چرخش مچ و پنجه پا به داخل یا انگشتان کبوتری به وضعیتی گفته می‌شود که کودک در هنگام راه رفتن پاهای خود را به سمت داخل می‌چرخاند. بدشکلی انگشت کبوتری اغلب به دلیل شرایط رحمی یا نقص‌های مادرزادی ژنتیکی ایجاد می‌شود، بنابراین اقدامات چندانی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. با این حال، این وضعیت شایع و بدون درد، عموماً در کودکان زیر ۲ سال رخ می‌دهد و در یک یا هر دو پا قابل مشاهده است.
انواع و علل
متاتارسوس واروس یا متاتارسوس اداکتوس
کف پا انحنائی به شکل هلال ماه دارد. جلوی کف پا به سمت بخش میانی پا چرخیده است، اما عقب کف پا و مچ پا طبیعی است. این نوع چرخش مچ پا به داخل معمولاً از وضعیت نوزاد در رحم مادر نشأت می‌گیرد و بیشتر در نوزادانی مشاهده می‌شود که در رحم در حالت وارونه (بریچ) قرار دارند یا این که مادر مایع آمنیوتیک کمتری داشته است. در بعضی موارد نیز سابقه خانوادگی این ناهنجاری وجود دارد. پزشک معمولاً می‌تواند پای نوزاد را در زمان تولد صاف کند و پس از بزرگتر شدن نوزاد، نیاز به درمان دیگری نیست. والدین نیز می‌توانند کف پای نوزاد را چند بار در روز با ملایمت بکشند تا شکل صاف پا حفظ شود. البته این کار الزامی نیست.
چرخش رو به داخل استخوان درشت نی
چرخش رو به داخل استخوان درشت نی در بدو تولد محسوس نیست و غالباً زمانی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند، مشخص می‌شود. کودکان دچار این ناهنجاری معمولاً دردی حس نمی‌کنند، اما مرتب زمین می‌خورند. با بزرگتر شدن کودک، این نوع چرخش تقریباً همیشه به خودی خود اصلاح می‌شود و کودک نیازی به درمان، بریس یا گچ‌گیری پیدا نمی‌کند.
اما اگر پیچ خوردن رو به داخل استخوان درشت نی تا ۹ یا ۱۰ سالگی برطرف نشود، یا بدشکلی شدید باشد، لازم است که برای اصلاح آن جراحی انجام شود. جراح استخوان پیچ خورده را می‌شکند و قطعات آن را دوباره به گونه‌ای به هم متصل می‌کند که پا صاف‌تر شود.
چرخش استخوان ران به داخل
چرخش استخوان ران به داخل عارضه‌ای شایع است که در بیش از ۱۰ % کودکان مشاهده می‌شود. استخوان بالای پا، استخوان ران یا فمور، بیش از حد معمول از ناحیه مفصل ران (هیپ) به سمت داخل می‌چرخد. علت این چرخش معمولاً فشاری است که پیش از تولد به مفصل ران وارد شده است. این نوع چرخش رو به داخل عموماً تا ۸ سالگی برطرف می‌شود، در غیر این صورت والدین باید درباره ضرورت انجام جراحی اصلاحی با جراح ارتوپد مشورت کنند. برخی کودکان در اثر ضعیف‌تر بودن استخوان‌های مفصل ران دچار انگشتان کبوتری می‌شوند. این مشکل در میان دختران شایع‌تر است. کودکان با تاندون‌ها و عضلات ضعیف‌تر نیز با مشکل انگشتان کبوتری مواجه می‌شوند. همان طور که عضلات مفصل ران و پای کودک به مرور قوی‌تر می‌شود، این دو نوع از بدشکلی انگشتان کبوتری نیز برطرف می‌گردد.
علائم
چرخش مچ پا به داخل اکثر کودکان تا ۱۰ ـ ۸ سالگی برطرف می‌شود. اما اگر علائم انگشتان کبوتری در کودکان استمرار داشته باشد یا تشدید شود، متخصص اطفال تست‌های زیر را انجام می‌دهد:
- شبیه به هلال ماه بودن کف پا که عموماً در نوزادان مشاهده می‌شود.
- رو به داخل چرخیدن استخوان ران یا استخوان ساق پا
- لنگ زدن، درد یا ورم
- مشکلات مربوط به راه رفتن مانند زمین خوردن یا راه رفتن ناشیانه
انگشتان کبوتری در گروه‌های سنی مختلف
پنجه و کف پای کودکان دچار چرخش مچ پا به داخل غالباً به صورت چرخش مچ پا به داخل نمود می‌یابد، هرچند شیوه بروز آن در سنین مختلف متفاوت است. انگشتان کبوتری به شکل زیر بروز می‌یابد:
- نوزادان: جلوی پا و پنجه به سمت میان پا می‌چرخد. بخش بیرونی کف پای نوزاد غالباً به شکل هلال ماه است و عموماً در هر دو کف پا مشاهده می‌شود.
- خردسالان یک تا سه سال: انگشتان کبوتری که عموماً در خردسالان مشاهده می‌شود، پی‌آمد چرخش استخوان درشت نی یا استخوان ساق پا به داخل است. عارضه در این گروه از کودکان به صورت پاهای کمانی مشاهده می‌شود.
- کودکان ۱۰ ـ ۳ سال: چرخش رو به داخل استخوان ران شایع‌ترین علت چرخش مچ پا به داخل در این گروه سنی از کودکان است. کودکان دچار این عارضه غالباً ترجیح می‌دهند که به صورت w و به گونه‌ای بنشینند که زانوها رو به داخل قرار بگیرد.
زمانی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند، شیوه بروز چرخش مچ پا به داخل اندکی متفاوت می‌شود. این تفاوت به پا، نه کف پا مربوط می‌شود و پنجه پاها به سمت هم متمایل می‌شود.
تشخیص
به منظور تشخیص بدشکلی انگشتان کبوتری در کودکان، عموماً نیاز به یک معاینه بالینی ساده است. در بعضی موارد، ممکن است رادیوگرافی یا تصویربرداری دیگر نیز انجام شود. تشخیص متاتارتوس واروس و متاتارسوس اداکتوس اغلب در معاینه پس از تولد نوزاد تشخیص داده می‌شود و برای آن معاینه بالینی ساده کافی است. پزشک همچنین ممکن است علت انگشتان کبوتری در کودکان را بررسی کند، از جمله بررسی مشکلات مربوط به مفصل ران. چرخش رو به داخل استخوان درشت نی معمولاً تا زمانی که کودک شروع به راه رفتن کند، قابل تشخیص نیست و بنابراین تشخیص آن معمولاً قبل از یک سالگی صورت می‌گیرد. بیشترین مشکلات مرتبط با انگشتان کبوتری در نوزادان در حین معاینه بالینی تشخیص داده می‌شود و در صورت تشخیص مشکل، پزشک اقدامات لازم برای اصلاح وضعیت پاها را انجام خواهد داد. در معمول، تشخیص چرخش رو به داخل استخوان ران در حدود ۴ تا ۶ سالگی کودک قابل تشخیص است. فرایند تشخیص اغلب با معاینه بالینی، بررسی سابقه خانوادگی و پزشکی کودک آغاز می‌شود.
درمان چرخش مچ پا به داخل
اکثر موارد انحراف مچ پا به داخل خود به خود در سنین پایین اصلاح می‌شود و نیازی به درمان ندارد. اما اگر شدت چرخش پنچه پا به داخل در کودکان زیاد باشد و یا بدشکلی خود به خود اصلاح نشود، درمان انگشتان کبوتری در کودکان ضرورت می‌یابد.
گچ‌گیری یا آتل بندی
گچ‌گیری یا آتل بندی در صورت وجود متاتارسوس اداکتوس شدید توصیه می‌شود. گچ یا آتل کف پا را می‌کشد و صاف نگه می‌دارد. توصیه می‌شود که این درمان چرخش پنچه پا به داخل قبل از راه رفتن کودک کامل شود.
بریس
بریس پا وضعیت استخوان‌ها یا کف پا را به آهستگی اصلاح می‌کند.
جراحی
به ندرت لازم می‌شود که برای صاف کردن کف پا جراحی انجام شود. گاهی پس از درمان انحناء مختصری در کف پا باقی می‌ماند که تاثیری بر فعالیت ندارد و هیچ گونه ناراحتی ایجاد نمی‌کند. چرخش رو به داخل استخوان ران و درشت نی تقریباً همواره بدون درمان اصلاح می‌شود. اما اگر انحراف مچ پا به داخل شدید باشد و راه رفتن را برای کودک دشوار کند، جراحی توصیه می‌شود. جراح استخوان ران یا درشت نی را می‌برد و آن را در وضعیت صاف و رو به بیرون قرار می‌دهد تا پنجه‌ها صاف قرار بگیرد. جراحی معمولاً زودتر از ۸ سالگی انجام نمی‌شود، چون استخوان‌های پا تا حدود این سن رشد می‌کند و صاف‌تر می‌شود.