بدشکلی پا در سنین مختلف : انواع و درمان

بد شکلی پا عبارتی است که برای توصیف یک مجموعه از اختلالات به کار می‌رود که بر روی استخوان‌ها، تاندون‌ها و عضلات پا تاثیر می‌گذارند. برخی از اختلالات و بد شکلی‌های پا عبارتند از بونیون جوانان، قوس کف پا، کج شدگی پا، پیوستگی پا و صافی کف پا. درمان بد شکلی‌های پا در کودکان می‌‌تواند شامل روش‌های مورد استفاده برای بد شکلی پای بزرگسالان باشد. خوشبختانه متخصص ارتوپدی که در این زمینه تخصص دارد می‌‌تواند بر اساس شرایط کودک از روش‌های غیر جراحی و در نهایت عمل جراحی استفاده کند که این روش‌ها شامل حفظ یکپارچگی صفحه رشد، تداوم رشد و تکمیل رشد پاها است.

 انواع بد شکلی‌های پا و درمان 

 برخی از انواع بد شکلی‌های پا و درمان آن‌ها به شرح زیر می‌باشند:

 افزایش قوس کف پا 

افزایش قوس کف پا اختلالی است که در آن قوس کف پای بیمار بیش از حد افزایش پیدا می‌کند. در تعداد زیادی از موارد پاشنه پا به سمت داخل می‌چرخد. این اختلال اغلب هر دو پا را درگیر می‌کند و یک اختلال پیشرونده محسوب می‌‌شود که بیمار دچار احساس درد و پینه پا می‌شود و در نتیجه وزن بدن به خوبی در پاها توزیع نخواهد شد. گرفتگی مچ پا یا حتی شکستگی فشاری ازجمله عوارض مربوط به این نوع بد شکلی محسوب می‌‌شوند. این اختلال که با گذر زمان به وجود می‌آید می‌تواند نشان دهنده وجود تعداد زیادی از مشکلات نورولوژیکی، وجود کیست و یا حتی تومور در ستون فقرات باشد. در اکثر مواقع این اختلال به دنبال بیماری شارکوت ماری توث که یک بیماری ارثی است به وجود می‌آید و در آن سرعت عملکرد اعصاب با گذر زمان کاهش پیدا می‌‌کند و باعث ضعف عضلات دیستال پا و دست می‌شود. اگر چه بیماری شارکت ماری توث یک اختلال تهدید کننده برای زندگی فردی نیست مشکلات پا که با آن همراه می‌‌شوند می‌‌توانند زندگی فرد را به ناتوانی بکشانند. در واقع از آنجایی که ممکن است علائم و نشانه‌های بیماری خفیف باشد یا اصلا هیچ علامتی نداشته باشد تشخیص افزایش قوس کف پا کاملاً ضروری خواهد بود.

متخصص ارتوپدی در برخی موارد از بد شکلی خفیف پا، استفاده از کفی طبی را به بیمار پیشنهاد می‌‌دهد و به بررسی پیشرفت مشکل پای او می‌پردازد. گاهی اوقات این روش‌ها باعث بهبود بد شکلی پا نمی‌شوند و اغلب بیمار به انجام عمل جراحی نیاز خواهد داشت.

 بد شکلی مچ پا 

بد شکلی مچ پا به پیوند غیر عادی استخوان را در قسمت میانی و پشت پا گفته می‌شود که اغلب در اواخر دوران کودکی و اوایل دوران نوجوانی تشخیص داده می‌‌شود که پیوستگی این استخوان‌ها باعث محدود شدن حرکات پا، بروز درد و گاهی اوقات سفتی پا شده است. در برخی موارد علائم و نشانه‌های این اختلال در هنگام راه رفتن روی یک سطح ناهموار از قبیل شن یا چمن به خوبی قابل مشاهده است زیرا انجام دادن این حرکات مستلزم یکپارچه بودن ساختار پا است. کشیدگی و گرفتگی مداوم مچ پا می‌‌تواند نشان ‌دهنده وجود این اختلال باشد. در اکثر موارد پیوستگی مچ پا به دو دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از پیوستگی مچ پا و تشکیل بافت بین استخوان پاشنه و یکی از استخوان‌های پا یا پیوستگی استخوان مچ پا و پاشنه. این نوع پیوستگی می‌‌تواند باعث یکی شدن استخوان غضروف و حتی بافت فیبروزی شود. پیوستگی مچ پا در نیمی از موارد در هر دو پا به وجود می‌‌آید. معمولاً در ابتدا از روش‌های غیر جراحی برای درمان این اختلال استفاده می‌‌شود و بیمار باید استراحت کند و مدتی از حرکت دادن پای خود اجتناب نماید. اگرچه در این روش از میزان درد کاسته می‌‌شود و در اکثر موارد موقت است. روش‌های غیر جراحی می‌‌توانند برای آن دسته از بیماران مبتلا به این اختلال سودمند باشند که هیچ گونه علامتی ندارند و مشکل آنها در عکس برداری از پا برای تشخیص سایر مشکلات این ناحیه از قبیل گرفتگی مزمن مچ پا مشخص شده است. در افرادی که دچار درد مداوم هستند و به روش‌های غیر جراحی پاسخ نمی‌دهند متخصص ارتوپدی درخواست انجام عمل جراحی برای خارج کردن بافت به هم چسبیده را خواهد داد. در اکثر موارد پزشک برای جلوگیری از پیوستگی مجدد این ناحیه از یک بافت دیگر که معمولاً چربی است در بین استخوان‌ها استفاده می‌کند تا از چسبندگی مجدد این قسمت جلوگیری گردد.

 انحراف پا 

انحراف پا به وضعیتی گفته می‌‌شود که یک پا یا گاهی اوقات هر دو پا به سمت داخل و پایین منحرف می‌‌شوند. این اختلال معمولاً در ابتدای تولد قابل مشاهده است و در هفته ۹ تا ۱۴ بارداری به وجود می‌آید. در حقیقت در اکثر موارد این نوع بد شکلی در اسکن اولتراسوند تشخیص داده می‌شود. این اختلال تفاوت بزرگی را برای پدر و مادر به وجود می‌آورد و بهترین کار این است که پدر و مادر مشکل فرزند خود را قبول کنند و برای درمان او آماده شوند. انحراف پا از هر هزار تولد یک نفر را درگیر می‌‌کند و بیشتر در پسران که در خانواده آنها سابقه بروز چنین اختلالاتی وجود دارد ایجاد می‌شود. اما همیشه انحراف پای کودکان زمینه خانوادگی ندارد یعنی ممکن است چنین مشکلی قبلاً در آن خانواده به وجود نیامده باشد. در تعداد زیادی از موارد می‌توان انحراف پا را با موفقیت بدون عمل جراحی درمان کرد. درمان غیر جراحی شامل درمان دستی و گچ گرفتن پا است. معمولاً این روش‌های درمان کمی پس از تولد و هنگامی ‌که تاندون‌ها، رباط، بافت استخوان‌ها و کپسول مفصلی هنوز خیلی انعطاف پذیر هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند. پس از این مرحله پزشک استفاده از بریس را به مدت طولانی پیشنهاد می‌دهد تا حالت پاهای کودک اصلاح شود. در صورتی که از این روش‌ها به طور صحیح استفاده شود نتایج خوبی را به دنبال خواهد داشت. در برخی موارد انحراف پا به انجام عمل جراحی نیاز دارد. اگر چه عمل جراحی می‌‌تواند به طرز قابل توجهی باعث اصلاح انحراف پا شود ممکن است جراحی باعث سفتی و خشکی پا و آرتروز در آینده شود که اگر این مشکلات به وجود بیاید انجام یک جراحی دیگر برای تسکین درد ناشی از آرتروز ضروری خواهد بود.

 کج شدگی استخوان پا

کج شدگی استخوان پا به وضعیتی گفته می‌‌شود که یک استخوان اضافی در قسمت مرکزی استخوان زورقی و درون تاندون تیبیای خلفی که به این استخوان متصل می‌شود به وجود می‌آید. اما از آنجایی که این زائده استخوانی و استخوان زورقی به صورت همزمان با هم رشد نمی‌کنند پزشکان عقیده دارند که با گذر زمان حرکت بیش از حد بین این دو استخوان باعث بروز درد خواهد شد. از روش‌های غیر جراحی برای درمان این اختلال استفاده می‌‌شود و پزشک در ابتدا استفاده از کفش طبی و گچ گرفتن پا و استراحت کردن آن را پیشنهاد خواهد داد. در صورتی که درد پا خیلی زیاد باشد پزشک انجام عمل جراحی برای برداشتن استخوان اضافی و توصیه خواهد کرد تا از میزان درد بیمار کاسته شود.

بونیون جوانان

در این اختلال همانند بونیون بزرگسالان مفصل قسمت قاعده انگشت شصت پا به نحوی ساختار و حالت اصلی خود را از دست می‌دهد که به سمت داخل و انگشت دوم پا منحرف می‌گردد اما این اختلال برخلاف بونیون بزرگسالان که معمولاً به علت پوشیدن کفش نامناسب به وجود می‌آید یا عوامل ژنتیکی و وراثتی در بروز آن نقش دارند بیشتر در کودکانی ایجاد می‌گردد که مفاصل آنها شل است. این مشکل در دختران بیشتر از پسران دیده می‌شود. انجام عمل جراحی به تعویق می‌‌افتد تا رشد کودک تکمیل شود زیرا احتمال آسیب دیدگی صفحه رشد وجود دارد. روش‌های غیر جراحی از قبیل استفاده از کفش و کفی طبی و اجتناب از پوشیدن کفش پنجه باریک و پاشنه بلند در درمان اولیه این اختلال سودمند است و معمولاً باعث تسکین علائم و نشانه‌های درد و عدم نیاز به جراحی پا یا به تاخیر افتادن آن خواهد شد. در بیمارانی که به روش‌های غیر جراحی واکنش نشان می‌‌دهند و درد آنها آنقدر زیاد است که باعث مختل شدن فعالیت‌های روزمره آنها شده است انجام عمل جراحی برای صاف کردن انگشت و تسکین درد توصیه خواهد شد. پزشک بر اساس نوع بونیون، شدت بد شکلی، سن کودک و میزان رشد قابل انتظار او از سایر روش‌های درمانی استفاده خواهد کرد.

 سایر بد شکلی‌های پا 

بد شکلی‌های پا بیشتر در افراد بزرگسال می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• برخی از افراد به طور طبیعی دچار صافی کف پا هستند حال آنکه برخی دیگر با گذر زمان دچار این اختلال می‌شوند.
• ضربات ناگهانی یا مداوم به مفاصل باعث می‌‌شود که مطابقت خود را از دست بدهند و دچار گرفتگی شوند و شما هنگام راه رفتن احساس درد داشته باشید.

 سوالات متداول بد شکلی‌های پا 

 انواع بریس مناسب برای رفع بد شکلی‌های پا کدامند؟

ارتوز یک نوع بریس است که یا درون کفش قرار داده می‌شود یا روی مچ پا قرار می‌گیرد تا به اصلاح بد شکلی پا یا تغییر عملکرد آن برای رفع فشار فیزیکی از روی برخی نقاط پا بپردازند. کفی طبی روی پا قرار داده می‌شود که شامل یک پد موقت سیلیکونی یا ساختارهای دیگر است که به اصلاح بد شکلی‌های ساختار پا ازقبیل بونیون، هالوس والگوس و انگشت چکشی کمک خواهد کرد. این نوع کفی طبی هم به صورت آماده در بازار وجود دارد و هم قابل سفارش هستند. کفی‌های آماده از فوم سبک پلی اتیلین، پلاستیک سبک و نرم یا سیلیکون ساخته می‌شوند. کفش سفارشی نیز پس از تهیه قالب پای بیمار ساخته می‌شود. در این روش پزشک از بیمار می‌خواهد که پای خود را درون نمونه مخصوص قالب گیری قرار دهد و سپس به اسکن سه بعدی پای او می‌پردازد تا بتواند بر اساس شرایط پای او یک کفی مناسب را برایش بسازد. این نوع کفی‌های طبی می‌‌توانند شامل لاستیک نرم یا سفت باشند تا مشکل پا را برطرف نمایند. کفی نرم از جنس فوم یا مواردی از این قبیل ساخته می‌‌شود و به خوبی توسط افراد بزرگسال قابل استفاده و تحمل است.

 چه نوع کفشی برای بد شکلی‌های پا مناسب است؟  

با توجه به اینکه با بالا رفتن سن تغییرات فیزیکی در پا به وجود می‌آید معمولاً کفش‌های موجود در بازار با پای افراد بزرگسال مطابقت ندارند و باعث بروز پا درد خواهند شد. تحقیقات نشان داده که در حدود ۷۵ درصد از افرادی که ۶۵ سال به بالا سن دارند کفش‌هایی که مورد استفاده قرار می‌‌گیرند خیلی کوچک هستند. معمولاً صاف شدن و پهن شدن پا به علت بالا رفتن سن طبیعی است و پاها باید به صورت مداوم ارزیابی شوند. افراد بزرگسال باید به خرید کفش بپردازند که تناسب خوبی با پای آنها دارد و پاشنه مناسبی دارد و از ساییدگی پای آنها جلوگیری می‌کند. در صورتی که پای آنها پهن شده و کفش‌های موجود در بازار پاسخگوی نیازهای آنها نباشد می‌توانند کفش مورد نیاز خود را سفارش دهند. معمولاً کفش ورزشی و کفش مخصوص پیاده روی می‌تواند یک گزینه مناسب برای این گروه سنی باشند. اکثر افراد نتایج خوبی را از این کفش‌ها به دست می‌آورند مگر آن که تغییرات مهمی در پای آن‌ها به وجود آمده باشد یا دچار بیماری شده باشند. کفشی که عمق داخلی آن زیاد است می‌تواند به اصلاح تغییرات پا کمک کند. در افراد دیابتی ضعف عضلات باعث چکشی شدن انگشتان و تشکیل بونیون می‌شود. پوشیدن این نوع کفش باعث می‌‌شود که از التهاب پا جلوگیری گردد. در صورتی که تغییرات ساختاری پا شدید باشد به ویژه در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید که در مرحله آخر بیماری قرار دارند استفاده از کفش طبی سفارشی کاملاً ضروری خواهد بود. این نوع کفی‌ها بر اساس اندازه گیری قالب پای بیمار ساخته می‌شوند تا از بروز تغییرات شدید و آسیب دیدگی پا جلوگیری گردد.

 مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی بد شکلی‌های پا چیست؟  

هدف از انجام عمل جراحی بد شکلی‌های پا تسکین درد و رفع تورم و اصلاح بد شکلی پا است تا بیمار بتواند به طور طبیعی راه برود. اما اگر بچگی پای شما شدید است و احساس می‌کنید درد در هنگام راه رفتن باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره و کاری شما شده است انجام عمل جراحی یک گزینه بسیار مناسب خواهد بود اما اگر تنها دلیل شما برای انجام عمل جراحی اصلاح ظاهر پا است انجام چنین کاری را به شما توصیه نمی‌کنیم. با توجه به نوع بد شکلی پا ممکن است شما به جراحی سرپایی نیاز داشته باشید یا در بیمارستان بستری شوید و تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرید. بهتر است بدانید که در برخی از انواع بد شکلی‌های پا شما به چند عمل جراحی نیاز خواهید داشت به همین دلیل باید به یک متخصص ارتوپدی باتجربه مراجعه کنید که بتواند به طور کامل شما را ارزیابی کند و روش‌های مناسبی را برای درمان پیشنهاد کند. صرف نظر از نوع جراحی که قرار است انجام شود پیروی کردن از مراقبت‌های بعد از عمل در کسب نتایج عالی از درمان کاملاً ضروری خواهد بود. پس از جراحی شما به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید تا تحت کنترل قرار داشته باشید. تا چند روز پس از جراحی باید پای شما در ارتفاع بالایی قرار داشته باشد تا از میزان تورم آن کاسته شود. پزشک برای تسکین درد شما دارو می‌دهد. شما می‌توانید برای کاهش درد و تورم از کمپرس یخ استفاده کنید. پس از عمل باید به مدت چند هفته از کفش محافظ پا استفاده نمایید. ممکن است پزشک پای شما را گچ بگیرد. با توجه به نوع عملی که انجام می‌‌شود و شدت مشکل شما ممکن است دوران بهبود چند ماه طول بکشد. پس از انجام جراحی برای درمان بد شکلی پا شما باید تا چند هفته از عصا برای راه رفتن استفاده کنید تا وزن اضافی به پای شما منتقل نشود. متخصص ارتوپدی انجام دادن برخی تمرینات ورزشی برای تقویت عضلات و راه رفتن به طور صحیح را پیشنهاد خواهد کرد یا ممکن است شما را به متخصص فیزیوتراپی ارجاع دهد تا به شما برای توانبخشی کمک نماید. در هر عملی ریسک بروز عفونت و تشکیل لخته خون وجود دارد به همین دلیل پیروی کردن از همه دستورات پزشک در خصوص مراقبت‌های پس از جراحی بد شکلی پا برای کسب نتایج عالی از درمان کاملاً ضروری خواهد بود. شما باید به یک پزشک با تجربه مراجعه کنید تا به ارزیابی بد شکلی پای شما بپردازد و بهترین روش را برای اصلاح مشکلات شما پیشنهاد دهد. در صورتی که  به انجام عمل جراحی نیاز داشته باشید پزشک با شما در خصوص اصطلاح بد شکلی پا صحبت خواهد کرد.