آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی: علت و درمان آن با/بدون جراحی

آرتریت روماتوئید یک اختلال التهابی مزمن است، که می‌تواند علاوه بر مفاصل بر دیگر نواحی بدن نیز اثر بگذارد. در برخی از افراد، این مشکل می‌تواند به بسیاری از سیستم‌های مختلف بدن از جمله پوست، چشم‌ها، ریه‌ها، قلب و رگ‌های خونی آسیب وارد کند.

آرتریت روماتوئید که یک اختلال خودایمنی است، هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به طور اشتباه به بافت‌های بدن حمله می‌کند.

آرتریت روماتوئید، برخلاف آسیب فرسایشی استئوآرتریت، بر بافت پوششی مفاصل اثر می‌گذارد، که منجر به ورم دردناک می‌شود که می‌تواند در نهایت باعث ساییدگی استخوان و ناهنجاری مفصل شود.

این التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید، مشکلی است که می‌تواند به دیگر بخش‌های بدن نیز آسیب وارد کند. گرچه، نوع جدیدی از داروها، به طور چشمگیری روش‌های درمانی را بهبود داده‌اند، اما آرتریت روماتوئید شدید، هنوز می‌تواند منجر به ناتوانی جسمانی شود.

عوامل ابتلا به آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید یک بیماری التهابی است که ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به سینوویوم، یک لایه غشایی که در اطراف مفاصل قرار دارد، رخ می‌دهد. این التهاب باعث تورم و ضخیم شدن سینوویوم می‌شود و در نهایت منجر به تخریب غضروف و استخوان درون مفصل می‌شود.

به طور تدریجی، تاندون‌ها و رباط‌هایی که مفصل را به هم متصل نگه می‌دارند، ضعیف و کشیده می‌شوند. به همین دلیل، مفصل قدرت و شکل خود را از دست می‌دهد.

علت شروع این فرآیند تاکنون توسط پزشکان به طور کامل مشخص نشده است، اما عوامل ژنتیکی احتمالاً نقشی در آن دارند. با این حال، باید توجه داشت که ژن‌ها به تنهایی عامل ایجاد آرتریت روماتوئید نیستند؛ بلکه ممکن است شما را نسبت به عوامل محیطی مانند عفونت با ویروس‌ها و باکتری‌ها حساس کنند و باعث شروع بیماری شوند.

عوامل خطر

عواملی که ممکن است خطر بیماری آرتریت روماتوئید را افزایش دهد، شامل موارد زیر است:

• جنسیت. زنان بیشتر مستعد ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند.
• سن. آرتریت روماتوئید می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما به طور متداول بین سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی شروع می‌شود.
• سابقه خانوادگی. اگر یکی از اعضا خانواده به آرتریت روماتوئید مبتلا باشد، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری افزایش یابد.
• سیگار کشیدن. کشیدن سیگار، خطر ایجاد آرتریت روماتوئید را افزایش می‌دهد، به خصوص اگر زمینه ژنتیکی برای این بیماری، در فرد وجود داشته باشد. همچنین سیگار کشیدن با تشدید بیماری ارتباط دارد.
• قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی. گرچه بدیهی بودن این موضوع محتمل نیست، اما قرار گرفتن در معرض پنبه نسوز یا سیلیکا ممکن است خطر بروز آرتریت روماتوئید را بیشتر کند. کارگران اورژانس که در معرض گرد و خاک ناشی از فرو ریختن مرکز تجارت جهانی قرار دارند، خطر بروز بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید در آن‌ها بسیار بالاتر است.
• چاقی. افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند، تا حد بیشتری در معرض ابتلا به آرتریت روماتوئید قرار دارند، به ویژه در زنانی که در سن ۵۵ سال یا کمتر هستند و این بیماری در آن‌ها تشخیص داده می‌شود.

علائم

علائم و نشانه‌های آرتریت روماتوئید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• حساسیت، گرما و ورم مفاصل
• خشکی مفصل که معمولاً در هنگام صبح و پس از عدم فعالیت تشدید می‌شود
• خستگی، تب و کاهش وزن

آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه در ابتدا بر مفاصل کوچک‌تر اثر می‌گذارد – به خصوص مفاصلی که انگشتان را به دست‌ها و انگشتان پا را به کف پا متصل می‌کند.

همچنان که بیماری پیشرفت می‌کند، اغلب علائم به مچ‌ها، زانوها، قوزک، آرنج، ران‌ها و شانه‌ها گسترش می‌یابد. در اکثر موارد، علائم در مفاصل یکسان در دو طرف بدن رخ می‌دهد.

در حدود ۴۰ درصد از افرادی که دچار آرتریت روماتوئید هستند، نشانه‌ها و علائمی را تجربه می‌کنند که با مفاصل ارتباط ندارد. آرتریت روماتوئید می‌تواند بسیاری از ساختارهای غیرمفصلی را نیز درگیر کند، از جمله:

• پوست
• چشم‌ها
• ریه‌ها
• قلب
• کلیه‌ها
• غدد بزاقی
• بافت عصبی
• مغز استخوان
• رگ‌های خونی

شدت نشانه‌ها و علائم آرتریت روماتوئید ممکن است متفاوت باشد و حتی ممکن است به طور متناوب ظاهر شود. دوره‌های افزایش فعالیت بیماری، که عود نامیده می‌شود، هنگامی که تورم و درد کاهش می‌یابد و از بین می‌رود، با دوره‌های فروکش نسبی بیماری متفاوت است. با گذشت زمان، آرتریت روماتوئید می‌تواند باعث تغییر شکل مفاصل شده و آن‌ها را از جای خود خارج کند.

اگر ناراحتی و ورم در مفاصل ادامه می‌یابد، به پزشک مراجعه کنید.

عوارض

آرتریت روماتوئید خطر بروز برخی از بیماری‌ها را نیز بیشتر می‌کند، در زیر به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• پوکی استخوان. آرتریت روماتوئید همراه با برخی از داروهایی که برای درمان آن مصرف می‌شود، می‌تواند ریسک ابتلا به پوکی استخوان – مشکلی که استخوان‌ها را تضعیف کرده و آن‌ها را نسبت به شکستگی آسیب‌پذیر می‌کند- را افزایش دهد.
• ندول روماتوئید. این بافت‌های برجسته سفت، در اطراف نقاط فشاری مانند آرنج تشکیل می‌شود. گرچه این ندول‌ها می‌توانند در هر ناحیه‌ای از بدن مانند ریه‌ها ایجاد شوند.
• خشکی چشم‌ها و دهان. افرادی که دچار آرتریت روماتوئید هستند، احتمال اینکه سندروم شوگرن را تجربه کنند، بیشتر است، این سندروم مقدار رطوبت چشم‌ها و دهان را کاهش می‌دهد.
• عفونت‌ها. آرتریت روماتوئید به خودی خود و بسیاری از داروهایی که برای مقابله با این بیماری مصرف می‌شود، می‌تواند سیستم ایمنی بدن را دچار نقص کند، که باعث افزایش عفونت می‌شود.
• ترکیب بدنی غیرطبیعی. در افرادی که دچار آرتریت روماتوئید هستند، و حتی افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) طبیعی دارند، نسبت چربی در مقایسه با توده استخوانی بدن، اغلب بالاتر است.
• سندروم تونل کارپال. اگر آرتریت روماتوئید مچ‌ دست‌ها را درگیر کند، التهاب ممکن است به عصبی که با دست و انگشتان ارتباط دارد، فشار وارد کند.
• مشکلات قلبی. آرتریت روماتوئید می‌تواند خطر سخت شدن و انسداد شریان‌ها را افزایش دهد، همچنین کیسه‌ای را که قلب در آن محصور شده را ملتهب می‌کند.
• بیماری ریه. افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، بیشتر در معرض التهاب و آسیب به بافت‌های ریوی هستند، که منجر به تنگی نفس پیشرونده می‌شود.
• لنفوما. احتمال بروز لنفوما، گروه سرطان‌های خونی که در سیستم لنفاوی ایجاد می‌شود، در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید بیشتر است.

تشخیص

تشخیص آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه بیماری سخت است، زیرا علائم و نشانه‌های اولیه، شبیه به علائم بسیاری از بیماری‌های دیگر است. هیچ آزمایش خون یا معاینه جسمانی قادر به تشخیص قطعی آن نیست.

پزشک در طول معاینات جسمانی، مفاصل را از نظر وجود، ورم، قرمزی و گرما بررسی می‌کند. او همچنین واکنش بدن و قدرت عضلات را مورد بررسی قرار می‌دهد.

آزمایشات خون

اغلب افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، میزان رسوب گلبول‌های قرمز (ESR یا میزان رسوب) یا آزمایش پروتئین واکنشگر (CRP) بالایی دارند، که احتمال وجود یک روند التهابی در بدن را نشان می‌دهد. دیگر آزمایش‌های خون، عامل روماتوئید و آنتی‌بادی‌های ضد پپتیدهای حلقوی سیترولینه (آنتی CCP) را بررسی می‌کند.

آزمایشات تصویربرداری

پزشک ممکن است برای کمک به ردیابی روند پیشرفت آرتریت روماتوئید در مفاصل با گذشت زمان، آزمایش اشعه ایکس درخواست دهد. ام آر آی و سونوگرافی، آزمایشاتی هستند که می‌توانند به پزشک در تشخیص شدت بیماری در بدن، کمک کنند.

درمان

درمان خاصی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد. اما کشفیات اخیر نشان می‌دهد که بهبود علائم بیماری هنگامی رخ می‌دهد که درمان در مراحل اولیه بیماری با داروهای قوی شناخته شده به عنوان داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs) شروع شود.

داروها

انواع داروهای پیشنهادی توسط پزشک، به شدت علائم بیماری و اینکه بیمار چه مدت به آرتریت روماتوئید مبتلا است، بستگی دارد.

• داروی NSAIDs. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند درد را تسکین داده و التهاب را کاهش دهند. داروهای بدون نسخه ضدالتهاب غیراستروئیدی شامل ایبوپروفن (ادویل، موترین IB) و ناپروکسن سدیم (آلیو) است. داروی NSAIDs قوی‌تر، تنها با تجویز پزشک قابل دریافت است. عوارض جانبی این داروها شامل صدای زنگ در گوش، ناراحتی معده، مشکلات قلبی، و آسیب به کبد و کلیه است.
• استروئیدها. داروهای کورتیکواستروئید مانند، پردنیزون، التهاب و درد را کاهش داده و روند آسیب مفصل را آرام می‌کند. عوارض جانبی ممکن است شامل نازک شدن استخوان‌ها، افزایش وزن و دیابت باشد. پزشکان اغلب کورتیکو استروئید را تجویز می‌کنند تا علائم شدید را تسکین دهند، با این هدف که داروها را به تدریج متوقف کنند.
• داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs). این داروها می‌تواند روند پیشرفت آرتریت روماتوئید را آهسته کند و مفاصل و بافت‌های دیگر را از آسیب دائمی نجات دهد. داروهای متداول ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری شامل متوترکسات (ترکسال، اوترکساپ، رازوا)، لفلونامید (آراوا)، هیدروکسی کلروکین (پلاکوئنیل) و سولفاسالازین (آزولفیدین) است.

عوارض جانبی ممکن است متقاوت باشد که عبارتند از: آسیب کبدی، سرکوب مغز استخوان و عفونت‌های حاد ریوی.

• عوامل بیولوژیکی. این دسته جدید از داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری شامل آباتاسپت (اورنسیا)، آدالیموماب (هومیرا)، آناکینرا (کینرت)، سرتولیزوماب (سیمزیا)، اتانرسپت (انبرل)، گلیموماب (سیمپونی)، اینفلیکسیماب (رمی کید)، ریتوکسیماب (ریتوکسان)، توسیلیزوماب (اکتمرا) و توفاسیتینیب (زلجانز) است که همچنین به عنوان تعدیل کننده واکنش بیولوژیکی شناخته می‌شود.

این داروها می‌توانند بخش‌هایی از سیستم ایمنی را که باعث التهاب شده و آسیب به بافت و مفصل را در پی دارد، هدف قرار دهند.

داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری بیولوژیکی، معمولاً هنگامی حداکثر تاثیر را دارند، که با داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری غیربیولوژیکی مانند متوترکسات باهم مورد استفاده قرار گیرند.

فیزیوتراپی

پزشک ممکن است شما را به فیزیوتراپ یا کاردرمانگر ارجاع دهد، که به شما ورزش‌هایی را برای کمک به حفظ انعطاف مفاصل آموزش می‌دهد. درمانگر همچنین روش‌های جدیدی برای انجام وظایف روزانه به شما پیشنهاد می‌دهد که انجام آن برای مفاصل شما آسان‌تر باشد. به عنوان مثال اگر انگشتان شما دردناک هستند، می‌توانید برای برداشتن اجسام از بازوی خود استفاده کنید.

وسایل کمکی می‌تواند انجام کار را آسان‌تر کند تا از فشار روی مفاصل دردناک پیشگیری شود. به عنوان مثال، یک چاقوی آشپزخانه را با یک دسته اره تجهیز کنید، که از مفاصل مچ دست و انگشتان محافظت کند. ابزارهای خاصی مانند سگگ دکمه می‌تواند لباس پوشیدن را آسان‌تر کند. کاتالوگ‌ها و فروشگاه‌های کالای پزشکی، مکان مناسبی است که لوازم مناسب را تهیه کنید.

جراحی

اگر داروها قادر به پیشگیری یا کند کردن روند آسیب به مفصل نباشند، ممکن است پزشک برای ترمیم مفاصل آسیب دیده، جراحی را در نظر بگیرد. جراحی می‌تواند توانایی فرد را برای استفاده از مفصل بازیابی کند. همچنین درد را کاهش داده و ناهنجاری را اصلاح می‌کند.

جراحی آرتریت روماتوئید می‌تواند شامل یک یا چند روند باشد که در زیر بیان شده است:

• سینووکتومی. جراحی است که برای برداشتن سینوویوم ملتهب (لایه مفصل) به کار می‌رود. سینووکتومی می‌تواند روی زانو، آرنج، مچ، انگشتان و ران‌ها انجام شود.
• ترمیم تاندون. التهاب و آسیب مفصل ممکن است باعث شود که تاندون‌های اطراف مفصل، شل یا پاره شود. جراح می‌تواند تاندون‌های اطراف مفصل را ترمیم کند.
• فیوژن مفصل. جراحی فیوژن مفصل برای ثبات یا تراز دوباره مفصل و کاهش درد، در زمانی که امکان انجام جراحی تعویض مفصل وجود ندارد، توصیه می‌شود.
• تعویض کامل مفصل. در طول جراحی تعویض مفصل، جراح بخش‌های آسیب دیده مفصل را برمی‌دارد و یک پروتز فلزی و پلاستیکی را جایگزین می‌کند.

جراحی خطر خونریزی، عفونت و درد را به همراه دارد. درباره مزایا و خطرات آن با پزشک صحبت کنید.

داروهای جایگزین

برخی از درمان‌های مکمل و جایگزین که برای درمان آرتریت روماتوئید مؤثر واقع شده‌اند، در زیر عنوان شده است:

• روغن ماهی. مکمل روغن ماهی می‌تواند درد و خشکی ناشی از آرتریت روماتوئید را کاهش دهد. عوارض جانبی می‌تواند شامل حالت تهوع، آروغ زدن و مزه ماهی در دهان باشد. روغن ماهی ممکن است با برخی از داروها تداخل داشته باشد، بنابراین ابتدا در مورد مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
• روغن‌های گیاهی. دانه‌های پامچال شب، گل گاوزبان و انگور فرنگی حاوی نوعی اسید چرب است که می‌تواند به کاهش درد و خشکی صبحگاهی بیماری آرتریت روماتوئید کمک کند. عوارض جانبی این روغن‌ها می‌تواند شامل حالت تهوع، اسهال و گاز معده باشد. برخی از روغن‌های گیاهی می‌توانند به کبد آسیب برسانند یا با داروها تداخل ایجاد کنند، بنابراین قبل از مصرف آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
• تای چی. این حرکت درمانی شامل ورزش‌ها و کشش‌هایی آرام است که با تنفس عمیق ترکیب می‌شود. بسیاری از افراد از تای‌چی برای کاهش استرس در زندگی استفاده می‌کنند. بررسی‌های پراکنده نشان می‌دهد که تای‌چی درد آرتریت روماتوئید را تسکین می‌دهد. تای چی هنگامی که توسط راهنمای آگاه انجام شود، ورزشی بی‌خطر است. اما حرکاتی را که منجر به درد می‌شود، انجام ندهید.