توانبخشی ام اس: فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار تراپی برای بیمار MS

توانبخشی بیمار ام اس چیست؟ و چرا لازم است؟ توانبخشی می‌تواند برای فردی که تغییر در توانایی‌های جسمی خود را تجربه می‌کند بهبود قابل توجهی داشته باشد. اکثر مردم با اهمیت توانبخشی پس از جراحی، آسیب یا سکته مغزی آشنا هستند. اخیراً، جامعه پزشکی ارزش عظیم توانبخشی مداوم را برای افراد مبتلا به بیماری مزمن، به ویژه ام اس، که انواع مختلف علائم در حال تغییر آنها می‌تواند تقریباً بر تمام زمینه‌های حرکت و عملکرد تأثیر بگذارد، تشخیص داده است.

توانبخشی، بسیاری از مسائل و چالش‌های تجربه شده توسط افراد مبتلا به ام اس را برطرف می‌کند. برخی از علائم خاصی که توانبخشی می‌تواند به آنها کمک کند شامل اسپاستی، ضعف، مشکلات حرکتی، عدم تعادل، سرگیجه و مشکلات هماهنگی و همچنین تغییر در گفتار، بلع، شناخت و بینایی است. درمان این علائم خاص تنها آغاز کار است. محدودیت‌های حرکتی و سایر توانایی‌ها بسیاری از جنبه‌های دیگر زندگی روزمرگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین انواع شیوه‌های درمانی که از طریق توانبخشی ام اس ارائه می‌شود، برای بازیابی یا یافتن راه هایی برای جبران عملکرد از دست رفته، موثر است. اقدامات ایمنی و جلوگیری از مواردی که باعث تشدید درد می‌شوند، نیز موارد حیاتی هستند که از طریق توانبخشی ام اس بهبود می‌یابند.

توانبخشی ام اس 

به دنبال تشدید یا شعله ور شدن علائم، افراد برای کمک به بازیابی عملکرد از دست رفته اغلب به توانبخشی مراجعه می‌کنند. این فرصتی است تا به تدریج ماهیچه‌ها دوباره به حرکت در بیایند و یک برنامه ورزشی را شروع کنند که به فرد کمک می‌کند تا در اسرع وقت به سبک زندگی و فعالیت‌های عادی خود برگردد. در توانبخشی به علائمی که فروکش نکرده، توجه می‌شود و انواع روش‌های درمانی و  یا وسایل کمکی برای کمک به فرد در کنار آمدن با این تغییرات توصیه می‌شود. در صورت لزوم‌، بیمار “تکنیک‌های جبران” را یاد می‌گیرد، که به او امکان می‌دهد کارهای خود را به روش‌های مختلف نسبت به قبل انجام دهد، و توانایی‌های از دست رفته را جایگزین کند.‌

توانبخشی همچنین برای افرادی که شعله‌ور نمی‌شوند اما علائمی دارند بسیار مفید است. فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و تفریح درمانی می‌توانند به تسکین علائم خاص، افزایش عملکرد و تقویت عاطفی برای فرد مبتلا به ام اس کمک کنند.

فیزیوتراپی برای بیمار ام اس 

فیزیوتراپی ممکن است اولین چیزی باشد که هنگام فکر توانبخشی به ذهن خطور می‌کند.

• این یک طیف گسترده ای از عملکردها و سطح توانایی‌ها را شامل می‌شود) از یک مشکل راه رفتن گرفته تا تمریناتی برای شخصی که از صندلی چرخدار استفاده می‌کند). فیزیوتراپی همراه با انواع تجهیزات ورزشی برای افزایش قدرت، انعطاف پذیری، و همچنین بسیاری از محصولات و تجهیزات ویژه برای کمک به بازآموزی فردی برای داشتن تعادل و کنترل بهتر است. متخصص طب فیزیکی (PT) در درجه اول با وضعیت، حرکت و اندام تحتانی درگیر است و توجه ویژه ای به ایمنی و صرفه جویی در انرژی دارد.
• درمان فیزیوتراپی دارای تجهیزاتی برای افزایش قدرت است. به عنوان مثال می‌توان به تردمیل، دوچرخه ثابت، ماشین حرکتی و پله نورد اشاره کرد. افرادی که تحت هدایت فیزیوتراپی نیستند، باید در مورد استفاده بیش از حد از وسایل ورزشی احتیاط کنند. غالباً شخصی که در حال ورزش است، می‌خواهد فوراً به سطح قبلی ورزش خود برگردد (قبل از بروز علائم (MS)) و این می‌تواند باعث ورزش بیش از حد و خستگی عضلات شود. فیزیوتراپی برنامه ای را تنظیم می‌کند که به بیمار اجازه می‌دهد تا به تدریج سطح فعالیت خود را بدون ایجاد آسیب و ناراحتی افزایش دهد.
• در صورت نیاز به هر نوع کمک سرپایی مانند عصا یا واکر، متخصص فیزیوتراپی اطمینان حاصل می‌کند که وسیله‌ی صحیح انتخاب شده، متناسب با نیاز فرد باشد و به درستی استفاده شود. هر فردی که به وسیله کمکی احتیاج دارد، باید همیشه برای دستیابی به نتایج مطلوب و جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر، با فیزیوتراپیست خود مشورت کند.
• فیزیوتراپیست همچنین بریس‌های مخصوصی، از جمله ارتزهای مچ پا (AFO) را به بیمار ام اس توصیه می‌کند. ارتزهای پا می‌تواند به علائمی مانند افتادگی پا، کشیدن انگشت، کنترل ضعیف زانو، ضعف، اسپاستیک و مشکلات راه رفتن، ایده آل بودن و مشکلات حسی به بیمار ام اس کمک کند.
• فیزیوتراپیست همچنین با افراد دارای صندلی چرخدار از نزدیک کار می‌کند. انتخاب و نصب ویلچر هم یک هنر و هم یک علم است و موارد زیادی از جمله اندازه، وضعیت بدن، قدرت و علائم فرد باید در نظر گرفته شوند. چندین نوع کوسن، گوه، پد و تکیه گاه (که ممکن است با هوا، کف یا ژل پر شوند) و سیستم‌های نشستن کانتور برای اطمینان از حداکثر راحتی و محافظت در برابر زخم بستر استفاده می‌شود.
• یک فیزیوتراپیست وضعیت بدن، دامنه حرکت همه اندام ها و تنه و همچنین ارزیابی قدرت، ادراک، تعادل، هماهنگی و عملکرد را ارزیابی می‌کند. درمانگر همچنین نحوه قدم برداشتن، توانایی راه رفتن با یا بدون وسیله کمکی، صندلی چرخدار فردی را برای تناسب مناسب، راحتی و سهولت استفاده را بررسی می‌کند. اهداف فرد مورد بحث قرار گرفته و پس از اتمام ارزیابی، یک برنامه درمانی تدوین می‌شود.

کاردرمانی 

کاردرمانگر (OT) به نحوه گذراند وقت و نحوه عملکرد افراد در فعالیت‌های زندگی روزمره توجه دارد. متخصص کاردرمانی بیشتر با اندام فوقانی، مهارت‌های حرکتی خوب و هماهنگی چشم و دست کار می‌کند.

• برای ایجاد قدرت، چندین نوع دستگاه تقویت کننده دست برای گرفتن و فشردن در دسترس است. خمیر پاتی برای نورد، گرفتن و تمرین برش استفاده می‌شود.
• کاردرمانگر می‌تواند در صورت نیاز فرد به نوشتن (به دلیل ضعف یا لرزش) به او کمک کند یا از آتل برای انقباض انگشت و دست استفاده کند. کاردرمانگر همچنین برای کسانی که نیاز به پشتیبانی بیشتری دارند، بریس‌های طبی توصیه می‌کند. سایر دستگاه‌ها برای کمک به استفاده از صفحه کلید کامپیوتر در دسترس هستند.
• کاردرمانی یک مرکز توانبخشی جالب توجه است. این ممکن است شامل آشپزخانه های کار، اتاق‌های لباسشویی و حمام دقیقاً مانند خانه شخصی برای یادگیری و تمرین انجام تکنیک‌های کارهای روزمره باشد.
• درمانگر با افراد، برای تمرین کارهای منظم خانه مانند شستن ظرف‌ها، لباسشویی، خشک کردن و تا زدن لباس و تهیه یک وعده غذایی کار می‌کند.
• علاوه بر این، حمام‌ها با صندلی‌های توالت مخصوص، صندلی‌های وان و دوش‌های رولینگ آماده می‌شوند تا به افراد کمک کنند تا نحوه انتقال از یک صندلی به جای دیگر را یاد بگیرند.
• کاردرمانگر تکنیک‌هایی را به شما آموزش می‌دهد که به صرفه جویی در انرژی و ایمنی بیشتر کمک می‌کند. دستگاه‌های کمکی نیز اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرند و این شامل اسفنج‌های دسته بلند برای شستشو است. وسایل کمکی که می‌تواند به شما در استفاده از دکمه‌ها، زیپ‌ها، پوشیدن جوراب و کفش کمک کند. بشقاب، فنجان و ظروف مخصوص نیز برای این بیماران طراحی شده است.
• کاردرمانگر ممکن است با مداخله در محل کار نیز درگیر باشد. این می‌تواند شامل بازدید از دفتر کار یا محیط کار شخص برای ارزیابی ایمنی، راحتی و کارایی بهتر باشد. متخصص توصیه‌هایی برای بهبود این موارد، مانند مرتب سازی مجدد مبلمان، جابجایی محل کار شخص در نزدیکی خروجی و سرویس بهداشتی و افزودن انواع مختلف تجهیزات تطبیقی، ارائه می دهد. ممکن است پیشنهادهای دیگری برای کمک به علائم ام اس ارائه شود، و اینها ممکن است شامل یک برنامه کاری انعطاف پذیر، استراحت طولانی‌تر برای استراحت و اطمینان از نگه‌داشتن محل کار در دمای مناسب باشد.

توانبخشی بینایی عملکردی 

یک برنامه تخصصی در زمینه کاردرمانی، برنامه توانبخشی دید عملکردی است. این برنامه، همانطور که توسط یک چشم پزشک، متخصص مغز و اعصاب یا پزشک مراقبت‌های اولیه تجویز می‌شود، برای کمک به علائم اختلال عملکرد بینایی رایج در افراد مبتلا به ام اس طراحی شده است. این موارد ممکن است شامل تاری دید یا دوبینی، از دست دادن میدان بینایی و از دست دادن عملکرد به دلیل کم بینایی باشد. این نوع درمان فقط در تعداد محدودی از مراكز در سراسر كشور ارائه می‌شود، اما می‌تواند برای کسانی كه خوش شانس هستند و می‌توانند به این برنامه دسترسی داشته باشند بسیار مفید باشد.

درمانگر ممکن است توصیه‌ها و تکنیک‌های جبرانی را برای بهبود توانایی عملکرد چشم در حین کار، خانه و فعالیت‌های اوقات فراغت ارائه دهد. به عنوان مثال استفاده از رنگ‌های متضاد در اطراف خانه برای افزایش دید قابل مشاهده است. کمک به کم بینایی نیز در دسترس است، از جمله دستگاهی که یک دارو را از نظر اندازه و رنگ شناسایی می‌کند بنابراین کسی که دچار اختلال بینایی است باید از مصرف نسخه مناسب در زمان مناسب مطمئن باشد.

گفتاردرمانی 

مشکلات صدا و بیان می‌تواند یکی از علائم بیماری ام اس باشد. این مشکل ممکن است به دلیل دیس‌آرتریا باشد، که به عنوان اختلال حرکتی ناشی از استفاده غیر عادی از عضلات تعریف شده است که ممکن است بر قدرت، دامنه، زمان و یا دقت حرکات گفتاری تأثیر بگذارد.

• متخصص گفتاردرمانی با آموزش در ارزیابی و درمان مشکلات گفتار، زبان، بلع و شناختی بیمار ام اس سر و کار دارد. متخصص گفتاردرمانی ممکن است برای ارزیابی قدرت، دامنه حرکت، سرعت، زمان بندی و دقت دهان، فک و عضلات اطراف، یک معاینه دهانی – حرکتی را انجام دهد. درمانگر شدت، سرعت، هماهنگی و استقامت استفاده از صدای فرد را ارزیابی می‌کند. ارزیابی تنفس و استفاده صحیح نفس کشیدن نیز انجام می‌شود.
• پس از اتمام ارزیابی، متخصص گفتاردرمانی ,SLP یک برنامه توانبخشی جامع طراحی می‌کند که ممکن است شامل تمرینات حرکتی دهان برای حفظ هماهنگی و قدرت عضلات باشد. تکنیک‌های مکالمه یا مکث برای افرادی که گفتارشان نامشخص و یا سریع شده است، به بیمار آموزش داده می‌شود. در موارد شدید مشکلات گفتاری، ممکن است تکنیک‌های غیرکلامی با استفاده از صفحه ارتباطی یا سیستم رایانه ای آموزش داده شود.
• افراد مبتلا به ام اس نیز ممکن است دچار دیسفاژی یا مشکل در بلع شوند. دیسفاژی با معاینه زبان و بلع عضلات و همچنین مشاهده بلع مواد غذایی و مایعات مختلف تشخیص داده می‌شود. درمانگر ممکن است یک وسیله کمکی (مانند یک فنجان مخصوص)، تغییرات در رژیم غذایی و تمریناتی برای بهبود بلع را توصیه کند.
• افراد مبتلا به ام اس ممکن است تغییرات شناختی را تجربه کنند. شناخت ظرفیت فردی در پردازش و استفاده از شنیده‌‌ها، لمس‌ها، دیده‌ها، بوها و مزه ها است. سایر مولفه‌های شناختی که ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند، توجه، یادگیری و به خاطر سپردن، سازماندهی، درک مطلب، استدلال و حل مسئله است. استرس، اضطراب، خستگی و افسردگی نیز ممکن است بر شناخت تأثیر بگذارد.
• متخصص گفتاردرمانی ممکن است روش‌هایی را برای بازگرداندن عملکرد شناختی و آموزش روش‌های اصلاح مشکل ارائه دهد. دستگاه‌های شناختی یا کمک‌هایی مانند ضبط کننده صدا یا برنامه ریز تقویم ممکن است معرفی شوند. کتاب‌های کار و نرم افزارهای رایانه ای خاص نیز ممکن است در درمان تغییرات شناختی استفاده شوند.

درمان تفریحی و خلاقانه 

در این فرم درمانی از انواع مختلف فعالیت‌های اوقات فراغت برای تشویق تغییرات مثبت جسمی، عاطفی و اجتماعی استفاده می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به شنا، یوگا و هیپوتراپی (اسب سواری) اشاره کرد. همه این فعالیت‌ها باعث آمادگی جسمانی می‌شوند و شرکت کنندگان را درگیر یک فعالیت لذت بخش می‌کنند و آنها را در معرض دید افراد دیگر قرار می‌دهند و مزایای اجتماعی را فراهم می‌کنند.