجمی ندارد اما در دوران بلوغ که هنوز استخوان‌ها در حال رشد هستند در صورت نیاز به درمان باید اقدامات اولیه انجام شود.
درمان پای پرانتزی کودک و چرخش پاها به سمت داخل و بیرون
انحراف شدید پا به سمت داخل یا خارج یکی از بد شکلی‌های پا است که از روبرو به خوبی قابل مشاهده است. این مشکل معمولاً با گذر زمان بهبود پیدا میکند اما ممکن است باعث کند شدن حرکات کودک در هنگام دویدن شود زیرا ساختار پا تغییر کرده است. معمولاً با گذر زمان این مشکل برطرف میشود البته تا حدودی این نوع و شکی پا طبیعی تلقی می‌گردد. هنوز پزشکان مطمئن نیستند که انحراف پا تا چند اندازه باعث بروز مشکل در دوران بزرگسالی میشود. انجام معاینه جسمانی اولین اقدام برای تشخیص انحراف پا به سمت داخل و بیرون است. انحراف پا به سمت داخل میتواند به دنبال بر هم خوردن مطابقت ساختار پاها، چرخش استخوان تیبیا یا چرخش استخوان ران به وجود بیاید. اولین گام این است که زاویه چرخش و انحراف پا اندازه گیری شود. پزشک با انجام این کار میتواند متوجه شود که چرخش کدام استخوان باعث انحراف پا شده است سپس پزشک به اندازه گیری زاویه بین ران و پا می‌پردازد تا انحراف استخوان تیبیا را ارزیابی کند. اندازه گیری و مقایسه زاویه انحراف به سمت داخل و خارج در استخوان ران به پزشک کمک میکند چرخش این استخوان را تایید یا رد نماید. این اندازه گیری‌ها شامل بررسی نمایه پاها از کنار است. چرخش قسمت داخلی پا و چرخش قسمت خارجی ران در میان کودکانی که تازه متولد شده‌اند طبیعی است و این وضعیت به صورت خود به خود بهبود پیدا خواهد کرد. زاویه انحراف پا میتواند در جهات مختلف ۳۰ درجه یا بیشتر باشد این نوع بد شکلی‌ها نیز با گذر زمان بهبود پیدا میکند. فرایند تغییر به کندی انجام میشود و بازه تعیین شده تحت عنوان چرخش طبیعی استخوان بسیار گسترده است. پزشک برای ارزیابی کامل ران به بررسی حرکات و نحوه راه رفتن کودک می‌پردازد. در این تست‌ها از عکس برداری سه بعدی و داده‌های ریاضی برای آنالیز نحوه راه رفتن بیمار و شناسایی الگوهای غیر عادی راه رفتن او استفاده میشود. معمولاً درمان چرخش پا به سمت داخل یا بیرون محدود است و اغلب شامل معاینات منظم یا انجام عمل جراحی و برخی روش‌های دیگر است. عمل جراحی استئوتومی روشی است که استخوان برش داده میشود و به کمک قطعات فلزی در جای اصلی خود قرار داده خواهد شد.
سایر اختلالات
برخی شرایط میتوانند بر روی نحوه ایستادن و راه رفتن کودک تاثیر بگذارند که به توجه و بررسی دقیق نیاز دارند. دیسپلازی استخوان ران یا دررفتگی مفصل ران، در صورت عدم درمان میتوانند باعث بروز آرتروز ران در سنین پایین شوند. چرخش استخوان ران زمانی به وجود میآید که قسمت توپی استخوان در قسمت انتهای ران از بخش اصلی استخوان جدا گردد. این اختلال معمولاً به علت رشد ناگهانی نوجوانان به وجود میآید و باعث بروز درد ران یا زانو و لنگیدن آنها خواهد شد که اغلب این مشکل با استفاده از پیچ و قطعات فلزی به جای اصلی خود برگردانده میشود. از بین رفتن تعادل و مطابقت این استخوان باعث بروز درد زانو میشود زیرا استخوان‌های ران به سمت داخل و استخوان‌های ساق به سمت بیرون چرخیده‌اند. کودکی که معمولاً در هنگام نشستن بدن او به شکل W دیده میشود و زانوهای او به سمت داخل خم شده و پاهایش به سمت بیرون منحرف شده است بیشتر دچار این اختلال میشود و پدر و مادر او باید همه تلاش خود را بکنند که کودک به این شکل ننشیند.
آیا زانوی پرانتزی باعث بروز مشکل میشود؟
زانوی پرانتزی معمولاً در کودکان باعث بروز مشکل نمی‌‌شود اما اگر پرانتزی شدن زانوی کودک خیلی شدید باشد یا به دنبال مشکلات دیگری به وجود آمده باشد میتواند باعث بروز درد یا اختلال در راه رفتن شود.
در چه صورت مراجعه به پزشک برای درمان پای پرانتزی کودک ضروری است؟
اگر کودک شما بین سنین ۲ تا ۸ سال قرار دارد و بد شکلی پای او خیلی شدید نیست نیازی به مراجعه به پزشک ندارید. اگر کودک به پشت بخوابد و پاهایش را کنار هم قرار دهد میتوانید به اندازه گیری فاصله بین پاهای او بپردازید. اگر این فاصله خیلی زیاد نبود صبر کنید زیرا با رشد کودک این مشکل بهبود پیدا خواهد کرد اما اگر پس از سن هشت سالگی پاهای اوصاف نشد بهتر است را نزد پزشک ببرید. در موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:
- فقط یک پا درگیر شده باشد.
- کودک شما قبل از سن دو سالگی و بعد از سن ۸ سالگی دچار پای پرانتزی شده باشد.
- فاصله بین زانوهای او خیلی زیاد باشد.
- کودک در ناحیه زانو و مچ دچار درد شده باشد.
- کودک برای راه رفتن مشکل داشته باشد یا آنکه در هنگام راه رفتن بلنگد.
- پرانتزی شدن پای او شبیه پای پرانتزی در بزرگسالان باشد.
آیا انجام دادن تست خاصی برای تشخیص این اختلال ضروری است؟
پزشک میتواند با نگاه کردن به پاهای کودک پرانتزی شدن آنها را تشخیص دهد. اگر پرانتزی شدن پای کودک شدید باشد یا کودک از سن ۸ سالگی گذشته باشد پزشک درخواست انجام برخی تست‌ها از قبیل عکس برداری با اشعه ایکس یا آزمایش خون را خواهد داد. پزشک میتواند با اندازه گیری فاصله بین مچ پا و زانوهای کودک در حالت ایستاده میزان انحراف آنها را مشخص نماید.
چه روشی برای درمان پای پرانتزی وجود دارد؟
در اکثر موارد کودک نیازی به درمان ندارد زیرا معمولاً آیا پرانتزی یک بخش طبیعی از فرآیند رشد او محسوب میشود و با بزرگ شدنش پاهای او صاف خواهند شد. اگر این اختلال شدید باشد یا آنکه به دنبال یک مشکل دیگر به وجود آمده باشد کودک به اقدامات درمانی نیاز خواهد داشت که این مسئله به نوع مشکلی که کودک دارد بستگی خواهد داشت. برخی از روش‌های درمانی پیشنهادی برای پای پرانتزی به شرح زیر می‌باشند:
فیزیوتراپی برای درمان مشکلات مربوط به راه رفتن به کودک کمک میکند
اگر پای پرانتزی کودک شما باعث بروز درد در شده است یا بر نحوه راه رفتن او تاثیر گذاشته است فیزیوتراپی میتواند به او کمک کند. از پزشک کودک خود بخواهید شما را به فیزیوتراپی ارجاع دهد که سابقه زیادی در زمینه درمان کودکانی دارد که پای آنها پرانتزی بوده است. در مواردی که کودک شما برای اصلاح مشکل پای پرانتزی خود به عمل جراحی نیاز دارد فیزیوتراپی کاملاً ضروری خواهد بود. متخصص فیزیوتراپی تمرینات را به شما و کودک یاد میدهد که به بهبود قدرت و دامنه حرکات او پس از جراحی کمک خواهد کرد.
کایروپراکتیک
کایروپراکتیک نیز یک روش درمانی دیگر برای کمک به کودکانی است که پای پرانتزی دارند. در بیمارانی که پای پرانتزی یک بخش طبیعی از فرآیند رشد آنها است کایروپراکتیک میتواند به حفظ مطابقت و هماهنگی ستون فقرات و حالت بدن کمک کند. این روش در کودکانی که پای پرانتزی یک دلیل مهم دارد میتواند به تسکین درد و افزایش توانایی حرکتی و بهبود مطابقت ستون فقرات کمک کند. می‌توان به کمک این روش فاکتورهای متعددی که در بروز پای پرانتزی نقش دارند را پوشش داد. کایروپراکتیک با مزایا و منافع متعددی بر سلامت بدن همراه است و به بیمار، اصلاح سبک زندگی و ورزش کردن به طور منظم و اصلاح رژیم غذایی را یاد میدهد. کایروپراکتیک یک روش غیر تهاجمی و طبیعی است که به خوبی به کودکان کمک میکند حالت پرانتزی پاهای آنها درمان شود.
استفاده از کفش یا بریس مخصوص با تجویز پزشک
در صورتی که پای پرانتزی کودک شما تا سن هفت سالگی بهبود پیدا نکند استفاده از وسایل ارتوپدی میتواند بسیار کمک کننده باشد. ممکن است پزشک کودکان یا متخصص فیزیوتراپی استفاده از کفش یا کفی طبی را برای اصلاح حالت راه رفتن کودک توصیه کند. همچنین ممکن است استفاده از بریس مخصوص شب را نیز پیشنهاد دهد که باید در هنگام شب و قبل از خواب استفاده شود تا به صاف شدن پای پرانتزی کودک کمک کند. از پزشک کودک خود، متخصص فیزیوتراپی یا متخصص ارتوپدی درباره نحوه پوشیدن کفش طبی یا بریس به طور صحیح، سوال کنید تا شما را راهنمایی کند.
انجام عمل جراحی برای پای پرانتزی کودکان
اگرچه معمولا انجام عمل جراحی برای درمان پای پرانتزی کودکان ضروری نیست در صورتی که پای پرانتزی کودک شما خیلی شدید باشد یا به سایر روش‌های درمانی پاسخ نداده باشد پزشک انجام عمل جراحی پا را توصیه خواهد کرد.
انجام عمل جراحی برای هدایت رشد
انجام عمل جراحی برای هدایت رشد رایج ترین نوع روش جراحی برای کودکانی است که پای پرانتزی دارند. شما میتوانید با پزشک خود در این خصوص مشورت کنید و از او درباره مناسب بودن آن برای کودک خود سوال بپرسید. معمولا انجام این عمل جراحی در اکثر کودکان در دوران بلوغ و در سنین ۱۱ و ۱۳ سالگی توصیه خواهد شد. در این روش یک قطعه فلزی روی قسمت داخلی مفصل زانو قرار داده میشود تا به اصلاح مطابقت زانو در طول دوران رشد بپردازد. پس از انجام این جراحی ممکن است کودک تا چند هفته برای راه رفتن به استفاده از عصا یا واکر نیاز داشته باشد. معمولاً کودک پس از شش ماه میتواند همه فعالیت‌های طبیعی خود را از سر بگیرد.
انجام عمل جراحی همی اپی فیزیودز
همی اپی فیزیودز یک نوع عمل جراحی است که با هدف کند کردن روند رشد یک قسمت از صفحه رشد انجام میشود تا قسمت دیگر آن بتوانند به خوبی رشد کند و تعادل بین آنها برقرار شود. این عمل جراحی به صاف شدن پاها کمک خواهد کرد. انجام دادن این عمل جراحی در دورانی که کودک در حال رشد است بسیار موفقیت آمیز است و در حقیقت می‌توان نتایج حاصل از درمان را خیلی زود مشاهده کرد. پس از آنکه استخوان‌ها به طور کامل رشد کردند در اواسط و اواخر دوران نوجوانی انجام دادن یک عمل دیگر که استئوتومی دارد ضروری خواهد بود. در این روش استخوان برش داده میشود، صاف میشود و سپس در جای اصلی خود قرار داده خواهد شد. پزشک از قطعات فلزی در قسمت داخلی و خارجی استخوان استفاده میکند تا فرآیند بهبود به خوبی طی شود.